Toplumsal Tabakalaşma,
Toplumsal Tabakalaşma Nedir,
toplumsal tabakalaşma türleri,
toplumsal tabakalaşma ve hareketlilik
Toplumsal Tabakalaşma Nedir Tanımı
Bir toplumda tabakalaşma sınıflar arası farklılaşmadan doğar tabakalar arasındaki bireyler arasında farklılaşma görülebileceği gibi aynı toplumsal tabaka( katman )içindeki bireyler arasında da farklar bulunabilir aynı tabaka içindeki farklar sosyal sınıfları oluşturur.
Genellikle bir toplumda yönetici pozisyonunda olanlar üst memurlar esnaflar orta işçiler ve yaşam koşulları iyi olamayanlar da alt tabakayı oluştururlar
Toplumsal yapı kendi içerisinde bir hareketliliği olan bir bütündür bu hareketlilik iki şekilde ifade edilebilir yatay hareketlilik ve dikey hareketlilik
Yatay hareketlilikte
A ) Sosyal yapıda yatay hareketlilik
Ör : Bakkalın manav olması öğretmenin Müdür yardımcısı olması vb
B ) Sosyal Hayat alanında yatay hareketlilik
Ör : Bir lise öğretmeninin tayininin Bolu'dan Ankara'ya çıkması gibi ....
3 Tür Tabakalaşmadan söz edilebilir
1 - Kapalı sınıf tabakalaşması
Ör : Hindistan'daki kast sistemi ki doğumla kazanılr değişmez katı kurallara sahiptir tabakalar arasında geçiş yoktur.
2 - Yarı kapalı sınıf tabakalaşması
Ör : Ortaçağ avrupasındaki lonca sistemi gibi Yarı kapalı sınıf tabakalaşmalarında sadece yatay hareketlilik olasıdır.
3 - Açık sınıf tabakalaşması
Ör : Günümüz çağdaş toplumlarında eğitimin getirdiği olanaklar sonucunda toplumsal tabakalar arasında yatay ve dikey hareketlilik olasıdır.
Tabakalaşma Görüşleri
1. Davıs ve Moore'a Göre Tabakalaşma
Bu sosyologlar, toplumsal tabakalaşmanın evrensel olduğunu belirtmektedirler.
Çünkü bütün toplumlarda farklı durumlara bağlı
eşit olmayan bir ödüllendirmenin varlığı görülmektedir. Tabakalaşmanın
karmaşıklığı ve kullanılan ölçütler bakımından toplumlar arasında
bütyük farklılıklar görülmektedir. Aynı yazarlar, tabakalaşma
sisteminin işlevsel olduğunu, toplumların belirli mevkileri doldurmak
ve belirli görevleri yerine getirecek bireyleri motive etmekte olduklarını
belirtmektedirler.3 Davis ve Moore, toplumların bireylere bahşettiği
üç farklı çeşitte ödülden sözederler. Bunlar; a) Servet (insanların
geçimini, rahatını, eğlencesini sağlayan mal ve hizmetleri elde etmeye
yarayan gelir miktarı), b) iktidar (Başkalarına hükmetme), c) Statü
(Bireyin toplumdaki yeri, saygınlık ve itibarı).
Yazarlara göre bütün toplumlarda tabakalaşma sisteminde en
yüksek derecede ödüllendirilenler (Servet, iktidar ve statü bakımından)
genellikle toplum için işlevsel bakımdan çok önemli olan konumları
dolduran en yetenekli ya da en ehliyetli kimselerdir.4 Bu yönden yazarlar
tabakalaşmayı işlevsel görürler. Toplumsal tabakalaşma, toplumsal
sistemin uyarlanmasını desteklediği için işlevsel ve evrenseldir.
Yazarlara göre toplumsal tabakalaşmanın işlevsel olmayan durumları
da olabilir. Örneğin konumların kalıtımla kazanılması, ödül eşitsizliğinin
daha az ayrıcalıklı kişilerce tamamen kabullenilmesi durumlarında
olduğu gibi. O halde adı geçen yazarlarca ileri sürülen işlevsel
tabakalaşma teorisini şöyle özetleyebiliriz: beşerî toplumlarda eşitsizlik,
doğuştan gelen bir gerekliliktir. Yüksek sorumluluk taşıyan ya
da ender bir yeteneği gerektiren konumlar sadece bu yetenekleri haiz
olanlarca doldurulur. Yazarlara göre, saygınlık, gelir v.s. gibi bakımlardan
toplumsal olarak ödüllendirilmiş olan bu kimselerin ödüllendirilmesi,
esas olarak doldurdukları konumların güçlüğüne (Eğitim
düzeyi, bazı özel yetenekler gerektirmesi gibi) ve işlevsel önemine
dayanmaktadır. Teori, pek çok bakımlardan eleştirilmiştir. Bottomore,
eleştirileri şu noktalarda topluyor.
1. Teori, tabakalaşmanın evrensel olduğunu kabul eder. Bu ise,
her toplumda bir belirli kademelenme sisteminin varlığını içine aldığı
ölçüde yanlıştır.
2. Teori, en önemli konumlar ve en yetenekli kişilerin bütün
toplumlarda menfaat gruplarının etkisinden bağımsız olarak muayyen
olduklarını, kesin olarak tayin edilmiş olmalarını kabul eder.
120
3. Teori, tabakalaşma sistemlerinin kurulma ve korunmasında
gücün (Kuvvet, zor) rolünü tamamen ihmal eder ve böylece toplumsal
tabakalaşma ve siyasal çatışma arasındaki ilişki hakkında birşey söyleyemez.
Tumin'in eleştirisi ise şöyle:: Belli statüler için gerekli yeteneklerin
toplumda ancak pek az kişide bulunduğu görüşü tartışmalı bir
konudur. Eğer toplum katı bir tabakalaşma içinde ise ozaman, yeteneklerin
ortaya çıkarılması şansı azalır. Özellikle eğitim imkânlarının
ana babamn servetine bağlı olduğu ve servetin de eşit olarak dağıtılmadığı
bir toplumda nüfusun birçok kesitleri, kendi yeteneklerini anlama
şansını bulamayacaklardır. Eğitim ve yetişme açısından tam bir eşitlik
sağlanmadıkça farklı bir ödüllendirme sisteminin haklı gösterilmesi
mümkün değildir.5"
2. Gerhard Lenski'ye Göre Tabakalaşma
Bir başka Amerikalı sosyolog Lenski de, toplumsal tabakalaşmanın
işlevselliğini kabul etmekle birlikte, bir noktada, Davis ve Moore'-
dan ayrılmaktadır.
Gerhard Lenski, bu eşitsizliği, başlangıçta işlevsel olduğu için kabul
eder. Çünkü ilkin özel konumlara uygun nitelikteki yetenekli kimselerin
buralara gelmesi gerekir. Fakat Lenski, başlangıçtaki bu işlevselliğin
uzun bir süre sonra ortadan kalkacağını ve toplumsal bir norm
olarak devam etmeye eğilim göstereceğini belirtir.6 Çünkü, yazara
göre, o kimse başlangıçtaki işlevi artık yerine getirmediği zaman bile
süreklilikte direnir.
Ayrıca Lenski, ilerici tarımsal toplumların aksine, sanayi toplumunda
birçok toplumsal eşitsizliklerin giderek azalacağına, çünkü
sanayileşmenin karmaşık bir iş bölümüne ve ender becerileri gerektiren
sayısız mesleklerin ortaya çıkmasına yol açtığına işaret eder.7
3. Vilfrede Pareto'ya Göre Tabakalaşma
Tabakalar arasında geçişi ifade eden Vilfrede Pareto, "Seçkinler
dolaşımı" teorisini ileri sürmüştür. Ona göre bireyler alt tabakalardan
üst tabakalara ve üst tabakalardan alt tabakalara sürekli olarak
hareket eder. Pareto, seçkinleri, olağanüstü nitelikleri bulunan ve hangi
alanda, hangi faaliyet dalında olursa olsun, büyük yetenekleri olduğunu
ortaya koyan insanların tümü olarak tanımlıyor.7" Pareto, hükümet
seçkinleri ile hükümet dışı seçkinler ayrımını yapar. Hükümette
dolaysız yoldan önemli rol oynayanlar hükümet seçkinleridir. İkinci
tabaka ise seçkinlerin dışında kalan alt tabakadır. Hükümet seçkinleri
kavramı iktidara katılan herkesi içine alır. Hükümet seçkinleri
Paretoya göre en yetenekli kişiler midir? Parelo'nun "seçkin" tanımına
göre böyle bir izlenim elde edilmektedir. Seçkinler grubuna katılma,
bireysel niteliklere bağlı olduğundan soydan geçimli değildir. Bu sebeple
eski seçkinlerin yerini halkın alt tabakalarından gelen en uygun
kişiler (Yeni seçkinler) doldurur. îşte her toplumda bu seçkinlerle halkın
geri kalanları arasındaki sürekli geçiş durumuna Pareto, "Seçkinler
dolaşımı" der.
Pareto'nun bu teorisi eleştirilmiştir. Çünkü uygulamada aşağı tabakalardan
gelenler, çok yüksek basamaklara pek erişememektedirler.
Tepeye tırmanma ancak birkaç kuşakta gerçekleşmekte ve olağan dışı
bir olay olmaktadır.7b Aynı biçimde yukarı tabakalarda bulunanların
aşağılara düşmeleri de çok enderdir.
Toplumsal Tabakalaşma Nedir,
toplumsal tabakalaşma türleri,
toplumsal tabakalaşma ve hareketlilik
Toplumsal Tabakalaşma Nedir Tanımı
Bir toplumda tabakalaşma sınıflar arası farklılaşmadan doğar tabakalar arasındaki bireyler arasında farklılaşma görülebileceği gibi aynı toplumsal tabaka( katman )içindeki bireyler arasında da farklar bulunabilir aynı tabaka içindeki farklar sosyal sınıfları oluşturur.
Genellikle bir toplumda yönetici pozisyonunda olanlar üst memurlar esnaflar orta işçiler ve yaşam koşulları iyi olamayanlar da alt tabakayı oluştururlar
Toplumsal yapı kendi içerisinde bir hareketliliği olan bir bütündür bu hareketlilik iki şekilde ifade edilebilir yatay hareketlilik ve dikey hareketlilik
Yatay hareketlilikte
A ) Sosyal yapıda yatay hareketlilik
Ör : Bakkalın manav olması öğretmenin Müdür yardımcısı olması vb
B ) Sosyal Hayat alanında yatay hareketlilik
Ör : Bir lise öğretmeninin tayininin Bolu'dan Ankara'ya çıkması gibi ....
3 Tür Tabakalaşmadan söz edilebilir
1 - Kapalı sınıf tabakalaşması
Ör : Hindistan'daki kast sistemi ki doğumla kazanılr değişmez katı kurallara sahiptir tabakalar arasında geçiş yoktur.
2 - Yarı kapalı sınıf tabakalaşması
Ör : Ortaçağ avrupasındaki lonca sistemi gibi Yarı kapalı sınıf tabakalaşmalarında sadece yatay hareketlilik olasıdır.
3 - Açık sınıf tabakalaşması
Ör : Günümüz çağdaş toplumlarında eğitimin getirdiği olanaklar sonucunda toplumsal tabakalar arasında yatay ve dikey hareketlilik olasıdır.
Tabakalaşma Görüşleri
1. Davıs ve Moore'a Göre Tabakalaşma
Bu sosyologlar, toplumsal tabakalaşmanın evrensel olduğunu belirtmektedirler.
Çünkü bütün toplumlarda farklı durumlara bağlı
eşit olmayan bir ödüllendirmenin varlığı görülmektedir. Tabakalaşmanın
karmaşıklığı ve kullanılan ölçütler bakımından toplumlar arasında
bütyük farklılıklar görülmektedir. Aynı yazarlar, tabakalaşma
sisteminin işlevsel olduğunu, toplumların belirli mevkileri doldurmak
ve belirli görevleri yerine getirecek bireyleri motive etmekte olduklarını
belirtmektedirler.3 Davis ve Moore, toplumların bireylere bahşettiği
üç farklı çeşitte ödülden sözederler. Bunlar; a) Servet (insanların
geçimini, rahatını, eğlencesini sağlayan mal ve hizmetleri elde etmeye
yarayan gelir miktarı), b) iktidar (Başkalarına hükmetme), c) Statü
(Bireyin toplumdaki yeri, saygınlık ve itibarı).
Yazarlara göre bütün toplumlarda tabakalaşma sisteminde en
yüksek derecede ödüllendirilenler (Servet, iktidar ve statü bakımından)
genellikle toplum için işlevsel bakımdan çok önemli olan konumları
dolduran en yetenekli ya da en ehliyetli kimselerdir.4 Bu yönden yazarlar
tabakalaşmayı işlevsel görürler. Toplumsal tabakalaşma, toplumsal
sistemin uyarlanmasını desteklediği için işlevsel ve evrenseldir.
Yazarlara göre toplumsal tabakalaşmanın işlevsel olmayan durumları
da olabilir. Örneğin konumların kalıtımla kazanılması, ödül eşitsizliğinin
daha az ayrıcalıklı kişilerce tamamen kabullenilmesi durumlarında
olduğu gibi. O halde adı geçen yazarlarca ileri sürülen işlevsel
tabakalaşma teorisini şöyle özetleyebiliriz: beşerî toplumlarda eşitsizlik,
doğuştan gelen bir gerekliliktir. Yüksek sorumluluk taşıyan ya
da ender bir yeteneği gerektiren konumlar sadece bu yetenekleri haiz
olanlarca doldurulur. Yazarlara göre, saygınlık, gelir v.s. gibi bakımlardan
toplumsal olarak ödüllendirilmiş olan bu kimselerin ödüllendirilmesi,
esas olarak doldurdukları konumların güçlüğüne (Eğitim
düzeyi, bazı özel yetenekler gerektirmesi gibi) ve işlevsel önemine
dayanmaktadır. Teori, pek çok bakımlardan eleştirilmiştir. Bottomore,
eleştirileri şu noktalarda topluyor.
1. Teori, tabakalaşmanın evrensel olduğunu kabul eder. Bu ise,
her toplumda bir belirli kademelenme sisteminin varlığını içine aldığı
ölçüde yanlıştır.
2. Teori, en önemli konumlar ve en yetenekli kişilerin bütün
toplumlarda menfaat gruplarının etkisinden bağımsız olarak muayyen
olduklarını, kesin olarak tayin edilmiş olmalarını kabul eder.
120
3. Teori, tabakalaşma sistemlerinin kurulma ve korunmasında
gücün (Kuvvet, zor) rolünü tamamen ihmal eder ve böylece toplumsal
tabakalaşma ve siyasal çatışma arasındaki ilişki hakkında birşey söyleyemez.
Tumin'in eleştirisi ise şöyle:: Belli statüler için gerekli yeteneklerin
toplumda ancak pek az kişide bulunduğu görüşü tartışmalı bir
konudur. Eğer toplum katı bir tabakalaşma içinde ise ozaman, yeteneklerin
ortaya çıkarılması şansı azalır. Özellikle eğitim imkânlarının
ana babamn servetine bağlı olduğu ve servetin de eşit olarak dağıtılmadığı
bir toplumda nüfusun birçok kesitleri, kendi yeteneklerini anlama
şansını bulamayacaklardır. Eğitim ve yetişme açısından tam bir eşitlik
sağlanmadıkça farklı bir ödüllendirme sisteminin haklı gösterilmesi
mümkün değildir.5"
2. Gerhard Lenski'ye Göre Tabakalaşma
Bir başka Amerikalı sosyolog Lenski de, toplumsal tabakalaşmanın
işlevselliğini kabul etmekle birlikte, bir noktada, Davis ve Moore'-
dan ayrılmaktadır.
Gerhard Lenski, bu eşitsizliği, başlangıçta işlevsel olduğu için kabul
eder. Çünkü ilkin özel konumlara uygun nitelikteki yetenekli kimselerin
buralara gelmesi gerekir. Fakat Lenski, başlangıçtaki bu işlevselliğin
uzun bir süre sonra ortadan kalkacağını ve toplumsal bir norm
olarak devam etmeye eğilim göstereceğini belirtir.6 Çünkü, yazara
göre, o kimse başlangıçtaki işlevi artık yerine getirmediği zaman bile
süreklilikte direnir.
Ayrıca Lenski, ilerici tarımsal toplumların aksine, sanayi toplumunda
birçok toplumsal eşitsizliklerin giderek azalacağına, çünkü
sanayileşmenin karmaşık bir iş bölümüne ve ender becerileri gerektiren
sayısız mesleklerin ortaya çıkmasına yol açtığına işaret eder.7
3. Vilfrede Pareto'ya Göre Tabakalaşma
Tabakalar arasında geçişi ifade eden Vilfrede Pareto, "Seçkinler
dolaşımı" teorisini ileri sürmüştür. Ona göre bireyler alt tabakalardan
üst tabakalara ve üst tabakalardan alt tabakalara sürekli olarak
hareket eder. Pareto, seçkinleri, olağanüstü nitelikleri bulunan ve hangi
alanda, hangi faaliyet dalında olursa olsun, büyük yetenekleri olduğunu
ortaya koyan insanların tümü olarak tanımlıyor.7" Pareto, hükümet
seçkinleri ile hükümet dışı seçkinler ayrımını yapar. Hükümette
dolaysız yoldan önemli rol oynayanlar hükümet seçkinleridir. İkinci
tabaka ise seçkinlerin dışında kalan alt tabakadır. Hükümet seçkinleri
kavramı iktidara katılan herkesi içine alır. Hükümet seçkinleri
Paretoya göre en yetenekli kişiler midir? Parelo'nun "seçkin" tanımına
göre böyle bir izlenim elde edilmektedir. Seçkinler grubuna katılma,
bireysel niteliklere bağlı olduğundan soydan geçimli değildir. Bu sebeple
eski seçkinlerin yerini halkın alt tabakalarından gelen en uygun
kişiler (Yeni seçkinler) doldurur. îşte her toplumda bu seçkinlerle halkın
geri kalanları arasındaki sürekli geçiş durumuna Pareto, "Seçkinler
dolaşımı" der.
Pareto'nun bu teorisi eleştirilmiştir. Çünkü uygulamada aşağı tabakalardan
gelenler, çok yüksek basamaklara pek erişememektedirler.
Tepeye tırmanma ancak birkaç kuşakta gerçekleşmekte ve olağan dışı
bir olay olmaktadır.7b Aynı biçimde yukarı tabakalarda bulunanların
aşağılara düşmeleri de çok enderdir.