Böbrek ve idrar yolları taşları idrardaki mineral yahut asit tuzlarının kristalize olmasıyla oluşur. Oluşan taş ve kristallerin büyük çoğunluğu, idrar yaparken idrarla birlikte bedeni terk eder. Fakat, büyük taşlarda yahut düşmeye mani olacak birtakım durumlarda taşın kırılması yahut cerrahi yolla çıkarılması muhtaçlığı olabilir. Her yıl, 1000 şahıstan 1 yahut 2’sinde taşa bağlı böbrek sancısı-yani akut renal kolik görülür.Erkeklerde bayanlara göre 3-5 kat fazla görülmektedir. Diyet, şişmanlık-obezite, kimi tıbbi durumlar ve kimi destekler ve ilaçlar böbrek taşlarının nedenleri ortasındadır. Taşlar böbreklerden mesaneye kadar idrar yollarının rastgele bir kısmına yerleşebilir. Ekseriyetle, idrar fazla konsantre hale geldiğinde taşlar oluşur ve minerallerin kristalleşmesine ve birbirine yapışmasına neden olur. Böbrek taşlarının düşmesi epey ağrılı olabilmektedir ve vaktinde fark edilirse çoklukla böbreklerde kalıcı bir hasara neden olmaz. Duruma nazaran , böbrek taşını düşürmek için ağrı kesici ve çok bol su içmek gereklidir. Başka birtakım durumlarda - örneğin, taşlar idrar yoluna takılırsa, beraberinde idrar enfeksiyonu eşlik ediyorsa yahut komplikasyonlara neden olursa ameliyatla müdahale gerekebilir. Taşların tekrar nüks etme riski yüksekse, tekrarlayan böbrek taşı riskini azaltmak için önleyici tedavi önerilebilir.
Böbrek taşlarına ne sebep olur?
Böbrek taşlarının çoklukla kesin ve tek bir nedeni yoktur, birçok faktör taş oluşum riskini artırabilir.Kadın yahut erkek olsun herkes hayatın rastgele devrinde taş oluşabilir. Böbreklerin idrar üretme biçiminde bir dengesizlik olması halinde taş oluşabilir. Bu da içilen su-sıvı ölçüsüyle ve taş oluşumu tetikleyen hususların idrarda bulunup bulunmaması ile ilişkili olabilir. Böbrek taşları, idrarda kalsiyum, oksalat ve ürik asit üzere kristal oluşturan unsurlar, idrarıdaki sıvının seyreltebileceğinden daha fazla yoğunlukta olmsı durumunda kristalleşme ve taş oluşumu başlamaktadır. Birebir vakitte idrarda kristallerin birbirine yapışmasını engelleyen maddeler(İnhibitörler sitrat gibi) eksik-yetersiz olabilir ve bu da böbrek taşlarının oluşması için ülkü bir ortam yaratır. Böbrek taşının türünü-yapısını ve cinsini bilmek, taşın neden olduğu faktörleri belirlemenize yardımcı olur ve daha fazla böbrek taşı alma riskinizi nasıl azaltabileceğini konusunda ipuçları verebilir. Bu yüzden , böbrek taşınızın kimyasal tahlili çok değer arz eder.
Taş Oluşumu için Risk Faktörleri
1-Aile yahut şahsî geçmiş(Kalıtsal faktörler): Aile bireylerinin birinde böbrek taşı varsa, başka bir bireyde taş geliştirme mümkünlüğü olağan insanlara nazaran kat kat daha yüksektir. Halihazırda bir yahut daha fazla böbrek taşınız varsa, öteki bir taş oluşumu yahut tekrar etme mümkünlüğü da çok yüksektir. Taş oluşumunda temel faktör ailesel ve kalıtsal risklerdir.
2-Dehidrasyon-Susuzluk:. Her gün gereğince su içmemek böbrek taşı riskini artıran bir faktördür. Sıcak, kuru iklimlerde yaşayanlar ve çok terleyenler öbür insanlara nazaran daha yüksek risk altında olabilir. Ceğrafik olarak sıcak bögelerde yaşayan insanlarada ve akdeniz ülkelerinde daha endemik olarak görülmektedir.
3-Diyet-Beslenme: Protein, sodyum (tuz) ve şeker açısından güçlü bir diyet yemek, birtakım böbrek taşı cinslerinin riskini artırabilir. Bu, bilhassa yüksek tuzlu diyet için geçerlidir. Diyetteki çok fazla tuz, böbreklerin filtrelemesi gereken kalsiyum ölçüsünü artırır ve böbrek taşı riskini kıymetli ölçüde artırır.
4-Obezite-Şişmanlık: Beden kitle indeksi (BMI) fazla olaması , büyük bel ölçüsü ve kilo alımı, böbrek taşı riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir.
5- Sindirim sistemi hastalıkları ve geçirilen bağırsak cerrahi: Gastrik baypas ameliyatı, iltihaplı bağırsak hastalığı yahut kronik ishal, sindirim sürecinde kalsiyum ve su emilimini etkileyen değişikliklere neden olarak idrarda taş oluşturan unsurların ölçüsünü artırabilir.
6-Metabolik ve hormonal faktörler: Renal tübüler asidoz, sistinüri, hiperparatiroidizm ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları üzere öbür tıbbi durumlar da böbrek taşı riskini artırabilir.
7-İlaçlar: Çok C vitamini, besin destekleri, müshiller (aşırı kullanıldığında), kalsiyum bazlı antiasitler ve migren yahut depresyon tedavisinde kullanılan kimi ilaçlar böbrek taşı riskini artırabilir.
Böbrek Taşı Cinsleri
1-Kalsiyum taşları: Böbrek taşlarının büyük çoğunluğu (2 / 3’ü), ekseriyetle kalsiyum oksalat formundaki kalsiyum taşlarıdır. Oksalat, karaciğeriniz tarafından günlük olarak yapılan yahut diyetinizden emilen bir unsurdur. Kimi ve sebzelerin yanı sıra fındık ve çikolata da yüksek oksalat içeriğine sahiptir. Diyette yüksek doz D vitamini, bağırsak baypas ameliyatı ve çeşitli metabolik bozukluklar idrardaki kalsiyum yahut oksalat konsantrasyonunu artırabilir. Kalsiyum taşları ayrıyeten kalsiyum fosfat biçiminde de oluşabilir. Bu tip taş, renal tübüler asidoz üzere metabolik durumlarda daha yaygındır. Kalsiyum fosfat taşları Migren tedavisinde kullanılan Topiramat üzere birtakım ilaçlarla da bağlı olabilir.
2-Strüvit taşları: Struvit taşları, idrar yolu enfeksiyonuna karşılık olarak oluşur. Bu taşlar süratli bir formda büyüyebilir ve hayli büyük hacimlere ulaşabilir ve çok da semptom ve belirti vermeyebilir.
3-Ürik asit taşları: Ürik asit taşları, kronik ishal yahut emilim bozukluğu nedeniyle çok fazla sıvı kaybeden şahıslarda, yüksek proteinli diyet yiyenlerde ve diyabet yahut metabolik sendromu olanlarda oluşabilir. Kimi genetik ve metabolik faktörler de ürik asit taşı riskinizi artırabilir.
4-Sistin taşları: Bu taşlar, böbreklerin belli bir amino asidi (Sistin ve başka dibazik amimo asitler) çok fazla idrarda atmasına neden olan sistinüri ismi verilen kalıtsal bir bozukluğu olan şahıslarda oluşur.
Belirti ve Semptomlar(Renal Kolik)
Böbrek ve üreter taşının boyutu, formu, idrar yollarındaki pozisyonu üzere özelliklere bağlı olarak tıbbi belirtilerde, şiddetli ağrı(RENAL KOLİK) ile ağrısız ortasında değişiklik görülebilir.Böbrek taşı ekseriyetle böbrekte hareketli yahut böbrekleri- üreterleri - ve mesaneyi birbirine bağlayan borulara geçene kadar şikayetlere neden olmaz. Üreterlere takılırsa, idrar akışını engelleyebilir ve böbreğin şişmesine ve üreterin kasılmasına neden olabilir ki bu şiddetli ağrılara (renal kolik-taş ağrısı) sebep olabilir. Bu, bel ve böğür (her iki yan, kaburgaların alt kısmından kalçaya kadar uzanan alan) bölgede hissedilen keskin bir ağrıdır. Şayet taş, böbrekte değil de üreterde ise ağrıyı kasık ve uyluk bölgede hissedilir. Erkeklerde yumurtalıklarda da ağrı olabilir. Renal kolik, idrar yollarında ve üreter duvarında ani basınç artışı sonucu gelişir. Ağrı, dalgalar halinde gelir ve siz beden konumunuzu değiştirmedikçe azalmaz. Yaşayabileceğiniz en ağrılı durumlardan biri olarak tanımlanır ve doğum sancısına benzetilir.
Bu şikayetler
Kaburgaların altında yan ve sırtta şiddetli, keskin ağrı
Alt karın bölgesine ve kasıklara yayılan ağrı
Dalgalar halinde gelen ve yoğunluğu dalgalanan ağrı
İdrar yaparken ağrı yahut yanma hissi
Pembe, kırmızı yahut kahverengi idrar
Bulanık yahut berbat kokulu idrar
Daima idrara çıkma, olağandan daha sık idrara çıkma yahut az ölçüde idrar yapma gereksinimi
Mide bulantısı ve kusma
Enfeksiyon varsa ateş ve titreme
Böbrek taşının neden olduğu ağrı, taşın idrar yolunda yer değiştirmesi ile değişebilir - örneğin farklı bir yere kayma yahut yoğunluğun artması.
Şunlarla karşılaşırsanız acil tıbbi yardım almakta yarar var
Hareketsiz oturamayacak yahut rahat bir konum bulamayacak kadar şiddetli ağrı
Bulantı ve kusmanın eşlik ettiği ağrı
Ateş ve titreme eşliğinde ağrı
İdrarda kan
İdrarı yapma zorluğu
Teşhis
1-Kan tetkiki: Kan kalsiyum ve ürik asit düzeyi fazla çıkarabilir. Yeniden kan testi sonuçları böbrekler ve öteki tıbbi durum hakkında fikir verebilir.
2-İdrar tetkiki: 24 saatlik idrar toplama testi, çok fazla taş oluşturan mineral yahut çok az taş önleyici husus saldığınızı gösterebilir. Bu test için hekiminiz iki gün üst üste iki idrar toplama süreci yapmanızı isteyebilir.
3-Görüntüleme Teknikleri: Görüntüleme testleri, böbrek ve idrar yolundaki taşları gösterebilir.Taş protokolu bilgisayarlı tomografi (BT) en küçük taşları bile ortaya çıkarabilir.
4-Taşların tahlili: Düşürülen taşları yakalamak için idrarı bir süzgeçten geçirmek istenebilir. Taşın kimyasal tahlili taşa neyin sebep olduğunu belirlemek vetaşın nüksünü-tekrarını önlemek açısından değerlidir. Yüksek seviyede taş oluşum riski taşıyorsanız, metabolik kıymetlendirme olarak bilinen ek testlerden geçmeniz gerekir.
TEDAVİ
Bütün taşlara tedavi gerekmez. Şayet taş rahatsızlığa neden oluyorsa ve doğal yollarla idrardan düşmüyorsa tedaviye muhtaçlık doğabilir. Hastanın evvelce mevcut tıbbi hastalıkları varsa değişik tedavi tekliflerinde bulunabilir. Rastgele bir rahatsızlığa sebep olmayan bir böbrek yahut üreter taşı varsa çoklukla tedaviye gerek görülmez, böbrek ve taşın durumunu kıymetlendirmek ve berbata gitmediğinden emin olmak için tertipli denetimler dair bir program vermek gerekir.Taşın idrarla atılması olasıysa, bu süreyi kolaylaştıracak ilaçları reçete edilebilir. Buna konservatif tedavi denir.
Taş büyük ve büyümeye devam ediyorsa, sık ve şiddetli ağrı yapıyorsa ve böbrek işlevlerine mani oluyorsa, enfeksiyon ve kanama neden oluyorsa taşa müdahale gerekebilir yani faal tedavi gerekir.
Tedavi seçiminde tesirli olan faktörler:
Belirtileriniz ve şikayetleriniz
Taşın özellikleri(yerleşim yeri, büyüklüğü, çeşidi, taşın oluşma nedeni)
Tıbbi geçmişiniz
Hastanenizde uygulanan tedavi tekniği ve hekiminizin deneyimi
Kendi şahsî tercihleriniz ve kıymetleriniz
A-Tıbbi-Konservatif taş tedavisi
Küçük böbrek ve üreter taşları büyük çoğunluğu, işeme esnasında zaten idrarla birlikte düşer. Lakin taşın yerine ve boyutuna bağlı olarak atılması makul bir vakit alabilir. Taş çok küçükse (0,5 cm den küçük) %95 ihtimalle 6 hafta içerisinde resen düşer.Bunu için günlük sıvı alımını (2-4Litre) ve çıkartılan idrar miktarını(2 litrenin üstünde) artırmak gerekir. Taş hareket ettiği vakit ağrı kesici gerektiren renal kolik şeklinde-şiddetli ağrılar olabilir. Ağrı(renal kolik) için ağrı kesici ibuprofen, naproksen verilebilir. Şayet bu birinci tedavi basamağı işe yaramazsa opioid isimli güçlü ağrı kesiciler kullanılabilir. Bu ilaçlar ekseriyetle damar içine enjekte edilir. Opioid’lerin dezavantajı ise mide bulantısı yapabilecek olmalarıdır.
Sonuçta
Taş, mesaneye ne kadar yakınsa taşın atılma ihtimali de o kadar fazladır
Taş ne kadar büyükse taşın atılma talihi da o kadar azdır
1-Taşı Düşürmek Tıbbi Tedavi
Böbrek yahut üreter taşınnı daha süratli atılmasına yardımcı olacak ve hareket ettiği vakit ağrıyı azaltacak (alfa-blokerler ve nifedipin olarak isimlendirilen) ilaçları reçete edebilir. Buna Medikal Ekspulsif Tedavi ismi verilir ve en çok üreter taşlarında tesirlidir. Bu ortada sistemli alarak böbrekler ultrasonografi ve başka görüntüleme sistemleri ile denetim edilmelidir. Taşın hareket edip etmediğini ve böbreğini güzel çalışıp çalışmadığını denetim edilmesi gerekir.
2-Taşın çözülmesi yahut eritilmesi
Ürik asit taşları varsa, tedavi ile eritmek ve çözmek mümkün olabilmektedir. Bu idrarın pH pahasını artırarak asidik halden alkali hale getirerek yapılır. Bunun için ekseriyetle alkalin sitrat yahut sodyum bikarbonat üzere ağızdan kullanılan ilaçlar reçete edilir. 7.0-7.2 ortasındaki pH-düzeyinde taş, boyut olarak küçülür ve sonunda büsbütün çözülebilir. İdrar pH’sı konutta kolay bir ölçüm çubuğu yahut turnusol kağıdı ile kullanarak ölçülebilir.
B-Aktif taş tedavisi
Etkin taş tedavisinde, taşları çıkarmanın 3 yolu vardır: şok dalgaları ile taş kılması (SWL) , üreteroskopi (URS), perkütan nefrolitotomi (PNL) . Bunların yanında azda olsa açık, laparoskopik ve Robotik cerrahide tercih edilebilmektedir. Hangi faal tedavi formülünün için en düzgünü olduğu birçok faktöre bağlıdır. En değerli faktör, taşın sebep olduğu belirtilerdir. Taşın böbrekte yahut üreterde bulunması büyüklüğü, yerleşim yerine dayalı olarak farklı tedavi seçenekleri önerebilir.
Belirti vermeyen taşlar birtakım durumlarda tedavi gerektirebilir
Taş büyümeye devam ediyorsa
Yeni taş oluşturma riski yüksekse
Enfeksiyon varsa
Taş çok büyükse
Hasta etkin tedaviyi tercih ediyorsa
Üreterdeki taşın faal tedavisi için nedenler
Taş idrar yolundan geçemeyecek kadar büyük görünüyorsa
İlaç tedavisine karşın ağrı devam ediyorsa
Böbrek işlevleri durmuş yahut bozulmuşsa
1-Şok dalgalarıyla taş kırma (ESWL)
ESWL, beden dışından taşları kıran bir makine ile yapılır. Taş kırmak için odaklanmış şok dalgaları (kısa sinyalli yüksek güçlü ses dalgaları) deriden taşa iletilir. Taş, şok dalgalarının gücünü emer ve küçük kesimlere ayrılır.
2-Perkütan Nefrolitotomi (PNL)
PNL, büyük taşların ciltden girilerek böbrekten direkt çıkarıldığı bir cerrahidir. Avantajı, tek operasyonda çok büyük taşların bile çıkarılabilmesidir. PNL genel anestezi altında gerçekleştirilir.Ancak ESWL ve URS ile karşılaştırıldığında daha ve komplikasyon riski daha yüksektir. PNL’nin en sık görülen komplikasyonu kanama ve yüksek ateştir.Taşın çok büyük (2cm’den büyük) olduğunda ve şimdi üretere geçmediği durumlarda PNL düşünülmelidir.
PNL’yi aşağıdaki durumlarda da tedavi seçeneği olarak size sunabilir:
Birden fazla taşınız varsa taş yükü 3m den büyükse
Taş çok sert ve teknik olarak öteki tekniklerle tedavi edilemiyorsa
3-Üreteroskopi (URS)
URS, küçük çaplı bir endoskop aletiyle yapılan tedavi tipidir. URS çok yaygın bir formda kullanılmaktadır. Muvaffakiyet seviyesi hayli yüksek, komplikasyon riski ise düşüktür. URS, genel yahut lokal anestezi altında yapılır. Anestezi altındayken, bedene hiçbir kesi yapmadan endoskop ile idrar kanalından girilir, üretere tarzına uygun bir halde ulaşılır, gerektiğinde Lazer ile kırılır ve Taş modülleri özel bir “sepet-basket” yahut forseps kullanılarak dışarı alınır.Kimi vakit taş çok büyükse taşı tek seansta çıkarmak mümkün olmayabilir ve ikinci bir süreç gerekebilir. Öbür kimi hallerde küçük taş parçacıkları yahut tüm taş böbreğe kaçabilir. Esnek-flexible(kıvrılabilen) bir üreteroskopi bulunuyorsa böbreğin içine kadar ulaştırılabilir ve parçacıklar çıkarılır yahut lazerle kırılır. Süreç sonunda üretere bir stent(Double J) yerleştirilir, bu böbrekten mesaneye olan idrar akışını kolaylaştırır ve kolik ağrı ataklarını (idrar yolunda kramptan kaynaklanan şiddetli ağrı) mahzurlar.Operasyondan birkaç hafta sonra bir röntgen çekilir. Görünür taş yoksa stent çıkarılır. Üreterde taş mevcut iken meydana gelen şiddetli ödemden ötürü üreteroskopi ile birinci denemede taşa ulaşmak mümkün olmayabilir. Bu durumda üretere bir double-J stent yerleştirilebilir. Double-J stent varken idrar böbrekten mesaneye boşalabilir ve üreter boyutu genişler. Üreter genişledikçe üreteroskopi taşa ulaşana kadar geçirmek ve taşı çıkarmak kolaylaşır. Son olarak hastaya bir gün sonra çıkarılmak üzere idrar sondası konur, operasyondan kaynaklanan kan yahut böbrek taşı kalıntıları görülür. Gerekirse mesane sonda aracılığıyla yıkanabilir. İdrarda görünür kan olmadığında sonda çıkarılabilir.
URS Gerektiren Durumlar
tabiatıyla düşmesi muhtemel görünmeyen yahut önemli rahatsızlığa yol açan, çoklukla üreterde yer alan taşlar (sert-rijit metal yahut flexible-esnek üreteroskopi ile çıkarılır)
ESWL (vücut dışından şok dalgasıyla taş kırma) usulüyle tedavi edilmesi mümkün olmayan böbrek taşları
idrarda görülen kanın sebebini belirlemek
Sert-Metal ve Fleksibil-Esnek üretereskop ortasındaki fark nedir?
Ortadaki fark, sert ve esnek üreteroskopi kullanımındadır. Sert-metal üreteroskopi, sözün tam manasıyla sert bir teleskop ile gerçekleştirilir. Yalnızca düz bir çizgisi görür. Esnek-Fleksibl üreteroskopi ise neredeyse 180° dönebilen ve kendi üzerinde geri katlanabilen çok ince ve esnek bir teleskopla gerçekleştirilir. Lazer probu kullanılarak taşların toz kadar küçük kesimlere ayrılabilir. Esnek üreteroskopi daha çok böbrekteki ve üst üreterde, böbrek yakınındaki taşlar için kullanılır, sert üreteroskopi ise yüklü olarak üreterin alt ve orta kısmında, mesaneye yakın taşlar için kullanılır. Genel de her alandaki taşlar için iki üreteroskop da kullanılmaktadır.
Üretereskopinin riskleri nelerdir?
idrar enfeksiyonu: çoğunlukla yalnızca antibiyotik gerektirir
kanama: ekseriyetle acilen güzelleşir
üreterin daralması yahut delinmesi ile sonuçlanan üreter tahribatı: bu durum enderdir ve bir balon vasıtasıyla genişletme ve bir double-J stenti takılmasını gerektirebilir
taşın kırılamaması ve alınamaması: alternatif bir süreç gerekli olabilir
üreterin delinmesi: bu türlü bir zedelenmeden sonra çoklukla birkaç hafta boyunca bir double-J stenti gerekli olur
üreterin böbrekten kopması (‘avülsiyon’): bu durum çok ender ve kimi vakit kaçınılmazdır fakat düzeltilmesi için açık cerrahi gerektirebilir
karında yahut sırtta rahatsızlık
double-J stentten kaynaklanan yan tesirler.
4-Laparoskopik, Robotik yahut açık cerrahi:
Bu yaklaşımlar çoğunlukla öteki tüm tedavilerin başarısız ve imkansız olduğu yahut öteki sistemlerde ortaya çıkan birtakım komplikasyonlar üzere ender durumlarda uygulanır.
5-Tıkanmış ve enfekte olmuş böbrek:
Şayet taşa bağlı renal kolikle birlikte ateş, titreme, yorgunluk ve bitkinlik varsa tam tıkanma, enfeksiyon ve apse(enfekte hidronefroz, böbrek apsesi)olabilir Çeşitli kan, idrar testleri ve görüntüleme sistemleri yapılarak .Eğer bu türlü bir durum kelam hususuysa yada ağrı kesicilere yanıt vermeyen durumlarda böbredeki basıncın düşürülmesi için derhal böbreğin drenajının sağlanması ve tıkanıklığın hemen giderilmesi yoluna gidilir. Drenajın akabinde enfeksiyonu gidermek için antibiyotik verilir. Taşın etkin tedavisi lakin bu enfeksiyon giderildikten sonra yapılabilir.
Böbreğin Drenajı için iki farklı sistem vardır:
İdrar kanalı üzerinden üreterin içine üreteral JJ-stenti(Double J) yerleştirilmesi
Ciltten böbreğe direkt perkütan nefrostomi tüpü konulması
C-TAŞ OLUŞUMUNU TEDBİRE
Taş hastalığı; sıkca tekrar eden kalıtsal ve ailesel özellikleri olan kronik bir hastalıktır. Bu yüzden taş oluşumunu ve tekrarını(nüksü) önlemek değer kazanmaktadır. tedavi edilen ve çıkarılan taşların tahlili tekrar taş oluşum riskini belirlemek için kıymetlidir.
1-Taş oluşumunu önleyecek genel ömür üslubu tavsiyeleri
Tekrar taş oluşumu riski düşük olsa dahi birtakım ömür usulü değişiklikleri tavsiye edilmektedir. Bu tedbirler, taşın tekrar etme riskini azaltır ve genel olarak sıhhati olumlu tarafta tesirler. Bunlar:
a-Fazla sıvı tüketimi
Her gün 2- 3 litre ortası sıvı tüketilmesi
Sıvı alımının gün içine istikrarlı dağıtılması
Su üzere nötr pH’lı içecekleri tercih edilmesi
İdrar ölçüsünü optimal düzeyde, günlük 2-2.5 litre civarında tutulması
İdrar renginin açık renkte olması gerekir
Sıcak iklimde yaşıyanlar yahut ağır fizikî idman yapanlar daha fazla sıvı alımı yapmalı.
b-Diyet ve genel sıhhat ayarlamaları
İstikrarlı ve çeşitlendirilmiş bir diyet uygulanması
Bol ölçüde zerzevat, lifli besin ve meyve (özellikle turunçgiller) tercih edilmeli
Kalsiyum oksalat taşları oluşturma eğiliminde iseniz; Yumurta, mercimek, beyaz pirinç, soyulmuş elma, üzüm, karnıbahar, kabak üzere düşük okzalat içeren besinleri daha fazla yemeye uğraş edilmeli. , oksalat bakımından güçlü ravent(ışkın), pancar, bamya, ıspanak, pazı, tatlı patates, fındık, çay, çikolata, karabiber ve soya eserlerine üzere oksalattan güçlü besinlerden uzak durulmalı.
Kalsiyum açısından güçlü yiyecekler yemeye devam edin, lakin kalsiyum destekleri konusunda dikkatli olun. Besinlerdeki kalsiyumun böbrek taşı riskiniz üzerinde bir tesiri yoktur hatta kalsiyum oranı düşük diyetler, birtakım insanlarda böbrek taşı oluşumunu artırabilir. .Diyette kâfi kalsiyum içerdiği günlük yaklaşık 1gr’a denk gelmelidir.
Diyetinizdeki tuz ölçüsünü azaltınız (günde 3-5 gr’ı aşmamalıdır)
Hayvansal proteini çok fazla almayınız. Bunun yerine baklagiller, avokado, karnıbahar ve bezelyede bulunan zerzevat proteini alınız
Sağlıklı beden yükünüzü koruyunuz (Vücut Kütle Endeksiniz 18-25 kg/m2 ortasında olmalıdır)
Haftada 2 yahut 3 defa idman yapmaya çalışınız, Gerilimden kaçınınız
D- METABOLİK KIYMETLENDİRME
Alınan taşın kimyasal tahlilinden sonra hastaya birtakım kan ve idrar tetkiki ile metabolik kıymetlendirme yapılmalıdır. Bu kıymetlendirme, hangi ek tedaviye gereksinim duyabileceğinizi belirleyen testlerdir. Bu, taşın zaten düşmesinin yahut tedavi ile çıkarılmasının yaklaşık 3 hafta sonrasında yapılır ve hastadan 24 saatlik 2 farklı devirde idrar biriktirmesi istenir. 24 saatte çıkan İdrar ölçüsü ile birlikte idrardaki değişik maddelerin(Tuz-Sodyum, kalsiyum,magnezyum, ürik asit, oksalat vs) ölçüleri ölçülür. Testlerin sonuçlarına nazaran ilaç tedavisi önerilebilir. İlaç tedavisi ekseriyetle hiçbir yan tesir yapmaz yahut çok az yan tesire sebep olur. Ayrıyeten hastanın ömür şekli değişikliklerini dikkate almasına yardımcı olur. İlaç tedavisine başladıktan 2-3 ay sonra, ilaç tedavisinin dozunun ayarlanması için tekrar bu testler yenilenmelidir. Enfeksiyon taşları dışında çabucak tüm taş tiplerinde taş oluşumunu engellemek için idrarın asitt derecesini yükselten ve kristalleşmeyi önleyici potasyum sitrat ve bikarbonat içeren ilaçlar kullanılmaktadır.
Bu Testlerede Taşın cinsine nazaran:
1-Kalsiyum taşları: Kalsiyum taşlarının oluşmasını önlemeye yardımcı olmak için, bir tiazid diüretik yahut fosfat içeren bir preparat yazabilir.
2-Oksalat: Böbrek taşların birçok ‘kalsiyum okzalat’ taşıdır. Okzalatlar kendi bedenimizin içinde üretilir. Okzalatlar ayrıyeten meyve, zerzevat, baklagil, kahve, çay ve kabuklu yemişlerde doğal olarak bulunur ve bitkiyi böcekler tarafından yenmekten korur. Yüksek ölçüde okzalat içeren yiyeceklerin birçok hamken yenildiğinde buruk tada sahiptir. Yüksek ölçülerde tüketildiğinde okzalatlar ve kalsiyum birbirine bağlanarak kristaller oluşturur ve bu kristaller de nihayetinde taşı oluşturur. Genel olarak Okzalat içeren besinler daha az tüketilmeli. Bu yiyecekler ortasında yeşil yapraklı ıspanak üzere sebzeler, pancar üzere kökü yenilen sebzeler, soya fasülyesi ve soya eti bulunur.Ayrıca hayvansal protein; hayvansal protein et, et eserleri ve süt eserleri oksalat istikametinden güçlü besinlerdir.Demli siyah çay, buzlu çay, çikolata ve çikolata eserleri tüketimi azaltılmalıdır. Yeniden temel tedbir olarak sıvı tüketimi ve günlük çıkartılan idrar miktarı(optimal 2L/gün) artırılmalıdır.
3-Ürik asit taşları: Kandaki ve idrardaki ürik asit düzeylerini düşürmek için allopurinol ve Potasyum sitrat ve bikarbonat içeren ilaçlar idrarı alkalin tutmak için reçete edilebilir. Birtakım durumlarda allopurinol ve bir alkalize edici casus ürik asit taşlarını çözebilir.
4-Strüvit taşlar(Enfeksiyon taşı): Strüvit taşlarını önlemek için, idrardaki enfeksiyona neden olan bakterilerden arındırmak için kimi stratejiler önerilebilir, düzgün idrar akışını sürdürmek için çok sıvı tüketmek ve sık sık işemesi istenebilir.. Az durumlarda, küçük yahut aralıklı dozlarda uzun müddetli antibiyotik kullanımı bu maksada ulaşılmasına yardımcı olabilir. Örneğin, ameliyattan evvel ve sonra bir müddet antibiyotik önerebilir.
5-Sistin taşları:Tuz ve protein açısından daha düşük bir diyet önermenin yanı sıra, daha fazla sıvı içilmesi tavsiye edilmelidir. Bu tek başına işe yaramazsa, sistinin idrardaki çözünürlüğünü artıran bir ilaçlar(D-penisilamin) yazabilir. Yeniden potasyum sitrat bu hastalarda kullanılabilir.
E-ŞİFALI SULAR VE SIKCA SORULAN SORULAR
1-ŞİFALI SU:Türkiye düyanın çeşitli yerlerinde şifalı, gazlı, mineral ve doğal birtakım suların böbrek taşı oluşumunu azalttığı, engellediği, taşı erittiği ve düşürdüğü ilgili bilgiler hem basında ve hemde halk ortasında yer almaktadır.Hatta basınca sıkca kelam edilen ‘Muşta böbrek taşı eriten su’ ve buna benzeri böbrek taşına güzel geldiği şifalı su üzere yayınlar malesef kanıtlanmış tesirleri olan metotlar olmadığı üzere hiçbir suyun, sertlik derecesinin böbrek taşını eritmediği ve tekrarlama riskini azaltmadığı görülmüştür. Böbrek taşı olan hastaların yaptığı en büyük yanılgıların başında, şifalı sulardan yararlanmaya çalışmaktır
2-BİRA VE MALT İÇECEKLER:Bira ve gibisi Malt içeceklerin taşın düşürülmesine yardımcı olduğu ile ilgili bilgiler yan bir kent efsanesidir. Bu cins yiyecek ve içeceklerin sıvı takviyesi dışında tesirleri yoktur. Üstelik bira da oksalat ölçüsü yüksek olduğundan kalsiyum oksalat taş oluşumunu ve mevcut taşın dahada büyümesine neden olabilir.
3-BALIK TAŞI: Karagöz balığının gözü, balık taşı yahut balığın başındaki taşın marine edilip içirilmesi taşın düşürülmesi yahut eritilmesine uygun geldiği ile ilgili bilgilerde yanlıştır. İspata dayalı bilgiden mahrumdur.
4-SÜT VE SÜT ESERLERİ: Süt ve süt eserlerinin böbrek taşı oluşumunu artırdığı ile ilgili eski bilgiler günümüzde değişmiştir. Yeni bilimsel çalışmalarda kalsiyum kısıtlamasının bilakis her gün süt içmenin taş hastalığı tekrarlama riskini %30-35’e oranda azalttığı saptanmıştır. Bu nedenle doktorunuzun tavsiyesi olmadan süt ve süt eserleri tüketiminizi kısıtlamayın. Kalsiyum açısından güçlü yiyecekler yemeye devam edin, fakat kalsiyum destekleri konusunda dikkatli olun. Besinlerdeki kalsiyumun böbrek taşı riskiniz üzerinde bir tesiri yoktur hatta kalsiyum oranı düşük diyetler, birtakım insanlarda böbrek taşı oluşumunu artırabilir. .Diyette kâfi kalsiyum içeriği günlük yaklaşık 1gr’a denk gelmelidir.
Böbrek taşlarına ne sebep olur?
Böbrek taşlarının çoklukla kesin ve tek bir nedeni yoktur, birçok faktör taş oluşum riskini artırabilir.Kadın yahut erkek olsun herkes hayatın rastgele devrinde taş oluşabilir. Böbreklerin idrar üretme biçiminde bir dengesizlik olması halinde taş oluşabilir. Bu da içilen su-sıvı ölçüsüyle ve taş oluşumu tetikleyen hususların idrarda bulunup bulunmaması ile ilişkili olabilir. Böbrek taşları, idrarda kalsiyum, oksalat ve ürik asit üzere kristal oluşturan unsurlar, idrarıdaki sıvının seyreltebileceğinden daha fazla yoğunlukta olmsı durumunda kristalleşme ve taş oluşumu başlamaktadır. Birebir vakitte idrarda kristallerin birbirine yapışmasını engelleyen maddeler(İnhibitörler sitrat gibi) eksik-yetersiz olabilir ve bu da böbrek taşlarının oluşması için ülkü bir ortam yaratır. Böbrek taşının türünü-yapısını ve cinsini bilmek, taşın neden olduğu faktörleri belirlemenize yardımcı olur ve daha fazla böbrek taşı alma riskinizi nasıl azaltabileceğini konusunda ipuçları verebilir. Bu yüzden , böbrek taşınızın kimyasal tahlili çok değer arz eder.
Taş Oluşumu için Risk Faktörleri
1-Aile yahut şahsî geçmiş(Kalıtsal faktörler): Aile bireylerinin birinde böbrek taşı varsa, başka bir bireyde taş geliştirme mümkünlüğü olağan insanlara nazaran kat kat daha yüksektir. Halihazırda bir yahut daha fazla böbrek taşınız varsa, öteki bir taş oluşumu yahut tekrar etme mümkünlüğü da çok yüksektir. Taş oluşumunda temel faktör ailesel ve kalıtsal risklerdir.
2-Dehidrasyon-Susuzluk:. Her gün gereğince su içmemek böbrek taşı riskini artıran bir faktördür. Sıcak, kuru iklimlerde yaşayanlar ve çok terleyenler öbür insanlara nazaran daha yüksek risk altında olabilir. Ceğrafik olarak sıcak bögelerde yaşayan insanlarada ve akdeniz ülkelerinde daha endemik olarak görülmektedir.
3-Diyet-Beslenme: Protein, sodyum (tuz) ve şeker açısından güçlü bir diyet yemek, birtakım böbrek taşı cinslerinin riskini artırabilir. Bu, bilhassa yüksek tuzlu diyet için geçerlidir. Diyetteki çok fazla tuz, böbreklerin filtrelemesi gereken kalsiyum ölçüsünü artırır ve böbrek taşı riskini kıymetli ölçüde artırır.
4-Obezite-Şişmanlık: Beden kitle indeksi (BMI) fazla olaması , büyük bel ölçüsü ve kilo alımı, böbrek taşı riskinin artmasıyla ilişkilendirilmiştir.
5- Sindirim sistemi hastalıkları ve geçirilen bağırsak cerrahi: Gastrik baypas ameliyatı, iltihaplı bağırsak hastalığı yahut kronik ishal, sindirim sürecinde kalsiyum ve su emilimini etkileyen değişikliklere neden olarak idrarda taş oluşturan unsurların ölçüsünü artırabilir.
6-Metabolik ve hormonal faktörler: Renal tübüler asidoz, sistinüri, hiperparatiroidizm ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları üzere öbür tıbbi durumlar da böbrek taşı riskini artırabilir.
7-İlaçlar: Çok C vitamini, besin destekleri, müshiller (aşırı kullanıldığında), kalsiyum bazlı antiasitler ve migren yahut depresyon tedavisinde kullanılan kimi ilaçlar böbrek taşı riskini artırabilir.
Böbrek Taşı Cinsleri
1-Kalsiyum taşları: Böbrek taşlarının büyük çoğunluğu (2 / 3’ü), ekseriyetle kalsiyum oksalat formundaki kalsiyum taşlarıdır. Oksalat, karaciğeriniz tarafından günlük olarak yapılan yahut diyetinizden emilen bir unsurdur. Kimi ve sebzelerin yanı sıra fındık ve çikolata da yüksek oksalat içeriğine sahiptir. Diyette yüksek doz D vitamini, bağırsak baypas ameliyatı ve çeşitli metabolik bozukluklar idrardaki kalsiyum yahut oksalat konsantrasyonunu artırabilir. Kalsiyum taşları ayrıyeten kalsiyum fosfat biçiminde de oluşabilir. Bu tip taş, renal tübüler asidoz üzere metabolik durumlarda daha yaygındır. Kalsiyum fosfat taşları Migren tedavisinde kullanılan Topiramat üzere birtakım ilaçlarla da bağlı olabilir.
2-Strüvit taşları: Struvit taşları, idrar yolu enfeksiyonuna karşılık olarak oluşur. Bu taşlar süratli bir formda büyüyebilir ve hayli büyük hacimlere ulaşabilir ve çok da semptom ve belirti vermeyebilir.
3-Ürik asit taşları: Ürik asit taşları, kronik ishal yahut emilim bozukluğu nedeniyle çok fazla sıvı kaybeden şahıslarda, yüksek proteinli diyet yiyenlerde ve diyabet yahut metabolik sendromu olanlarda oluşabilir. Kimi genetik ve metabolik faktörler de ürik asit taşı riskinizi artırabilir.
4-Sistin taşları: Bu taşlar, böbreklerin belli bir amino asidi (Sistin ve başka dibazik amimo asitler) çok fazla idrarda atmasına neden olan sistinüri ismi verilen kalıtsal bir bozukluğu olan şahıslarda oluşur.
Belirti ve Semptomlar(Renal Kolik)
Böbrek ve üreter taşının boyutu, formu, idrar yollarındaki pozisyonu üzere özelliklere bağlı olarak tıbbi belirtilerde, şiddetli ağrı(RENAL KOLİK) ile ağrısız ortasında değişiklik görülebilir.Böbrek taşı ekseriyetle böbrekte hareketli yahut böbrekleri- üreterleri - ve mesaneyi birbirine bağlayan borulara geçene kadar şikayetlere neden olmaz. Üreterlere takılırsa, idrar akışını engelleyebilir ve böbreğin şişmesine ve üreterin kasılmasına neden olabilir ki bu şiddetli ağrılara (renal kolik-taş ağrısı) sebep olabilir. Bu, bel ve böğür (her iki yan, kaburgaların alt kısmından kalçaya kadar uzanan alan) bölgede hissedilen keskin bir ağrıdır. Şayet taş, böbrekte değil de üreterde ise ağrıyı kasık ve uyluk bölgede hissedilir. Erkeklerde yumurtalıklarda da ağrı olabilir. Renal kolik, idrar yollarında ve üreter duvarında ani basınç artışı sonucu gelişir. Ağrı, dalgalar halinde gelir ve siz beden konumunuzu değiştirmedikçe azalmaz. Yaşayabileceğiniz en ağrılı durumlardan biri olarak tanımlanır ve doğum sancısına benzetilir.
Bu şikayetler
Kaburgaların altında yan ve sırtta şiddetli, keskin ağrı
Alt karın bölgesine ve kasıklara yayılan ağrı
Dalgalar halinde gelen ve yoğunluğu dalgalanan ağrı
İdrar yaparken ağrı yahut yanma hissi
Pembe, kırmızı yahut kahverengi idrar
Bulanık yahut berbat kokulu idrar
Daima idrara çıkma, olağandan daha sık idrara çıkma yahut az ölçüde idrar yapma gereksinimi
Mide bulantısı ve kusma
Enfeksiyon varsa ateş ve titreme
Böbrek taşının neden olduğu ağrı, taşın idrar yolunda yer değiştirmesi ile değişebilir - örneğin farklı bir yere kayma yahut yoğunluğun artması.
Şunlarla karşılaşırsanız acil tıbbi yardım almakta yarar var
Hareketsiz oturamayacak yahut rahat bir konum bulamayacak kadar şiddetli ağrı
Bulantı ve kusmanın eşlik ettiği ağrı
Ateş ve titreme eşliğinde ağrı
İdrarda kan
İdrarı yapma zorluğu
Teşhis
1-Kan tetkiki: Kan kalsiyum ve ürik asit düzeyi fazla çıkarabilir. Yeniden kan testi sonuçları böbrekler ve öteki tıbbi durum hakkında fikir verebilir.
2-İdrar tetkiki: 24 saatlik idrar toplama testi, çok fazla taş oluşturan mineral yahut çok az taş önleyici husus saldığınızı gösterebilir. Bu test için hekiminiz iki gün üst üste iki idrar toplama süreci yapmanızı isteyebilir.
3-Görüntüleme Teknikleri: Görüntüleme testleri, böbrek ve idrar yolundaki taşları gösterebilir.Taş protokolu bilgisayarlı tomografi (BT) en küçük taşları bile ortaya çıkarabilir.
4-Taşların tahlili: Düşürülen taşları yakalamak için idrarı bir süzgeçten geçirmek istenebilir. Taşın kimyasal tahlili taşa neyin sebep olduğunu belirlemek vetaşın nüksünü-tekrarını önlemek açısından değerlidir. Yüksek seviyede taş oluşum riski taşıyorsanız, metabolik kıymetlendirme olarak bilinen ek testlerden geçmeniz gerekir.
TEDAVİ
Bütün taşlara tedavi gerekmez. Şayet taş rahatsızlığa neden oluyorsa ve doğal yollarla idrardan düşmüyorsa tedaviye muhtaçlık doğabilir. Hastanın evvelce mevcut tıbbi hastalıkları varsa değişik tedavi tekliflerinde bulunabilir. Rastgele bir rahatsızlığa sebep olmayan bir böbrek yahut üreter taşı varsa çoklukla tedaviye gerek görülmez, böbrek ve taşın durumunu kıymetlendirmek ve berbata gitmediğinden emin olmak için tertipli denetimler dair bir program vermek gerekir.Taşın idrarla atılması olasıysa, bu süreyi kolaylaştıracak ilaçları reçete edilebilir. Buna konservatif tedavi denir.
Taş büyük ve büyümeye devam ediyorsa, sık ve şiddetli ağrı yapıyorsa ve böbrek işlevlerine mani oluyorsa, enfeksiyon ve kanama neden oluyorsa taşa müdahale gerekebilir yani faal tedavi gerekir.
Tedavi seçiminde tesirli olan faktörler:
Belirtileriniz ve şikayetleriniz
Taşın özellikleri(yerleşim yeri, büyüklüğü, çeşidi, taşın oluşma nedeni)
Tıbbi geçmişiniz
Hastanenizde uygulanan tedavi tekniği ve hekiminizin deneyimi
Kendi şahsî tercihleriniz ve kıymetleriniz
A-Tıbbi-Konservatif taş tedavisi
Küçük böbrek ve üreter taşları büyük çoğunluğu, işeme esnasında zaten idrarla birlikte düşer. Lakin taşın yerine ve boyutuna bağlı olarak atılması makul bir vakit alabilir. Taş çok küçükse (0,5 cm den küçük) %95 ihtimalle 6 hafta içerisinde resen düşer.Bunu için günlük sıvı alımını (2-4Litre) ve çıkartılan idrar miktarını(2 litrenin üstünde) artırmak gerekir. Taş hareket ettiği vakit ağrı kesici gerektiren renal kolik şeklinde-şiddetli ağrılar olabilir. Ağrı(renal kolik) için ağrı kesici ibuprofen, naproksen verilebilir. Şayet bu birinci tedavi basamağı işe yaramazsa opioid isimli güçlü ağrı kesiciler kullanılabilir. Bu ilaçlar ekseriyetle damar içine enjekte edilir. Opioid’lerin dezavantajı ise mide bulantısı yapabilecek olmalarıdır.
Sonuçta
Taş, mesaneye ne kadar yakınsa taşın atılma ihtimali de o kadar fazladır
Taş ne kadar büyükse taşın atılma talihi da o kadar azdır
1-Taşı Düşürmek Tıbbi Tedavi
Böbrek yahut üreter taşınnı daha süratli atılmasına yardımcı olacak ve hareket ettiği vakit ağrıyı azaltacak (alfa-blokerler ve nifedipin olarak isimlendirilen) ilaçları reçete edebilir. Buna Medikal Ekspulsif Tedavi ismi verilir ve en çok üreter taşlarında tesirlidir. Bu ortada sistemli alarak böbrekler ultrasonografi ve başka görüntüleme sistemleri ile denetim edilmelidir. Taşın hareket edip etmediğini ve böbreğini güzel çalışıp çalışmadığını denetim edilmesi gerekir.
2-Taşın çözülmesi yahut eritilmesi
Ürik asit taşları varsa, tedavi ile eritmek ve çözmek mümkün olabilmektedir. Bu idrarın pH pahasını artırarak asidik halden alkali hale getirerek yapılır. Bunun için ekseriyetle alkalin sitrat yahut sodyum bikarbonat üzere ağızdan kullanılan ilaçlar reçete edilir. 7.0-7.2 ortasındaki pH-düzeyinde taş, boyut olarak küçülür ve sonunda büsbütün çözülebilir. İdrar pH’sı konutta kolay bir ölçüm çubuğu yahut turnusol kağıdı ile kullanarak ölçülebilir.
B-Aktif taş tedavisi
Etkin taş tedavisinde, taşları çıkarmanın 3 yolu vardır: şok dalgaları ile taş kılması (SWL) , üreteroskopi (URS), perkütan nefrolitotomi (PNL) . Bunların yanında azda olsa açık, laparoskopik ve Robotik cerrahide tercih edilebilmektedir. Hangi faal tedavi formülünün için en düzgünü olduğu birçok faktöre bağlıdır. En değerli faktör, taşın sebep olduğu belirtilerdir. Taşın böbrekte yahut üreterde bulunması büyüklüğü, yerleşim yerine dayalı olarak farklı tedavi seçenekleri önerebilir.
Belirti vermeyen taşlar birtakım durumlarda tedavi gerektirebilir
Taş büyümeye devam ediyorsa
Yeni taş oluşturma riski yüksekse
Enfeksiyon varsa
Taş çok büyükse
Hasta etkin tedaviyi tercih ediyorsa
Üreterdeki taşın faal tedavisi için nedenler
Taş idrar yolundan geçemeyecek kadar büyük görünüyorsa
İlaç tedavisine karşın ağrı devam ediyorsa
Böbrek işlevleri durmuş yahut bozulmuşsa
1-Şok dalgalarıyla taş kırma (ESWL)
ESWL, beden dışından taşları kıran bir makine ile yapılır. Taş kırmak için odaklanmış şok dalgaları (kısa sinyalli yüksek güçlü ses dalgaları) deriden taşa iletilir. Taş, şok dalgalarının gücünü emer ve küçük kesimlere ayrılır.
2-Perkütan Nefrolitotomi (PNL)
PNL, büyük taşların ciltden girilerek böbrekten direkt çıkarıldığı bir cerrahidir. Avantajı, tek operasyonda çok büyük taşların bile çıkarılabilmesidir. PNL genel anestezi altında gerçekleştirilir.Ancak ESWL ve URS ile karşılaştırıldığında daha ve komplikasyon riski daha yüksektir. PNL’nin en sık görülen komplikasyonu kanama ve yüksek ateştir.Taşın çok büyük (2cm’den büyük) olduğunda ve şimdi üretere geçmediği durumlarda PNL düşünülmelidir.
PNL’yi aşağıdaki durumlarda da tedavi seçeneği olarak size sunabilir:
Birden fazla taşınız varsa taş yükü 3m den büyükse
Taş çok sert ve teknik olarak öteki tekniklerle tedavi edilemiyorsa
3-Üreteroskopi (URS)
URS, küçük çaplı bir endoskop aletiyle yapılan tedavi tipidir. URS çok yaygın bir formda kullanılmaktadır. Muvaffakiyet seviyesi hayli yüksek, komplikasyon riski ise düşüktür. URS, genel yahut lokal anestezi altında yapılır. Anestezi altındayken, bedene hiçbir kesi yapmadan endoskop ile idrar kanalından girilir, üretere tarzına uygun bir halde ulaşılır, gerektiğinde Lazer ile kırılır ve Taş modülleri özel bir “sepet-basket” yahut forseps kullanılarak dışarı alınır.Kimi vakit taş çok büyükse taşı tek seansta çıkarmak mümkün olmayabilir ve ikinci bir süreç gerekebilir. Öbür kimi hallerde küçük taş parçacıkları yahut tüm taş böbreğe kaçabilir. Esnek-flexible(kıvrılabilen) bir üreteroskopi bulunuyorsa böbreğin içine kadar ulaştırılabilir ve parçacıklar çıkarılır yahut lazerle kırılır. Süreç sonunda üretere bir stent(Double J) yerleştirilir, bu böbrekten mesaneye olan idrar akışını kolaylaştırır ve kolik ağrı ataklarını (idrar yolunda kramptan kaynaklanan şiddetli ağrı) mahzurlar.Operasyondan birkaç hafta sonra bir röntgen çekilir. Görünür taş yoksa stent çıkarılır. Üreterde taş mevcut iken meydana gelen şiddetli ödemden ötürü üreteroskopi ile birinci denemede taşa ulaşmak mümkün olmayabilir. Bu durumda üretere bir double-J stent yerleştirilebilir. Double-J stent varken idrar böbrekten mesaneye boşalabilir ve üreter boyutu genişler. Üreter genişledikçe üreteroskopi taşa ulaşana kadar geçirmek ve taşı çıkarmak kolaylaşır. Son olarak hastaya bir gün sonra çıkarılmak üzere idrar sondası konur, operasyondan kaynaklanan kan yahut böbrek taşı kalıntıları görülür. Gerekirse mesane sonda aracılığıyla yıkanabilir. İdrarda görünür kan olmadığında sonda çıkarılabilir.
URS Gerektiren Durumlar
tabiatıyla düşmesi muhtemel görünmeyen yahut önemli rahatsızlığa yol açan, çoklukla üreterde yer alan taşlar (sert-rijit metal yahut flexible-esnek üreteroskopi ile çıkarılır)
ESWL (vücut dışından şok dalgasıyla taş kırma) usulüyle tedavi edilmesi mümkün olmayan böbrek taşları
idrarda görülen kanın sebebini belirlemek
Sert-Metal ve Fleksibil-Esnek üretereskop ortasındaki fark nedir?
Ortadaki fark, sert ve esnek üreteroskopi kullanımındadır. Sert-metal üreteroskopi, sözün tam manasıyla sert bir teleskop ile gerçekleştirilir. Yalnızca düz bir çizgisi görür. Esnek-Fleksibl üreteroskopi ise neredeyse 180° dönebilen ve kendi üzerinde geri katlanabilen çok ince ve esnek bir teleskopla gerçekleştirilir. Lazer probu kullanılarak taşların toz kadar küçük kesimlere ayrılabilir. Esnek üreteroskopi daha çok böbrekteki ve üst üreterde, böbrek yakınındaki taşlar için kullanılır, sert üreteroskopi ise yüklü olarak üreterin alt ve orta kısmında, mesaneye yakın taşlar için kullanılır. Genel de her alandaki taşlar için iki üreteroskop da kullanılmaktadır.
Üretereskopinin riskleri nelerdir?
idrar enfeksiyonu: çoğunlukla yalnızca antibiyotik gerektirir
kanama: ekseriyetle acilen güzelleşir
üreterin daralması yahut delinmesi ile sonuçlanan üreter tahribatı: bu durum enderdir ve bir balon vasıtasıyla genişletme ve bir double-J stenti takılmasını gerektirebilir
taşın kırılamaması ve alınamaması: alternatif bir süreç gerekli olabilir
üreterin delinmesi: bu türlü bir zedelenmeden sonra çoklukla birkaç hafta boyunca bir double-J stenti gerekli olur
üreterin böbrekten kopması (‘avülsiyon’): bu durum çok ender ve kimi vakit kaçınılmazdır fakat düzeltilmesi için açık cerrahi gerektirebilir
karında yahut sırtta rahatsızlık
double-J stentten kaynaklanan yan tesirler.
4-Laparoskopik, Robotik yahut açık cerrahi:
Bu yaklaşımlar çoğunlukla öteki tüm tedavilerin başarısız ve imkansız olduğu yahut öteki sistemlerde ortaya çıkan birtakım komplikasyonlar üzere ender durumlarda uygulanır.
5-Tıkanmış ve enfekte olmuş böbrek:
Şayet taşa bağlı renal kolikle birlikte ateş, titreme, yorgunluk ve bitkinlik varsa tam tıkanma, enfeksiyon ve apse(enfekte hidronefroz, böbrek apsesi)olabilir Çeşitli kan, idrar testleri ve görüntüleme sistemleri yapılarak .Eğer bu türlü bir durum kelam hususuysa yada ağrı kesicilere yanıt vermeyen durumlarda böbredeki basıncın düşürülmesi için derhal böbreğin drenajının sağlanması ve tıkanıklığın hemen giderilmesi yoluna gidilir. Drenajın akabinde enfeksiyonu gidermek için antibiyotik verilir. Taşın etkin tedavisi lakin bu enfeksiyon giderildikten sonra yapılabilir.
Böbreğin Drenajı için iki farklı sistem vardır:
İdrar kanalı üzerinden üreterin içine üreteral JJ-stenti(Double J) yerleştirilmesi
Ciltten böbreğe direkt perkütan nefrostomi tüpü konulması
C-TAŞ OLUŞUMUNU TEDBİRE
Taş hastalığı; sıkca tekrar eden kalıtsal ve ailesel özellikleri olan kronik bir hastalıktır. Bu yüzden taş oluşumunu ve tekrarını(nüksü) önlemek değer kazanmaktadır. tedavi edilen ve çıkarılan taşların tahlili tekrar taş oluşum riskini belirlemek için kıymetlidir.
1-Taş oluşumunu önleyecek genel ömür üslubu tavsiyeleri
Tekrar taş oluşumu riski düşük olsa dahi birtakım ömür usulü değişiklikleri tavsiye edilmektedir. Bu tedbirler, taşın tekrar etme riskini azaltır ve genel olarak sıhhati olumlu tarafta tesirler. Bunlar:
a-Fazla sıvı tüketimi
Her gün 2- 3 litre ortası sıvı tüketilmesi
Sıvı alımının gün içine istikrarlı dağıtılması
Su üzere nötr pH’lı içecekleri tercih edilmesi
İdrar ölçüsünü optimal düzeyde, günlük 2-2.5 litre civarında tutulması
İdrar renginin açık renkte olması gerekir
Sıcak iklimde yaşıyanlar yahut ağır fizikî idman yapanlar daha fazla sıvı alımı yapmalı.
b-Diyet ve genel sıhhat ayarlamaları
İstikrarlı ve çeşitlendirilmiş bir diyet uygulanması
Bol ölçüde zerzevat, lifli besin ve meyve (özellikle turunçgiller) tercih edilmeli
Kalsiyum oksalat taşları oluşturma eğiliminde iseniz; Yumurta, mercimek, beyaz pirinç, soyulmuş elma, üzüm, karnıbahar, kabak üzere düşük okzalat içeren besinleri daha fazla yemeye uğraş edilmeli. , oksalat bakımından güçlü ravent(ışkın), pancar, bamya, ıspanak, pazı, tatlı patates, fındık, çay, çikolata, karabiber ve soya eserlerine üzere oksalattan güçlü besinlerden uzak durulmalı.
Kalsiyum açısından güçlü yiyecekler yemeye devam edin, lakin kalsiyum destekleri konusunda dikkatli olun. Besinlerdeki kalsiyumun böbrek taşı riskiniz üzerinde bir tesiri yoktur hatta kalsiyum oranı düşük diyetler, birtakım insanlarda böbrek taşı oluşumunu artırabilir. .Diyette kâfi kalsiyum içerdiği günlük yaklaşık 1gr’a denk gelmelidir.
Diyetinizdeki tuz ölçüsünü azaltınız (günde 3-5 gr’ı aşmamalıdır)
Hayvansal proteini çok fazla almayınız. Bunun yerine baklagiller, avokado, karnıbahar ve bezelyede bulunan zerzevat proteini alınız
Sağlıklı beden yükünüzü koruyunuz (Vücut Kütle Endeksiniz 18-25 kg/m2 ortasında olmalıdır)
Haftada 2 yahut 3 defa idman yapmaya çalışınız, Gerilimden kaçınınız
D- METABOLİK KIYMETLENDİRME
Alınan taşın kimyasal tahlilinden sonra hastaya birtakım kan ve idrar tetkiki ile metabolik kıymetlendirme yapılmalıdır. Bu kıymetlendirme, hangi ek tedaviye gereksinim duyabileceğinizi belirleyen testlerdir. Bu, taşın zaten düşmesinin yahut tedavi ile çıkarılmasının yaklaşık 3 hafta sonrasında yapılır ve hastadan 24 saatlik 2 farklı devirde idrar biriktirmesi istenir. 24 saatte çıkan İdrar ölçüsü ile birlikte idrardaki değişik maddelerin(Tuz-Sodyum, kalsiyum,magnezyum, ürik asit, oksalat vs) ölçüleri ölçülür. Testlerin sonuçlarına nazaran ilaç tedavisi önerilebilir. İlaç tedavisi ekseriyetle hiçbir yan tesir yapmaz yahut çok az yan tesire sebep olur. Ayrıyeten hastanın ömür şekli değişikliklerini dikkate almasına yardımcı olur. İlaç tedavisine başladıktan 2-3 ay sonra, ilaç tedavisinin dozunun ayarlanması için tekrar bu testler yenilenmelidir. Enfeksiyon taşları dışında çabucak tüm taş tiplerinde taş oluşumunu engellemek için idrarın asitt derecesini yükselten ve kristalleşmeyi önleyici potasyum sitrat ve bikarbonat içeren ilaçlar kullanılmaktadır.
Bu Testlerede Taşın cinsine nazaran:
1-Kalsiyum taşları: Kalsiyum taşlarının oluşmasını önlemeye yardımcı olmak için, bir tiazid diüretik yahut fosfat içeren bir preparat yazabilir.
2-Oksalat: Böbrek taşların birçok ‘kalsiyum okzalat’ taşıdır. Okzalatlar kendi bedenimizin içinde üretilir. Okzalatlar ayrıyeten meyve, zerzevat, baklagil, kahve, çay ve kabuklu yemişlerde doğal olarak bulunur ve bitkiyi böcekler tarafından yenmekten korur. Yüksek ölçüde okzalat içeren yiyeceklerin birçok hamken yenildiğinde buruk tada sahiptir. Yüksek ölçülerde tüketildiğinde okzalatlar ve kalsiyum birbirine bağlanarak kristaller oluşturur ve bu kristaller de nihayetinde taşı oluşturur. Genel olarak Okzalat içeren besinler daha az tüketilmeli. Bu yiyecekler ortasında yeşil yapraklı ıspanak üzere sebzeler, pancar üzere kökü yenilen sebzeler, soya fasülyesi ve soya eti bulunur.Ayrıca hayvansal protein; hayvansal protein et, et eserleri ve süt eserleri oksalat istikametinden güçlü besinlerdir.Demli siyah çay, buzlu çay, çikolata ve çikolata eserleri tüketimi azaltılmalıdır. Yeniden temel tedbir olarak sıvı tüketimi ve günlük çıkartılan idrar miktarı(optimal 2L/gün) artırılmalıdır.
3-Ürik asit taşları: Kandaki ve idrardaki ürik asit düzeylerini düşürmek için allopurinol ve Potasyum sitrat ve bikarbonat içeren ilaçlar idrarı alkalin tutmak için reçete edilebilir. Birtakım durumlarda allopurinol ve bir alkalize edici casus ürik asit taşlarını çözebilir.
4-Strüvit taşlar(Enfeksiyon taşı): Strüvit taşlarını önlemek için, idrardaki enfeksiyona neden olan bakterilerden arındırmak için kimi stratejiler önerilebilir, düzgün idrar akışını sürdürmek için çok sıvı tüketmek ve sık sık işemesi istenebilir.. Az durumlarda, küçük yahut aralıklı dozlarda uzun müddetli antibiyotik kullanımı bu maksada ulaşılmasına yardımcı olabilir. Örneğin, ameliyattan evvel ve sonra bir müddet antibiyotik önerebilir.
5-Sistin taşları:Tuz ve protein açısından daha düşük bir diyet önermenin yanı sıra, daha fazla sıvı içilmesi tavsiye edilmelidir. Bu tek başına işe yaramazsa, sistinin idrardaki çözünürlüğünü artıran bir ilaçlar(D-penisilamin) yazabilir. Yeniden potasyum sitrat bu hastalarda kullanılabilir.
E-ŞİFALI SULAR VE SIKCA SORULAN SORULAR
1-ŞİFALI SU:Türkiye düyanın çeşitli yerlerinde şifalı, gazlı, mineral ve doğal birtakım suların böbrek taşı oluşumunu azalttığı, engellediği, taşı erittiği ve düşürdüğü ilgili bilgiler hem basında ve hemde halk ortasında yer almaktadır.Hatta basınca sıkca kelam edilen ‘Muşta böbrek taşı eriten su’ ve buna benzeri böbrek taşına güzel geldiği şifalı su üzere yayınlar malesef kanıtlanmış tesirleri olan metotlar olmadığı üzere hiçbir suyun, sertlik derecesinin böbrek taşını eritmediği ve tekrarlama riskini azaltmadığı görülmüştür. Böbrek taşı olan hastaların yaptığı en büyük yanılgıların başında, şifalı sulardan yararlanmaya çalışmaktır
2-BİRA VE MALT İÇECEKLER:Bira ve gibisi Malt içeceklerin taşın düşürülmesine yardımcı olduğu ile ilgili bilgiler yan bir kent efsanesidir. Bu cins yiyecek ve içeceklerin sıvı takviyesi dışında tesirleri yoktur. Üstelik bira da oksalat ölçüsü yüksek olduğundan kalsiyum oksalat taş oluşumunu ve mevcut taşın dahada büyümesine neden olabilir.
3-BALIK TAŞI: Karagöz balığının gözü, balık taşı yahut balığın başındaki taşın marine edilip içirilmesi taşın düşürülmesi yahut eritilmesine uygun geldiği ile ilgili bilgilerde yanlıştır. İspata dayalı bilgiden mahrumdur.
4-SÜT VE SÜT ESERLERİ: Süt ve süt eserlerinin böbrek taşı oluşumunu artırdığı ile ilgili eski bilgiler günümüzde değişmiştir. Yeni bilimsel çalışmalarda kalsiyum kısıtlamasının bilakis her gün süt içmenin taş hastalığı tekrarlama riskini %30-35’e oranda azalttığı saptanmıştır. Bu nedenle doktorunuzun tavsiyesi olmadan süt ve süt eserleri tüketiminizi kısıtlamayın. Kalsiyum açısından güçlü yiyecekler yemeye devam edin, fakat kalsiyum destekleri konusunda dikkatli olun. Besinlerdeki kalsiyumun böbrek taşı riskiniz üzerinde bir tesiri yoktur hatta kalsiyum oranı düşük diyetler, birtakım insanlarda böbrek taşı oluşumunu artırabilir. .Diyette kâfi kalsiyum içeriği günlük yaklaşık 1gr’a denk gelmelidir.
