Tükürük bezlerinden birincisi yüzün lateral kısmında yer alan kulak önündeki PAROTİS bezidir. Parotis alt kuyruğu alt çene köşesi ile SCM adalesi ortasında yer alır. Parotis yüzeyel ve derin lobları fasial hudut tarafından ayrılır. Stenson kanalı ile üst ikinci molar diş hizasında ağız mukozasına açılır. Fasial hudut parotis bezine girince kısımlara ayrılır ve yüzün bir tarafının sonlanmasını sağlar.
Tükürük bezlerinden ikincisi SUBMANDİBULAR bezdir. Çene altında iki taraflı yer alırlar. Wharton kanalı ile ağız tabanının ortasına açılırlar.
Tükürük bezlerinin sonuncusu SUBLİNGUAL ve MİNÖR tükürük bezleridir. Sublingual bezler bir çifttir. Lingual frenilumun iki yanında yerleşir ve ağız tabanına açılır yahut submandibular bezin duktusu bartholin kanalına bağlanarak açılırlar. Sublingual bezlerin mukoselleri RANULA olarak isimlendirilir.
Minör tükürük bezleri üst teneffüs yollarında yerleşir , ağız boşluğunda ağırlaşır ve 600 – 1000 adet bulunabilirler.
GÖRÜNTÜLEME
Manyetik rezonans; Ameliyat sonrası devirde yahut kemoterapi ve radyoterapi tedavisi sonrası nüks tümörü takipte MRG yanı sıra PET ( pozitron emisyon tomografi ) ve iğne aspirasyon biyopsisi ( İAB ) tamamlayıcı olarak kullanılabilir. Nükleer sintigrafi ; WARTHİN tümörü ve onkositomun teşhisinde faydalıdır.
Ultrason ; Renkli doppler ultrason , artmış damarlanmayı belirleyerek malignansiyi öngörebilir.
SİALOADENİT
Akut İltihaplı Sialoadenit
Yaşlı , düşkün ve post operatif hastalarda en sık parotis etkilenir. Parotiste tipik olarak tek taraflı şişlik ve STENSON kanalından iltihap gelişi izlenir. BT’de taş yahut apse görülür. Tedavisi antibiyotiklerle mümkün olur.
Kronik Sialoadenit
STENSON kanalının stenozuna sebep olur ve bezin salgılama işlevleri azalır. Antibiyotik tedavisine karşılık vermezse cerrahi olarak tam sialoadenoidektomi gerekebilir.
Sialolithiazis
Tükürük kalkulusu ( sialolit ) sekretuar bozuklukla başlar. Lümendeki sekretuar gereç ağırlaştıkça kalsifikasyon artar , obstrüksiyon ve enflamasyon oluşur. Atrofi sonucunda sekretuar aktivitenin azalması nedeniyle enflamasyon kronikleşir ve sonuç olarak sialolit gelişir. Tükürük kalkulus görüntülemesi düz grafi , sialografi , ultrason , BT ve sintigrafi ile yapılabilir.
Sialoendoskopi
Tükürük bezi şişliklerinin sebebini bulmada ve teşhiste faydalı olabilir. Böylelikle çok besbelli olmayan sebepler belirlenebilir. 1.3 mm’lik endoskoplar kullanılabilir.
TÜKÜRÜK BEZLERİNİN TÜMÖR VE KİSTLERİ
Selim Tümörler
Mikst tümörler ; en sık tükürük bezi tümörüdür.
Myoepitelyoma ; tükürük bezinin %1’ini oluşturur.
Warthin tümörü ; parotisin en sık 2. Selim tümörüdür.
Bazal hücreli adenom ; ileri yaşlarda ortaya çıkar.
Kanaliküler adenom ; ekseriyetle üst dudakta yavaş büyüyen kitledir.
Onkositom ; tükürük bezi tümörlerinin %1’idir.
Lipom ;
Akiz tükürük bezi kistleri
Sialoadenozis ; tükrük bezlerinin simetrik büyümesidir.
Malign Tümörler
Mukoepidermoid karsinom ; en sık görülen malign tümördür.
Adenoid kistik karsinoma ; malign tükürük bezlerinin %10’unu teşkil eder.
Asinik hücreli karsinoma ; tedavi yeterli cerrahi sonla eksizyondur.
Epiteryal – Miyoepitelyal karsinoma ;
Tükürük kanalı kanseri ;
Terminal duktus adeno kanser ;
Adeno kanser
Eks – Pleaomorfik adenoma ; en sık habis mikst tümördür. Uzun müddettir var olan mikst tümörden gelişir.
Lenfoma ; parotis en sık tutulan tümördür. Primer lenfoma parotis içindeki lenfositlerden gelişir.
Tükürük bezlerinden ikincisi SUBMANDİBULAR bezdir. Çene altında iki taraflı yer alırlar. Wharton kanalı ile ağız tabanının ortasına açılırlar.
Tükürük bezlerinin sonuncusu SUBLİNGUAL ve MİNÖR tükürük bezleridir. Sublingual bezler bir çifttir. Lingual frenilumun iki yanında yerleşir ve ağız tabanına açılır yahut submandibular bezin duktusu bartholin kanalına bağlanarak açılırlar. Sublingual bezlerin mukoselleri RANULA olarak isimlendirilir.
Minör tükürük bezleri üst teneffüs yollarında yerleşir , ağız boşluğunda ağırlaşır ve 600 – 1000 adet bulunabilirler.
GÖRÜNTÜLEME
Manyetik rezonans; Ameliyat sonrası devirde yahut kemoterapi ve radyoterapi tedavisi sonrası nüks tümörü takipte MRG yanı sıra PET ( pozitron emisyon tomografi ) ve iğne aspirasyon biyopsisi ( İAB ) tamamlayıcı olarak kullanılabilir. Nükleer sintigrafi ; WARTHİN tümörü ve onkositomun teşhisinde faydalıdır.
Ultrason ; Renkli doppler ultrason , artmış damarlanmayı belirleyerek malignansiyi öngörebilir.
SİALOADENİT
Akut İltihaplı Sialoadenit
Yaşlı , düşkün ve post operatif hastalarda en sık parotis etkilenir. Parotiste tipik olarak tek taraflı şişlik ve STENSON kanalından iltihap gelişi izlenir. BT’de taş yahut apse görülür. Tedavisi antibiyotiklerle mümkün olur.
Kronik Sialoadenit
STENSON kanalının stenozuna sebep olur ve bezin salgılama işlevleri azalır. Antibiyotik tedavisine karşılık vermezse cerrahi olarak tam sialoadenoidektomi gerekebilir.
Sialolithiazis
Tükürük kalkulusu ( sialolit ) sekretuar bozuklukla başlar. Lümendeki sekretuar gereç ağırlaştıkça kalsifikasyon artar , obstrüksiyon ve enflamasyon oluşur. Atrofi sonucunda sekretuar aktivitenin azalması nedeniyle enflamasyon kronikleşir ve sonuç olarak sialolit gelişir. Tükürük kalkulus görüntülemesi düz grafi , sialografi , ultrason , BT ve sintigrafi ile yapılabilir.
Sialoendoskopi
Tükürük bezi şişliklerinin sebebini bulmada ve teşhiste faydalı olabilir. Böylelikle çok besbelli olmayan sebepler belirlenebilir. 1.3 mm’lik endoskoplar kullanılabilir.
TÜKÜRÜK BEZLERİNİN TÜMÖR VE KİSTLERİ
Selim Tümörler
Mikst tümörler ; en sık tükürük bezi tümörüdür.
Myoepitelyoma ; tükürük bezinin %1’ini oluşturur.
Warthin tümörü ; parotisin en sık 2. Selim tümörüdür.
Bazal hücreli adenom ; ileri yaşlarda ortaya çıkar.
Kanaliküler adenom ; ekseriyetle üst dudakta yavaş büyüyen kitledir.
Onkositom ; tükürük bezi tümörlerinin %1’idir.
Lipom ;
Akiz tükürük bezi kistleri
Sialoadenozis ; tükrük bezlerinin simetrik büyümesidir.
Malign Tümörler
Mukoepidermoid karsinom ; en sık görülen malign tümördür.
Adenoid kistik karsinoma ; malign tükürük bezlerinin %10’unu teşkil eder.
Asinik hücreli karsinoma ; tedavi yeterli cerrahi sonla eksizyondur.
Epiteryal – Miyoepitelyal karsinoma ;
Tükürük kanalı kanseri ;
Terminal duktus adeno kanser ;
Adeno kanser
Eks – Pleaomorfik adenoma ; en sık habis mikst tümördür. Uzun müddettir var olan mikst tümörden gelişir.
Lenfoma ; parotis en sık tutulan tümördür. Primer lenfoma parotis içindeki lenfositlerden gelişir.