Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), kişinin beden bütünlüğünü bozacak, hayatını tehlikeye atacak olaylar yaşaması, bu yaşantıya tanıklık etmesi ya da ona bu tür durumları yaşama ihtimalini sürekli düşündürecek bir tehtit ile karşı karşıya kalması halinde meydana gelir ( Nussbaum,2017,). Beynimizde sempatik sistemi aktif hale getirip strese cevap vermek ve düzenlemekle görevli temel alanlar TSSB ile ilişkilidir. Bu çalışmada ‘’Travma Sonrası Stres Bozukluğunun yarattığı stres etkisi ve beyinde görülen değişiklikler arasında ki ilişkinin incelenmesi hedeflenmiştir.
Lokus seruleus (mavi benek) beyinin tüm bölgelerine ‘’noradrenalin’’ salan sinir hücrelerinin merkezidir (Köroğlu,2015). Limbik yapılara noradrenalin temin eder.
Travma sonrası stres bozukluğunda noradrenalin salınımında artış olur ve limbik sistem ile prefrontal korteks aşırı uyarılır ( alıntılayan Kavakçı,2014); ( aktaran Tural, Aker, Önder,2006). Beynin bu bölgelerinin noradrenalin tarafından uyarılması dikkati arttırır ve yaşantının güçlenmesini sağlar (Aston-Jones ve Bloom, 1981). Bu da TSSB’ nin A tanı kriterlerinden olan,yaşantının sıklıkla hatırlanmasına neden olur. Yaşantıyı sürekli hatırlayan ve yeniden yaşıyormuş gibi hisseden kişi, kendini yoğun stres altında algılar ve agresif tepkiler sergileyebilir.
TSSB grubuna yapılan bir PET çalışmasında , Broca alanına kan akışının savaş sahneleri seyrederken azaldığı görüşmüştür ( alıntılayan, Özgem, Aydın ,1999 );( aktaran, Shin, Kosslyn, McNally vd.,1997). Ayrıca Vietnam gazilerinde yapılan çalışmada TSSB tanısı alan grupta , sürekli stres sonrasında salgılanan serotoninin hipokampus’e zarar verdiği, hacmini küçülttüğü gözlemlenmiştir (Bremmer,Randall, vd.,1995).
Bu araştırmalar sözel bellekte meydana gelen bozulmayla, hissettikleri duyguları dile dökemeyen hastaların agrasif tepkilerini açıklar niteliktedir.
Travmatik yaşantıyla ilgili bellek problemlerinin, kişi stresöre maruz kaldıktan sonra, medial prefrontal kortikal bölgede aktive olan dopaminerjik sistemle ilgili olabileceği belirtilmiştir (alıntılayan , Özer,2016 );(aktaran, Deutch, Clark, Roth,1990).
Köroğlu (2015) ; amigdala, nörokimyasal süreçleri başlatmada etkilidir. Hipokampus, hipotalamus gibi bölgelerin birbirine yakın olması sebebiyle, onlarla birlikte yaşananlara duygusal anlam yükleyerek tepki oluşturmamızı sağlar.
Sürekli maruz kalınan stresle aktifliği azalan amigdala bölgeleri, duygusal anılardan sorumlu olduğu için yaşanan duygusal belirtilerin sebebi olarak gösterilebilir.
Hipotalamus, sinir sistemi ve hormonların etkileşim içinde olduğu bir bölgededir. Hormon salgılanmasında önemli rolü vardır. Hipofiz bezinden kortizol hormonu salınımına etki eder. Stres durumunda fizyolojik tepkiler vermemize sebep olur.
Limbik sistem ile frontal korteks arasında bulunan ön singulat ve prefrontal korteks, üst düzey davranışların düzenlenmesinden sorumludur. Bağlantılı yapılar tepki oluşturmadan önce bu bölgelerin kontrolünden geçerler. Örneğin; amigdala aktif hale gelince vereceği tepki önce burada değerlendirilir. Bu nedenle strese karşı vereceğimiz tepkilerde oldukça önemli bölgelerdir.
Locus seruleus salgıladığı noradrenalin ile, DSM-5 tanı kriterlerinde yer alan; irkilme tepkilerinin oluşmasına, bellek problemlerinin yaşanmasına, travma yaşantısının sürekli yeniden yaşanıyormuşçasına hatırlanmasına, diğer beyin bölgeleriyle birlikte stresöre tepkilerin oluşmasına neden olmaktadır.
REFERANSLAR
1. Aston-Jones G., Bloom F.E. (1981). Norepinephrine-containing locus coeruleus neurons in behaving rats exhibit pronounced responses to nonnoxious environmental stimuli. J Neurosci, 1,887-900.
2. Bremmer J.D., Randall P., Scott T.M., Bronen R.A., Seibyl J.P., Southwick S.M., vd. (1995). MRI based measurement of hippocampal volume in patients with combat-related posttraumatic stress disorder. The American Journal of Psycihiatry ,7, 973-981.
3. Kavakçı, Ö. (2014) .Ruhsal travma tedavisi için emdr (2. Baskı). Ankara: HYB (ss. 3-15)
4. Köroğlu, E. (2015 ).Klinik psikiyatri (2. Baskı). Ankara: HYB ( ss. 757-767)
5. Köroğlu, E. (2015 ). Psikiyatri sözlüğü. Ankara: HYB
6. Nussbaum, AM. (2017). DSM-V yönelimli tanısal görüşme kitabı. (E. Köroğlu, çev.) Ankara;HYB. (ss. 87-90)
7. Özer, Ö. (2016). Travma sonrası stres bozukluğu olan hastalarda talamus hacimleri ve klinik değişkenlerle ilişkisi ( Uzmanlık tezi. Fırat Üniversitesi, Elazığ ). ( ss. 1-15 ).
8. Özgen, F. , Aydın, H . (1999 ). Travma sonrası stres bozukluğu. Klinik Psikiyatri, 1,34-41
Lokus seruleus (mavi benek) beyinin tüm bölgelerine ‘’noradrenalin’’ salan sinir hücrelerinin merkezidir (Köroğlu,2015). Limbik yapılara noradrenalin temin eder.
Travma sonrası stres bozukluğunda noradrenalin salınımında artış olur ve limbik sistem ile prefrontal korteks aşırı uyarılır ( alıntılayan Kavakçı,2014); ( aktaran Tural, Aker, Önder,2006). Beynin bu bölgelerinin noradrenalin tarafından uyarılması dikkati arttırır ve yaşantının güçlenmesini sağlar (Aston-Jones ve Bloom, 1981). Bu da TSSB’ nin A tanı kriterlerinden olan,yaşantının sıklıkla hatırlanmasına neden olur. Yaşantıyı sürekli hatırlayan ve yeniden yaşıyormuş gibi hisseden kişi, kendini yoğun stres altında algılar ve agresif tepkiler sergileyebilir.
TSSB grubuna yapılan bir PET çalışmasında , Broca alanına kan akışının savaş sahneleri seyrederken azaldığı görüşmüştür ( alıntılayan, Özgem, Aydın ,1999 );( aktaran, Shin, Kosslyn, McNally vd.,1997). Ayrıca Vietnam gazilerinde yapılan çalışmada TSSB tanısı alan grupta , sürekli stres sonrasında salgılanan serotoninin hipokampus’e zarar verdiği, hacmini küçülttüğü gözlemlenmiştir (Bremmer,Randall, vd.,1995).
Bu araştırmalar sözel bellekte meydana gelen bozulmayla, hissettikleri duyguları dile dökemeyen hastaların agrasif tepkilerini açıklar niteliktedir.
Travmatik yaşantıyla ilgili bellek problemlerinin, kişi stresöre maruz kaldıktan sonra, medial prefrontal kortikal bölgede aktive olan dopaminerjik sistemle ilgili olabileceği belirtilmiştir (alıntılayan , Özer,2016 );(aktaran, Deutch, Clark, Roth,1990).
Köroğlu (2015) ; amigdala, nörokimyasal süreçleri başlatmada etkilidir. Hipokampus, hipotalamus gibi bölgelerin birbirine yakın olması sebebiyle, onlarla birlikte yaşananlara duygusal anlam yükleyerek tepki oluşturmamızı sağlar.
Sürekli maruz kalınan stresle aktifliği azalan amigdala bölgeleri, duygusal anılardan sorumlu olduğu için yaşanan duygusal belirtilerin sebebi olarak gösterilebilir.
Hipotalamus, sinir sistemi ve hormonların etkileşim içinde olduğu bir bölgededir. Hormon salgılanmasında önemli rolü vardır. Hipofiz bezinden kortizol hormonu salınımına etki eder. Stres durumunda fizyolojik tepkiler vermemize sebep olur.
Limbik sistem ile frontal korteks arasında bulunan ön singulat ve prefrontal korteks, üst düzey davranışların düzenlenmesinden sorumludur. Bağlantılı yapılar tepki oluşturmadan önce bu bölgelerin kontrolünden geçerler. Örneğin; amigdala aktif hale gelince vereceği tepki önce burada değerlendirilir. Bu nedenle strese karşı vereceğimiz tepkilerde oldukça önemli bölgelerdir.
Locus seruleus salgıladığı noradrenalin ile, DSM-5 tanı kriterlerinde yer alan; irkilme tepkilerinin oluşmasına, bellek problemlerinin yaşanmasına, travma yaşantısının sürekli yeniden yaşanıyormuşçasına hatırlanmasına, diğer beyin bölgeleriyle birlikte stresöre tepkilerin oluşmasına neden olmaktadır.
REFERANSLAR
1. Aston-Jones G., Bloom F.E. (1981). Norepinephrine-containing locus coeruleus neurons in behaving rats exhibit pronounced responses to nonnoxious environmental stimuli. J Neurosci, 1,887-900.
2. Bremmer J.D., Randall P., Scott T.M., Bronen R.A., Seibyl J.P., Southwick S.M., vd. (1995). MRI based measurement of hippocampal volume in patients with combat-related posttraumatic stress disorder. The American Journal of Psycihiatry ,7, 973-981.
3. Kavakçı, Ö. (2014) .Ruhsal travma tedavisi için emdr (2. Baskı). Ankara: HYB (ss. 3-15)
4. Köroğlu, E. (2015 ).Klinik psikiyatri (2. Baskı). Ankara: HYB ( ss. 757-767)
5. Köroğlu, E. (2015 ). Psikiyatri sözlüğü. Ankara: HYB
6. Nussbaum, AM. (2017). DSM-V yönelimli tanısal görüşme kitabı. (E. Köroğlu, çev.) Ankara;HYB. (ss. 87-90)
7. Özer, Ö. (2016). Travma sonrası stres bozukluğu olan hastalarda talamus hacimleri ve klinik değişkenlerle ilişkisi ( Uzmanlık tezi. Fırat Üniversitesi, Elazığ ). ( ss. 1-15 ).
8. Özgen, F. , Aydın, H . (1999 ). Travma sonrası stres bozukluğu. Klinik Psikiyatri, 1,34-41
