Büyük bir otomobil kazası, şiddetli bir sarsıntı yahut aile içi şiddet üzere müthiş bir olay yahut tecrübe yaşarsanız, muhtemelen paramparça hissedecek, başa çıkma ve ahenk sağlamada zorluk çekeceksiniz. Bununla birlikte, vakit geçtikçe ve kendinizle ilgilendikçe, muhtemelen daha güzel hissedecek ve hayatınıza devam edeceksiniz. Öte yandan, yaşadığınız sıkıntılar devam ederse Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu yaşama ihtimaliniz artacaktır. Dışarıdan bir müdahaleyle ruhsal sıhhati bozan ender rahatsızlıklardan biri olan travma, dehşetli bir olayı yaşayarak yahut şahit olarak deneyimleyebileceğiniz bir durum olacaktır.
Travmatik olarak bahsedilen nedir? Travma, insanıinanılmaz zora sokan şahsî bir yaşantının sonucu olabilir. Kişinin başından geçen bu türlü bir olay, şayet kendi imkanları bu durumla başa çıkmak için kâfi olamıyorsa, yani taşıyamayacağı bir yükün altına girmişse travmaya yol açabilir. Fizikî ve zihinsel sıhhatimizin rastgele bir beklenmedik ihlali bir travma olarak kabul edilebilir. Travma sonrası gerilim bozukluğuna yol açabilecek en yaygın travmatik olaylardan kimileri şunlardır:
Sevilen birinin ani yahut beklenmedik vefatı (bir gencin ya da sağlıklı birinin ölümü)
Savaş (Savaşa katılmak ya da savaşın olduğu bir ülkede yaşamak)
Tecavüz
Adam kaçırma
Doğal afetler (örneğin, kasırgalar, sarsıntılar, vb.)
Terörist atakları (Şahit ya da mağdur olmak)
Otomobil yahut uçak kazası
Akın
Cinsel yahut fizikî istismar
Çocukluk ihmali (duygusal, fizikî ihmal)
Travmatik bir olay deneyimleyen herkes TSSB yaşamamaktadır. Önemli bir olay sonrasında kabus görmek, korkmak ve olanları unutmakta zorluk çekmek olağandır. Fakat bu reaksiyonlarınız gün geçtikçe azalmaz, hatta tesiri giderek çoğalmaya başlarsa o vakit TSSB yaşama ihtimaliniz artar.
TSSB’DEN ETKİLENME ORANI
Travmatik bir olaydan etkilenen yaklaşık on bireyden birinde TSSB'nin ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Ortalama olarak, erkeklerin % 60'ı ve bayanların % 50'si ömürleri boyunca travmatik bir olay yaşamaktadir. Bunlardan erkeklerin % 4'ünün TSSB geliştirdiği ve bayanların % 10'unun hayatlarının bir noktasında TSSB geliştirdiği bulunmuştur. Tecavüze uğrayan bireylerin, rastgele bir travmatik olaydan daha fazla travma sonrası gerilim bozukluğu geliştirme mümkünlüğü daha yüksektir; bu nedenle, bayanların tecavüze uğrama mümkünlüğü erkeklerden daha yüksek olduğundan (% 9'a karşı % 1 olasılık), bu cinsiyetler ortasındaki travma sonrası gerilim bozukluğu istatistiklerinde dengesizliği açıklamaktadır. Ek araştırmalar, travma sonrası gerilim bozukluğundan etkilenen bireylerin birçoklarının öteki bir ruhsal bozukluktan (örneğin, depresyon, anksiyete) muzdarip olduğunu göstermektedir. Bu bireyler ayrıyeten uyuşturucu ve / yahut alkol, husus berbata kullanımı ile ilgili sıkıntılara daha yatkındır.
TSSB VE NEDENLERİ
Bir kişi birçok farklı durumun sonucu olarak travma yaşayabilir. Travma, bir bireyin birçok korkutucu fikir ve duyguya boğulmasına neden olabilir. Travmatik bir tecrübe kısa bir müddet devam edebilirken, birtakım bireyler tesirlerini yıllarca hissedebilir. Bu uzun süren travma ele alınmazsa kişi daha da fazla acı çekebilir. Bu nedenle, travma yaşamış şahısların yalnızca travmatik tecrübesi ele alması değil, birebir vakitte onu nasıl kabul edeceğini de öğrenmesi gerekir.
Travma yaşamak, bir kişinin çeşitli hallerde reaksiyon vermesine neden olabilir. Travmatik bir olaydan geçmenin yaygın bir sonucu, Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB) geliştirmektir. Ulusal Ruh Sıhhati Enstitüsü (NIMH), bir kişi aşağıdakilerden rastgele birini deneyimlediğinde TSSB'nin gelişebileceğini belirtir:
Çok kaygı, endişe yahut çaresizlik hissetmek
Travmatik bir olaydan sonra toplumsal takviye bulamamak
İncinmek
Akıl hastalığı geçmişine sahip olmak
İnsanların incindiğini yahut öldürüldüğünü görmek
Travmatik bir olaydan sonra ek gerilimle çaba etmek
Tehlikeli yahut travmatik bir olaydan kurtulmak
Travma yaratan bir olaydan sonra kimin travma sonrası gerilim bozukluğu geliştireceğini bilmenin bir yolu yoktur. Geçmiş araştırmaların kanıtladığı üzere, travmatik bir olaya şahit olan yahut yaşayan insanların birden fazla TSSB'den muzdarip olmayacaktır. Birçoklarının olaylara dair anılarını hatırlaması mümkündür, fakat günlük etkileşimlerinde hayatları bundan olumsuz etkilenmeyecektir.
TSSB BELİRTİLERİ
Bir kişi TSSB'ye sahip olduğunda, birkaç spesifik semptom gösterecektir. Bu semptomları dört kümeye ayırabiliriz:
Uyarılma: kişi asabi, hudutlu yahut saldırgan hale gelebilir; tetikte olabilir ve kendisini kolay kolay korkmuş ve ürkek bulabilir; ya da uyumakta ya da günlük işlere konsantre olmakta zahmet çekebilir.
Kaçınma: Bu, kişi olay hakkında konuşmamaya yahut düşünmemeye çalıştığında yahut ona travmayı hatırlatan etkinliklerden, şahıslardan yahut yerlerden kaçındığında ortaya çıkabilir.
Flashbacks (Müdahaleci anılar): Kişi, travmayı hayalinde yine yaşayabilir, bununla ilgili rahatsız edici hayaller görebilir yahut kendisine olayı hatırlatan bir şey yaşadığında önemli duygusal meşakkat yaşayabilir.
Ruh hali ve fikirlerdeki olumsuz değişiklikler: uyuşma yahut ümitsizlik hisleri çoklukla TSSB'nin kıymetli bir kesimidir; kişi birebir vakitte kendisi yahut öbür beşerler hakkında makûs hissedebilir, olumlu hisler hissedemeyebilir yahut evvelden zevk aldığı şeylere ilgisini kaybedebilir.
TSSB, bir bireyin hayatının tüm taraflarını önemli biçimde etkileyebilir, lakin gerçek tedavi ile güzelleşme mümkündür.
TSSB TEDAVİSİ
Travma yaşayan kimi beşerler TSSB geliştirirken, kimileri geliştirmez. Milletlerarası Sıhhat Örgütü, bir kişinin travmatik bir olaydan sonra TSSB geliştirme riskini azaltabileceği aşağıdaki yolları listelemektedir:
Krizin ortasında kendi hareketlerini kabul etmek ve teselli bulmak
Olayı ve tesirlerini atlatmak için bir başa çıkma stratejisi oluşturmak
Arkadaşlardan, aileden yahut bir takviye kümesinden toplumsal dayanak bulmak
Korkmasına karşın kriz anında hareket ettiğini fark etmek
Travmatik bir olay yaşamış bir kişi, üstte listelenen yollarla kendilerinin daha âlâ hissetmesine yardımcı olabilirler.
Travmatik olarak bahsedilen nedir? Travma, insanıinanılmaz zora sokan şahsî bir yaşantının sonucu olabilir. Kişinin başından geçen bu türlü bir olay, şayet kendi imkanları bu durumla başa çıkmak için kâfi olamıyorsa, yani taşıyamayacağı bir yükün altına girmişse travmaya yol açabilir. Fizikî ve zihinsel sıhhatimizin rastgele bir beklenmedik ihlali bir travma olarak kabul edilebilir. Travma sonrası gerilim bozukluğuna yol açabilecek en yaygın travmatik olaylardan kimileri şunlardır:
Sevilen birinin ani yahut beklenmedik vefatı (bir gencin ya da sağlıklı birinin ölümü)
Savaş (Savaşa katılmak ya da savaşın olduğu bir ülkede yaşamak)
Tecavüz
Adam kaçırma
Doğal afetler (örneğin, kasırgalar, sarsıntılar, vb.)
Terörist atakları (Şahit ya da mağdur olmak)
Otomobil yahut uçak kazası
Akın
Cinsel yahut fizikî istismar
Çocukluk ihmali (duygusal, fizikî ihmal)
Travmatik bir olay deneyimleyen herkes TSSB yaşamamaktadır. Önemli bir olay sonrasında kabus görmek, korkmak ve olanları unutmakta zorluk çekmek olağandır. Fakat bu reaksiyonlarınız gün geçtikçe azalmaz, hatta tesiri giderek çoğalmaya başlarsa o vakit TSSB yaşama ihtimaliniz artar.
TSSB’DEN ETKİLENME ORANI
Travmatik bir olaydan etkilenen yaklaşık on bireyden birinde TSSB'nin ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Ortalama olarak, erkeklerin % 60'ı ve bayanların % 50'si ömürleri boyunca travmatik bir olay yaşamaktadir. Bunlardan erkeklerin % 4'ünün TSSB geliştirdiği ve bayanların % 10'unun hayatlarının bir noktasında TSSB geliştirdiği bulunmuştur. Tecavüze uğrayan bireylerin, rastgele bir travmatik olaydan daha fazla travma sonrası gerilim bozukluğu geliştirme mümkünlüğü daha yüksektir; bu nedenle, bayanların tecavüze uğrama mümkünlüğü erkeklerden daha yüksek olduğundan (% 9'a karşı % 1 olasılık), bu cinsiyetler ortasındaki travma sonrası gerilim bozukluğu istatistiklerinde dengesizliği açıklamaktadır. Ek araştırmalar, travma sonrası gerilim bozukluğundan etkilenen bireylerin birçoklarının öteki bir ruhsal bozukluktan (örneğin, depresyon, anksiyete) muzdarip olduğunu göstermektedir. Bu bireyler ayrıyeten uyuşturucu ve / yahut alkol, husus berbata kullanımı ile ilgili sıkıntılara daha yatkındır.
TSSB VE NEDENLERİ
Bir kişi birçok farklı durumun sonucu olarak travma yaşayabilir. Travma, bir bireyin birçok korkutucu fikir ve duyguya boğulmasına neden olabilir. Travmatik bir tecrübe kısa bir müddet devam edebilirken, birtakım bireyler tesirlerini yıllarca hissedebilir. Bu uzun süren travma ele alınmazsa kişi daha da fazla acı çekebilir. Bu nedenle, travma yaşamış şahısların yalnızca travmatik tecrübesi ele alması değil, birebir vakitte onu nasıl kabul edeceğini de öğrenmesi gerekir.
Travma yaşamak, bir kişinin çeşitli hallerde reaksiyon vermesine neden olabilir. Travmatik bir olaydan geçmenin yaygın bir sonucu, Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu (TSSB) geliştirmektir. Ulusal Ruh Sıhhati Enstitüsü (NIMH), bir kişi aşağıdakilerden rastgele birini deneyimlediğinde TSSB'nin gelişebileceğini belirtir:
Çok kaygı, endişe yahut çaresizlik hissetmek
Travmatik bir olaydan sonra toplumsal takviye bulamamak
İncinmek
Akıl hastalığı geçmişine sahip olmak
İnsanların incindiğini yahut öldürüldüğünü görmek
Travmatik bir olaydan sonra ek gerilimle çaba etmek
Tehlikeli yahut travmatik bir olaydan kurtulmak
Travma yaratan bir olaydan sonra kimin travma sonrası gerilim bozukluğu geliştireceğini bilmenin bir yolu yoktur. Geçmiş araştırmaların kanıtladığı üzere, travmatik bir olaya şahit olan yahut yaşayan insanların birden fazla TSSB'den muzdarip olmayacaktır. Birçoklarının olaylara dair anılarını hatırlaması mümkündür, fakat günlük etkileşimlerinde hayatları bundan olumsuz etkilenmeyecektir.
TSSB BELİRTİLERİ
Bir kişi TSSB'ye sahip olduğunda, birkaç spesifik semptom gösterecektir. Bu semptomları dört kümeye ayırabiliriz:
Uyarılma: kişi asabi, hudutlu yahut saldırgan hale gelebilir; tetikte olabilir ve kendisini kolay kolay korkmuş ve ürkek bulabilir; ya da uyumakta ya da günlük işlere konsantre olmakta zahmet çekebilir.
Kaçınma: Bu, kişi olay hakkında konuşmamaya yahut düşünmemeye çalıştığında yahut ona travmayı hatırlatan etkinliklerden, şahıslardan yahut yerlerden kaçındığında ortaya çıkabilir.
Flashbacks (Müdahaleci anılar): Kişi, travmayı hayalinde yine yaşayabilir, bununla ilgili rahatsız edici hayaller görebilir yahut kendisine olayı hatırlatan bir şey yaşadığında önemli duygusal meşakkat yaşayabilir.
Ruh hali ve fikirlerdeki olumsuz değişiklikler: uyuşma yahut ümitsizlik hisleri çoklukla TSSB'nin kıymetli bir kesimidir; kişi birebir vakitte kendisi yahut öbür beşerler hakkında makûs hissedebilir, olumlu hisler hissedemeyebilir yahut evvelden zevk aldığı şeylere ilgisini kaybedebilir.
TSSB, bir bireyin hayatının tüm taraflarını önemli biçimde etkileyebilir, lakin gerçek tedavi ile güzelleşme mümkündür.
TSSB TEDAVİSİ
Travma yaşayan kimi beşerler TSSB geliştirirken, kimileri geliştirmez. Milletlerarası Sıhhat Örgütü, bir kişinin travmatik bir olaydan sonra TSSB geliştirme riskini azaltabileceği aşağıdaki yolları listelemektedir:
Krizin ortasında kendi hareketlerini kabul etmek ve teselli bulmak
Olayı ve tesirlerini atlatmak için bir başa çıkma stratejisi oluşturmak
Arkadaşlardan, aileden yahut bir takviye kümesinden toplumsal dayanak bulmak
Korkmasına karşın kriz anında hareket ettiğini fark etmek
Travmatik bir olay yaşamış bir kişi, üstte listelenen yollarla kendilerinin daha âlâ hissetmesine yardımcı olabilirler.
