Turk Denizcilik Tarihi hakkında bilgi
Anadolu Beylikleri'nde Denizcilik ve İlk Turk Donanması:
Medeniyetler'in buluşma havzası olan Akdenize hakimiyet; cihangirlik davasının başlıca unsurlarından biriydi Romanın bu denize hakimiyeti, onun cihangirlik vasıflarından birini oluşturuyordu Bu sebeple de Akdenize Mare Nostrum (Bizim deniz) diyorlardı Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu, İslamiyet'in doğuşuna kadar bu hakimiyeti elinde tuttu Emeviler'in kuruluşundan itibaren Muslumanlar, suratle denizciliğe başladılar Az zamanda Akdeniz hakimiyetini ele gecirdiler ve bir kısım kuzey sahilleri dışında, butun kıyılarına hakim oldular ve bunu asırlarca surdurduler
Oğuz Turkleri'nin Orta Asyadan Anadoluya goc etmeleri ve kucuk Asyada yerleşmeleri ile birlikte Turkler denizlerle ilk kez tanışmış, boylece acık denizlere doğru yelken acmaya, karşılarına ilk kez cıkan ve sonsuzluğu cağrıştıran bu ucsuz bucaksız mavi suların gizemli dunyasını adım adım keşfetmeye başlamışlardır Oğuz Turkleri, Buyuk Selcuklu Devleti Sultanı Alparslan liderliğinde 1071 yılından itibaren Anadoluya yerleşmeye başlamış ve 1081 yılına kadar oncu Turk Beylikleri, Ege ve Marmara kıyılarına ulaşmıştır Boylece, gecmişten gelip geleceğe uzanacak olan, koklu bir tarihi miras ve geleneğe sahip Turk Denizciliği yeşermeye başlamıştır Turkler, Anadoluya gelişlerinden bir muddet sonra denizlere hakim olma yolunda hızlı bir gelişim surecine girdiler Turklerin karasal bolgelerden henuz gelmelerine ve denizcilik tecrubeleri olmamalarına rağmen tum handikapların ustesinden gelerek yuzlerce yıldır denizcilik tecrubesi olan Avrupa devletlerine kok sokturecek bir aşamaya gelme yolunda attıkları adımların ilki İzmirde kucuk bir devlet kuran Caka Bey onculuğunde başlatıldı
Caka Bey, Selcuklu Ordusu'nun gozu pek, akıncı liderlerinden birisi olarak, Turkler'in savaşa savaşa Batıya yonelik ilerlemeleri surecinde, 1078 yılında Bizansa esir duşmuş ve İstanbula gonderilmiştir İstanbuldaki esaret doneminde deniz ve denizciliğe karşı tutku derecesinde bir ilgi duymaya başlayan Caka Bey, Bizans İmparatorunun 1081 yılında değişimi esnasında İstanbulda başlayan karışıklıklardan yararlanarak kacmayı başararak beyliğinin askerleri ile yeniden bir araya gelip İzmiri ele gecirmiş ve bir Turk Beyi olarak kurduğu devletin sınırlarını genişletmeye başlatmıştır Caka Bey, İzmirde guzel bir tersane yaptırarak tersane civarındaki bolgeyi deniz us kompleksine donuşturmuştur Bu aşamadan sonra gemi inşa faaliyetlerine gecilmiş, kurekli ve yelkenli gemilerden oluşan 50 parcalık ilk Turk Donanması 1081 yılında inşa edilmiştir Turk Deniz Kuvvetleri'nin kuruluş yılı olarak kabul edilen bu yıl icinde Emir Caka Bey donanması ile Egenin sıcak sularına yelken acmıştır
İlk Deniz Savaşı ve Koyun Adaları Zaferi:
Caka Bey'in komutasındaki Turk Donanması 17 cektiri ve 33 yelkenliden oluşan donanma gucu ile 1090 yılının Mayıs ayı başlarında İzmirden Egeye acıldı İlk olarak Bizansın İzmir yolu uzerindeki Midilli Adasını ele geciren Turk Filosu, Sakız Adasını da ele gecirdikten sonra, keşif kuvvetlerinden, Bizans Donanmasının Candarlı acıklarından guneye doğru ilerlemekte olduğu haberini aldı Caka Bey donanması ile hemen harekete gecerek Niketa Kastamonita komutasındaki Bizans Donanması'nı karşılamak uzere seyre başladı
19 Mayıs 1090 tarihinde oğle uzeri her iki donanma, Koyun Adaları yakınlarında karşı karşıya geldi Caka Bey, Turk Filosu'nu Bizans Donanması'na rampa ederek gemileri birbirine kenetleyerek karşısındakini yok etme hedefini guden bir savaşa girişti Kanlı boğuşma gece yarısına kadar surdu Neticede Bizans Donanması'nın kacıp kurtulabilen 510 teknesi dışında butun gemileri ya ele gecirildi ya da batırıldı Turkler'in bu ilk buyuk deniz savaşı Bizans Donanması'nın yenilgisi ile sona erdi ve duşman buyuk bir kayıp verdi
Turk Donanmasının ilk deniz savaşı olan ve tarihe Koyun Adaları Savaşıadıyla gecen 19 Mayıs 1090 tarihli deniz savaşı Turk Donanması'nın buyuk zaferiyle sonuclandı Koyun Adaları zaferinden sonra Caka Beyin onderliğindeki Turk gucleri Bizansa ait olan Sisam Adası'nı da ele gecirdi Boylece Ege Denizinin kontrolu tamamen Turkler'in eline gecmiş oldu
13 ve 14 asırlarda, MısırSuriye Turk MemlUkları, Akdenizin doğusunda belli bir kuvvette deniz gucune sahip oldular İlk Anadolu Selcuklu Sultanı Suleyman Şahın olumunden sonra ise İznik Turk beyleri de Marmarada Bizansa karşı bir donanma inşasına başladılar Fakat İmparatorluğun deniz kuvvetleri, bu tesisleri tahrip etti Selcuklu Turkleri 13 asır başlarında, Akdenizde Antalya ve Alanya, Karadenizde ise Sinop ve Samsun Limanları'nda tersaneler kurup, donanmalar vucuda getirdiler İki Denizin Sultanı (Sultanul Bahreyn) unvanlı Anadolu Selcuklu Sultanı I Alaeddin Keykubat zamanında yapılan Alanya Tersanesi, Turkler tarafından kurulmuş İlk organize tersaneolarak kabul edilmektedir Anadolu Selcuklu Devletinin Moğol baskısına dayanamayarak 1308 yılında parcalanmasından sonra ozellikle Batı Anadoluda bir takım Uc Beylikler'i kurulmuştur
Bu Uc Beylikler, (Karesioğulları, Saruhanoğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Candaroğulları) Moğol istilasıyla hızını kaybeden Turk Denizciliğinin gelişim surecine yeni bir ivme ve yeni bir heyecan kazandırmıştır Balıkesir ve civarında kurulan Karesi Beyliği (13021361) doneminde denizlere buyuk onem verilmiş; Edincikte bir tersane kurularak, gemi inşasına başlanmıştır Bu gemiler hem Marmarada hem de Kuzey Egede Bizans Donanması'nın hareket serbestisini kısıtlamış; bolgedeki deniz gucleri icin ciddi bir rakip olmuştur Osmanlı deniz gucunun ilk cekirdeğini de bu beylik oluşturmuştur Aydın civarında kurulan Aydınoğulları Beyliği (13081390) ozellikle Umur Bey doneminde denizcilikte buyuk atılımlar yapılmış, deniz gaza ve seferleriyle adaları ve sahilleri hakimiyetleri altına almışlardır Umur Bey, 13341348 yılları arasında Egede, Bizanslılar ve Cenevizliler'e karşı buyuk başarılar kazanmış; Rodostan Canakkale Boğazına kadar, Mora ve Rumeli kıyıları da dahil olmak uzere denizlerde kesin bir kontrol sağlamıştır Duşmana karşı son derece atak ve taktik baskın şeklinde manevralar yapan Umur Bey, cetin deniz savaşlarından birisinde şehit olmuştur Manisa ve civarında kurulan Saruhanoğulları Beyliği (13131390) ise surekli olarak Umur Bey'in denizdeki faaliyetlerine destek vermiş, ozellikle Suleyman Bey Umur Bey'in donanmasına gemi, us ve onarım yonunden buyuk kolaylıklar sağlamıştır
Osmanlı Kuruluş Donemi Turk Denizciliği:
Yeni kurulmakta olan Osmanlı Beyliği de ufkunu denizlere cevirmişti Soğut'un bağrında sessiz sedasız cimlenen bu filiz kısa zamanda alperenler, gazidervişler ve garipyiğitler yoluyla etrafına dal budak salarak kokleşti Bir uc geleneği olarak surekli gazaOsmanlı Devleti'nin kuruluşunun ve yukselişinin en onemli dinamiği oldu Karamurselin 1323 yılındaki fethi ile Marmara Denizine ulaşan Osmanlı Beyliği, 1324 yılında Batı komşusu Karesi Beyliğinden yardım maksadıyla Mursel Bey komutasında gonderilen 24 gemiden oluşan kuvvet sayesinde denizlerle tanışmış ve guclu bir Deniz Kuvveti'ne gidecek uzun yoldaki ilk kararlı adımlarını atmıştır
Osmanlı Beyliği, Doğu Marmarada kesin bir hakimiyet sağlayınca, deniz gucunun kurumsallaşması icin gerekli calışmaları başlatmıştır Karamurselde 1327 yılında ilk Osmanlı Tersanesi kurulmuş, burada ilk Osmanlı savaş gemisi inşa edilmiştir
Donanma hiyerarşik bir sistemle teşkilatlandırılarak, Donanma Komutanına Derya Beyiunvanı verilmiştir Kara Mursel Bey, Osmanlı Devletindeki ilk Derya Beyiolarak Turk Deniz Tarihinin onculeri arasında yerini almıştır
Karamurselin fethinden sonra 1334 yılında Gemlik, 1337 yılında ise İzmit alınmış; boylelikle 1353 yılında Osmanlılar'ın Rumeliye gecişinde buyuk kolaylık sağlanmıştır Karamurselden sonra Turk Denizciliğinin merkezi once İzmit, daha sonra Gelibolu ve sonunda da İstanbul olmuştur
İstanbul'un Fethi ve FatihYavuz Donemi Turk Denizciliği:
Sultan II Murat'ın gosterdiği ihtimam neticesinde Osmanlı Donanması, TrabzonRum İmparatorluğu'nu denizden tehdit edecek kadar kuvvetlenip, deniz harekatına alışmıştı Yıldırım Beyazıt doneminde Karesi Beyliği gemilerinden de istifade edilerek, Rumeliye gecildikten sonra yapımına 1390 yılında başlanan Gelibolu Deniz Ussu'nun 1401 yılında tamamlanması ile birlikte Kaptanı Deryaterimi de Osmanlı Deniz Kuvvetleri'nde ve devlet hiyerarşisinde yerini almıştır Kaptanı Deryalık (Deniz Kuvvetleri Komutanlığı) makamı ilk kez bu donemde kurulmuş ve Saruca Paşa Turk Tarihi'nin ilk Kaptanı Derya'sı olmuştur Bu donemde Gelibolu, Canakkale Boğazı ve Marmarayı korumada onemli roller ustlenmiş; aynı zamanda Osmanlı Ordusu'nun Rumeli Seferlerinde ileri us gorevi yapmıştır Bir cok unlu Turk Amirali gibi, iki buyuk deniz haritacısı Piri Reis ve Ali Macar Reis de Geliboluda yetişmiştir Gelibolu Tersanesi'nde Fatih Sultan Mehmetin İstanbulu fethine kadar 150 parca gemi inşa edilmiştir Unlu Turk Bilgini İbni Kemal tarih kitaplarında Geliboluyu şoyle tasvir etmektedir: Geliboluda doğan cocuklar timsah gibi su icinde buyurler Beşikleri ecel tekneleridir Sabah ve akşam gemilerin silistre avazesiyle (sesiyle) uyurlar
Osmanlı İmparatorluğu genişledikce, Anadoludaki Turk Beyliklerinin etkileri kaybolmuş ve bu beylikler Fatih Sultan Mehmet (14511481) doneminde tamamen İmparatorluk sınırlarına dahil olmuştur Beyliklerdeki denizci karakter, bir anlamda Akdenize kok sokturecek guclu Osmanlı Donanması'nın doğal alt yapısını oluşturmuştur Osmanlı İmparatorluğu, bu beyliklerin denizcilik birikimi, us ve liman kolaylıkları ve tersanelerinden onemli olcude istifade etmiştir Fatih Sultan Mehmet Osmanlı Donanması'nı ateşli silahlarla techiz ederek ona stratejik bir boyut kazandırmıştır
Osmanlı Donanması, İstanbulun fethinden sonra atağa kalkmış ve Turk Denizciliği, tarihinin en parlak donemine girmiştir Zaferler Yuzyılı olarak adlandırılan bu doneme (14531571) Turk denizciliği, hem askeri denizcilik hem ticaret filoları hem de deniz bilimleri acısından damgasını vurmuştur
Bu konuda Katip Celebinin yapmış olduğu değerlendirme, deniz stratejisi acısından tarihi belge niteliği taşımakta ve donemin devlet adamlarının ileri goruşunu ve jeopolitik dehasını ortaya koymaktadır: Gizli değildir ki bu Osmanlı Devletinin en buyuk dayanağı olup şanına iş guc edinip, onem verilmek on sırada bulunan deniz işleridir Zira bahtı gelişen devletin revnak ve unvanı iki denize ve iki karaya (Akdeniz ve Karadeniz, Anadolu ve Rumeli'ye) hukmetmektedir Bundan başka, Osmanlı Ulkesinin coğu adalar ve kıyılar olduğundan, hele saltanatın yoresi, yani İstanbulun velinimetinin iki deniz olduğundan şuphe yoktur
Fatih Sultan Mehmet'in 1453 baharında gemileri karadan yuruterek İstanbulu fethetmesi aslında Osmanlı Devletinin stratejik acıdan Deniz Kuvvetleri'ne verdiği onemin de bir gostergesidir Fatih Sultan Mehmet İstanbulun fethinden sonra Karadeniz ve Egeden sonra Akdenize yoneldi İmroz, Limni, Taşoz, Semendirek, Midilli ve Eğriboz Adaları da fethedilerek Sakız ve Sisam Adası vergiye bağlandı Ardından Akdenizde korsanlık yapan Turk leventleri reislerinden Kemal Reis'in Osmanlı Devleti hizmetine girmesi, donanmaya yeni bir canlılık kattı Akdenizdeki deniz seferleri, İspanya sahillerine kadar uzandı Sultan II Bayezid doneminde, gemicilik daha da gelişti
Fatih Sultan Mehmetin 1455 yılında Kasımpaşada kurmuş olduğu İstanbul Tersanesi (Tersanei Amire) uzun yıllar dunyanın en buyuk tersanelerinden birisi olarak tum yabancı ulkelerin hayranlığını kazanmıştır Sultan II Bayezid doneminde (14811512), Burak ve Kemal Reis'ler denizleri kullanmada gosterdikleri maharet ve deniz savaşlarındaki kahramanlıkları ile buyuk saygınlık kazanmışlardır 1495 yılında inşa edilen ve Gokeadı verilen iki buyuk gemi bu donemin eseridir Turk Deniz Tarihinin en buyuk bilim adamlarından biri olan ve ozellikle kartografi calışmaları ile tum dunyada buyuk yankılar uyandıran Piri Reis 1513 ve 1528 yıllarına ait iki ayrı dunya haritası yapmıştır
Piri Reis'in Dunya Denizcilik Tarihine diğer bir hediyesi de 1521 ve 1525 yıllarında iki kez yayınladığı unlu, Kitabı Bahriyeadlı kılavuz kitabıdır Bu emsalsiz calışmada, usta bir gozlem ile Ege ve Akdeniz her acıdan incelenmektedir
Yavuz Sultan Selimin Mısırı fethetmesi ile Kızıldeniz ve Hint Okyanusu da Turk Denizciliği'nin ilgi alanına girmiştir Yavuz Sultan Selimin Mısıra yonelik kara harekatında Osmanlı Donanması cok buyuk lojistik destek sağlamıştır Yavuz Sultan Selimin başarıları ve Osmanlı İmparatorluğunun Kuzey Afrikada bir guc merkezi haline gelmesi, Akdenizde bağımsız olarak faaliyet gosteren Turk ve Musluman denizcileri Osmanlı Devleti ile kaynaştırmıştır
Yavuz Sultan Selim denizlerde buyuk bir guc olmadan Osmanlı Devletinin Kuzey Afrikada tutunamayacağını bildiğinden Veziri Piri Mehmet Paşa'ya şu emri vermiştir: Hristiyan ulkeler denizi gemilerle ortuyor ve benim sularımda Papanın, Fransa ve İspanya Krallarının sancakları dalgalanıyorsa bunun sebebi senin tembelliğin ve benim de hoşgorumdur Artık cok guclu bir Donanma'ya sahip olma zamanı gelmiştir Buyuk bir Donanma istiyorum
Bu soz, artık kabına sığmayan ve butun dunyayı ilgi alanına almış bir Devlet'in denizcilik alanındaki fikri alt yapısının gelişmesinde ve cok guclu bir deniz gucu oluşturulmasında kilit rol oynamıştır Oncelikle buyuk bir ihtimamla İstanbuldaki tersanelerin kapasiteleri artırılmış ve denizcilik eğitimi daha akademik boyutlarda ele alınarak denizciliğin yaygınlaştırılıp kurumsallaştırılması calışmaları yapılmıştır Cezayir'de dunyanın en buyuk hristiyan devleti İspanya'ya kok sokturen ve yaptığı savaşlarda onbinlerce İspanyol askerini olduren ve 70 000 Enduluslu'yu İspanyol zulmunden kurtarıp gemilerle Kuzey Afrika'ya taşıyan Barbaros Hayrettin Paşa ve beraberindeki leventlerin Osmanlı Devleti'ne katılma arzusu da kabul edilerek Turk Denizciliği'ni zirveye taşıyacak gelişmelerin onu acıldı Sultan Selimin Barbaros Hayrettin Paşa'ya hediye olarak gonderdiği som sırma ayetler yazılı yeşil sancak ve flandra ise surekli olarak Donanma'nın sancak gemisinde Osmanlı İmparatorluğunun gucunun ve denizcilik bilincinin bir sembolu olarak okyanuslarda şerefle dalgalandı
Kanuni Sultan Suleyman Donemi Turk Denizciliği:
Kanuni Sultan Suleyman, Belgradı fethettikten sonra Rodosu da almaya karar verdi Osmanlı'nın niyetini oğrenen Şovalyeler Kralı Vilye do Lil Adam derhal harekete gecerek savaş hazırlıklarına başladı 300 savaş ve 400 nakliye gemisinden meydana gelen donanmanın sevk ve idaresi ise Kurdoğlu Muslihiddin Reise verildi 4 Haziran 1522de, İstanbuldan harekete gecen Osmanlı Donanması 24 Haziranda Rodosa ulaştı Kanuni Sultan Suleyman ise, 16 Haziranda kapıkulu ve eyalet askerleriyle birlikte, İstanbuldan kara yoluyla harekete gecti Kanuni, Kutahya yoluyla Marmarise, oradan da gemilerle Rodosa cıktı (28 Temmuz) Teslim teklifinin şovalyeler tarafından reddi uzerine, Ağustosun birinci gunu kale dovulmeye başlandı Butun Ağustos ayı, karşılıklı top ateşi ve yine karşılıklı lağım acmakla gecti Acılan top ateşiyle, kalede muhim tahribat yapılmasına rağmen, bu tahribat kısa zamanda duşman tarafından kapatılıyordu Turk lağımcılarının Rodos burclarının altına actıkları lağımlar surekli duşman lağımlarıyla karşılaşıyor ve yer altında korkunc boğuşmalar oluyordu
Bu sırada, 4 Eylul gunu, İleki Adası'nın Kara Mahmud Reis tarafından zaptı haberi geldi 6 Eylulde ise Rodosun kuzeybatısında bulunan İncirli Adası ele gecirildi 10 Aralığa kadar, şiddetli top atışları, lağımlar ve sık sık tekrarlanan umumi hucumlarla, kale iyice yıpratıldı 18 Aralıkta yapılan bir buyuk hucumda şovalyeler, şehir icindeki istihkam ve hendeklerin arkasına cekilmeye mecbur kaldılar ve daha fazla dayanamayarak teslim oldular (20 Aralık 1522)
Teslim şartları arasında; şovalyelerin eşya ve top dışındaki silahlarını alıp, on gun icinde Rodostan ayrılmaları; bu gunler zarfında şehirdeki istihkamların 4 000 yeniceri tarafından emniyete alınması ve asıl kuvvetlerin iki kilometre mesafede beklemesi yer alıyordu Kalenin boşaltma işlemlerinden sonra şovalyeler, Ustadı azam gemilerine binip gittiler Rodos Kalesiyle beraber Oniki Adanın tamamı ve şovalyelere ait olan Bodrum da Osmanlı Devletine bırakılmıştı Osmanlı Devletine, 20 000den fazla şehide mal olan bu fetihten sonra, Kanuni Sultan Suleyman 29 Aralıkta şehre girip kaleyi gezdi 2 Ocak Cuma gunu ise, camiye cevrilen Saint Jean Kilisesinde Cuma namazını kıldı Namına okunan hutbeyi dinledi Aynı gun, adadan ayrılıp Marmarise gecti
3 Ocak gunu Aydın, Midilli, Karasi, Menteşe, Saruhan sancakbeylerine, Anadolu Beylerbeyi Kasım Paşanın nezaretinde Rodostaki inşaat, imar ve iskan işleri bitinceye kadar adada kalmalarını emredip, İstanbula dondu Rodosa derhal Turk gocmenleri yerleştirilmeye başlandı Ada bir sancak yapılıp, Cezayiri Bahri Sefid eyaletine bağlandı Sancakbeyi olarak Mehmed Bey tayin edildi Bundan sonra bircok cami, imaret, mektep, medrese ve yol yapılıp ada imar edildi
Barbaros'un Kaptanı Deryalığı:
Barbaros'un Osmanlı Devleti'nin Kaptanı Deryalığına atanması İspanya'da buyuk korkuya sebep oldu 1534'un Ağustos'unda 80 parca gemi ve 8 000 savaşcıdan oluşan donanması ile Akdeniz'e acılan Barbaros Messina Boğazı'nın İtalya yakasındaki Reggio Limanı ile Sicilya Adası yakasındaki Messina Limanı'nı ele gecirdi Zengin bir kale olan Arcile'yi yağma etti Santa Luka, Sidraro, Fondi ve İsperlonga şehir ve kalelerini zapt ve tahrip etti Toplam 18 kale fetheden Barbaros, kale anahtarlarını, 16 000 esir ve 425 sandık ganimet eşyasını 40 kadırgayla İstanbula gonderdi İtalya'nın guney sahillerini vurup Sardunya Adası'na cıkarak buyuk savaşlar yaptı
Kanuni Sultan Suleyman'ın Barbaros'u İstanbul'a cağıran emri Cezayir'e ulaşınca 3 gun buyuk ziyafetler veren Barbaros Cezayir'den İstanbul'a hareket etti 19 gun İstanbul'a ulaşan Barbaros Padişah'ın huzuruna cıktı Sultan Suleyman'ın Mucahit Lalamdiye kendisini onurlandırdığı Barbaros karşılaştığı iltifatların ardından baş başa kaldıkları bir mecliste son olayları ve yapılacakları Padişah'la goruştukten sonra Tersane Başmuhendisini cağırtarak 30 yeni gemi yapılmasını emretti Bahar gelince de Osmanlı'nın karadan başlattığı Arnavutluk seferinde orduya denizden destek olmak icin Padişah'ın emriyle Adriyatik Denizine girdi Fakat Mustafa ve Husrev Paşa haber gondererek Barbaros'tan askerleriyle karaya cıkıp saldırıya karadan destek olmasını istediler Barbaros ise donanma askerinin karaya cıkmasının deniz usullerine aykırı olduğunu, ayrıca Padişah'ın kendisini denizde gorevlendirdiğini bildirerek teklifi kabul etmedi Fakat Arnavutlar Venedikliler'e coktan haber ucurup Barbaros'un karaya cıkacağını ispiyonladılar Bunu duyan Venedik donanması heyecanla Şimdi bittin Barbarosdiye derhal harekete gecti Yaşayacağı zaferin mujdesini uykusunda alan Barbaros uyanıp ruyasını bir hocaefendiye tabir ettirirken ufukta da Venedik Donanması gorundu Kahkahalar ve alaylarla iyice yaklaşan duşmana oyun oynayan Barbaros leventlerin karaya cıktığı izlenimini vermek icin gemileri uzun bir sure hareket ettirmedi Duşman iyice yaklaşınca da hep birlikte sancaklarını cekip, toplarını ateşleyerek duşman gemilerinin icine dalan Turk Donanması 30 gemilik Venedik donanmasından 14'unu batırıp 16'sını da ele gecirerek şanlı bir şekilde İstanbul'a dondu
Turk Denizciliği'nin Yavuz Sultan Selim'le başlayan atılım yuzyılı Kanuni Sultan Suleyman doneminde doruğa ulaşmış ve butun dunyadaki rakiplerine kok sokturerek Akdeniz'den Ege'ye, Karadeniz'den Manş Denizi'ne, Kızıl Deniz'den Hindistan'a, Endonezya'dan Atlas Okyanusu'na kadar her yerde boy gostermiştir
Denizcilikte elde edilen bu başarılarda Osmanlı Devleti'nin bircok liman şehrine kurduğu cok sayıdaki tersanelerin de buyuk rolu vardı Bunlardan en buyuğu, şohreti dunyayı kaplayan Halic uzerindeki İstanbul Tersanesi'ydi Dunyada eşi olmayan bu tersane kızaklanan gemi ve calıştırılan işci sayısı bakımından da rakipsizdi Her ceşit sanat erbabının calıştırıldığı Tersane'de ustaların ve muhendislerin hepsi Turk'lerden oluşmakta, işcilerin coğu ise ucretle calıştırılan hristiyan esirlerden secilmekteydi Ucretlerini biriktiren esirler değerlerini odeyerek hurriyetlerine kavuşurlardı Yaklaşık 20 000 kişinin calıştığı İstanbul Tersanesi'nin kapasitesi oyle yuksekti ki istenildiği an 1 yıl icinde Venedik donanmasının bir eşini inşa etmek ve donatmak mumkundu Denizci bir ulke olan Venedik bile, Osmanlı Devleti ile barış halinde olduğu zamanlarda bu tersaneye kadırga ısmarlamaktaydı
Preveze Deniz Savaşı Surecinde Turk Denizciliği:
Osmanlı Devleti'ne denizlerdeki ustunluğunun bir sonucu olarak dunyanın ceşitli devletlerinden ceşitli gerekcelerle yardım talepleri geliyordu Bu doğrultuda buyuk Hind hukumdarlarından Bahadır Şah da Osmanlı Padişahı'na Hint Denizi'nden Portekiz gemilerinin temizlenmesi ricasıyla cok değerli bir hazine gonderdi Hazineyi İstanbul'a getirmekte olan Salih Reis komutasındaki 20 kadırgaya baskın yaparak ele gecirmek hulyasıyla yola cıkan Andrea Doria, Barbaros'un 40 gemiyle Salih Reis'i korumak icin gelmekte olduğunu haber alınca hemen uzaklaşarak ortadan kayboldu Hazine İstanbul'a sağ salim teslim edildikten sonra Venediklilerden Syra, Loura, Pathmos, Nio, Stampalie, Egine(Ekin), Paros, AntiParos, Tine adaları da dahil toplam 28 ada ve 7 kale fethederek Osmanlı Devleti'ne bağlayan Barbaros, Naxos(Nakşe) adasındaki dukalığı da boyun eğdirip vergiye bağladı Cerigo (Cuha) Adası ile Girit Adası'nda 80 koy basıp buradaki bazı kalelerle birlikte Kerpe ve Kaşot Adasını da fethederek harekatlarda ele gecirdiği 20 000 esiri İstanbula gonderdi Venedik'in Adalar(Ege) Denizi ile alakasının tamamıyla kesilmesinden sonra başta İspanya, Almanya, Venedik, Ceneviz, Papalık, Floransa, Portekiz ve Malta gemilerinden oluşan Haclı Muttefik Avrupa Donanması308i savaş, 300'u de yuk ve taşıt gemisi olmak uzere toplam 608 gemilik dev bir donanma ile 22 Eylul'de Korfu Adası'nda toplandı Avrupa donanmalarının bir araya gelerek oluşturduğu ve adeta yuzen bir şehri andıran bu buyuk muttefik donanmanın kurek ceken onbinlerce forsasından başka 60 000 asker ve 2 500 topu bulunmaktaydı Gozler daha once denizlerde boyle buyuk bir olaya hic şahit olmamıştı Cokluklarına guvenerek savaşı kazanacaklarına kesin gozuyle bakan batılı krallar, hangi Turk ulkesinin kime ait olacağını coktan kararlaştırmış ve kendi aralarında pay etmişlerdi bile! 27 Eylul 1538 tarihinde Preveze'de yapılan ve iki taraftan toplam 120 000 kişinin katıldığı savaş sonunda 30 000 murettebatı olen duşman gemilerinden 128 tanesi batırılırken, 29'u da 2 775 personeliyle birlikte esir edildi Hicbir gemisini kaybetmeyen Turk donanmasının kaybı ise 400 şehit ve 800 yaralıdan ibaretti (Preveze Zaferi 27 Eylul 1538) Birleşik Haclı Avrupa Donanmaları'na karşı kazanılan dunya tarihinin bu en gorkemli deniz zaferinin mujdesi İstanbul'a ulaşınca Fetihname'yi anla birlikte ayakta dinleyen Kanuni Sultan Suleyman, dort bir yana fetihnameler yollatarak uzerinde guneşin batmadığı butun ulkelerinde zaferin şerefine şenlikler yapılmasını emretti Donanmayı HumayUnla muzaffer bir şekilde İstanbul'a ulaşan Kaptanı Derya Barbaros Hayrettin Paşa hususi bir mecliste gunlerce padişahla baş başa kalarak zaferin ayrıntılarını kendisine anlattı
Hadım Suleyman Paşa da 72 parcadan oluşan Donanma ile 1538 yılında Umman Denizine acılarak Adeni ele gecirdi ve leventleriyle Hindistana gidip Portekizliler'le mucadeleye girişti Doğudaki deniz ticaret yollarının kontrolune buyuk onem veren Osmanlı Devleti bu konuda uzun yıllar buyuk caba sarf etmiştir Suveyş Kaptanıunvanı verilen Selman Reis, Piri Reis, Murat Reis ve Seydi Ali Reis gibi unlu Amiraller Umman Denizi ve Hint Okyanusunda uzun yıllar Portekiz Donanması ve diğer ulkelere karşı deniz kontrolunu sağlamak icin surekli bir mucadele halinde olmuşlardır
Preveze zaferinden bir yıl sonra Barbaros'un yardımcısı Hasan Reis ile Turgut Reis, Nova Kalesi'ni alarak Venedik'i barış yapmaya zorladılar Bircok adasını ve kalesini Osmanlı'ya bırakan Venedik ayrıca 300 000 altınlık ağır bir de tazminat odemek zorunda kaldı Boylece Akdeniz'deki duşman varlığı bitirilmiş ve Osmanlı hakimiyeti tamamlanmış oldu Bu arada Hasan Reis onderliğindeki levendlerin Cebelitarık Kalesi'ni ele gecirerek Cezayir'deki Turk sınırını İspanya topraklarının burnunun dibine kadar yaklaştırmasıyla cılgına donen İspanyollar Preveze'nin intikamını almak icin Cezayir'e cıkarma yapmak icin hazırlıklara başladılar 1541 yılında bizzat İmparator Şarlken komutasında, Andrea Doria ile birlikte İspanyol, Alman, İtalyan, Flaman ve Maltalı asilzadelerinin en buyukleri, 36 230 savaşcı ve 4 000 safkan suvari atdan oluşan 516 gemilik Birleşik Avrupa Donanması'yla Cezayir onlerine geldiler 1 000'i Turk olmak uzere toplam 9 000 askeri bulunan Barbaros'un vekili Hasan Reis işi sabaha bırakmayarak duşman uzerine bir gece baskını duzenledi Yağan yumurta buyukluğunde dolu, yağmur ve fırtınayla beraber kalkan kılıclarla Cezayir sahilleri kilometrelerce binlerce ceset, hayvan leşleri ve parcalanmış gemi enkazları ile doldu Duşmanın birbirini ciğneyip kacıştığını gorerek cesaretlenen yerli Arap halktan binlercesi de savaşa katılmıştı Boğulan, oldurulen ve esir edilen duşman sayısı 20 000'i buldu (24 Ekim 1541) Haclılar, en kucuk ağırlıklarını bile gemilerine bindiremeden kactıklarından elde edilen bu ganimetlerle Cezayir kat kat daha zenginleşti Generaller, amiraller, dukalar, prensler, kontlar, şovalyeler ve Cezayirin fethini gormek icin gelen Avrupa saraylarının en asil kadın ve kızları esir edildi İspanya ve İtalya limanları, Turk Kılıcları'ndan geriye kalan Avrupalı savaşcılarla doldu Avrupa'nın yarısına sahip, dunyanın en buyuk hristiyan devleti İspanya'nın İmparatoru Şarlken, bir avuc levendin koruduğu Cezayirden kacarken, başındaki tacı fırlatıp denize attı ve başı eğik utancla ulkesine geri dondu
Anadolu Beylikleri'nde Denizcilik ve İlk Turk Donanması:
Medeniyetler'in buluşma havzası olan Akdenize hakimiyet; cihangirlik davasının başlıca unsurlarından biriydi Romanın bu denize hakimiyeti, onun cihangirlik vasıflarından birini oluşturuyordu Bu sebeple de Akdenize Mare Nostrum (Bizim deniz) diyorlardı Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu, İslamiyet'in doğuşuna kadar bu hakimiyeti elinde tuttu Emeviler'in kuruluşundan itibaren Muslumanlar, suratle denizciliğe başladılar Az zamanda Akdeniz hakimiyetini ele gecirdiler ve bir kısım kuzey sahilleri dışında, butun kıyılarına hakim oldular ve bunu asırlarca surdurduler
Oğuz Turkleri'nin Orta Asyadan Anadoluya goc etmeleri ve kucuk Asyada yerleşmeleri ile birlikte Turkler denizlerle ilk kez tanışmış, boylece acık denizlere doğru yelken acmaya, karşılarına ilk kez cıkan ve sonsuzluğu cağrıştıran bu ucsuz bucaksız mavi suların gizemli dunyasını adım adım keşfetmeye başlamışlardır Oğuz Turkleri, Buyuk Selcuklu Devleti Sultanı Alparslan liderliğinde 1071 yılından itibaren Anadoluya yerleşmeye başlamış ve 1081 yılına kadar oncu Turk Beylikleri, Ege ve Marmara kıyılarına ulaşmıştır Boylece, gecmişten gelip geleceğe uzanacak olan, koklu bir tarihi miras ve geleneğe sahip Turk Denizciliği yeşermeye başlamıştır Turkler, Anadoluya gelişlerinden bir muddet sonra denizlere hakim olma yolunda hızlı bir gelişim surecine girdiler Turklerin karasal bolgelerden henuz gelmelerine ve denizcilik tecrubeleri olmamalarına rağmen tum handikapların ustesinden gelerek yuzlerce yıldır denizcilik tecrubesi olan Avrupa devletlerine kok sokturecek bir aşamaya gelme yolunda attıkları adımların ilki İzmirde kucuk bir devlet kuran Caka Bey onculuğunde başlatıldı
Caka Bey, Selcuklu Ordusu'nun gozu pek, akıncı liderlerinden birisi olarak, Turkler'in savaşa savaşa Batıya yonelik ilerlemeleri surecinde, 1078 yılında Bizansa esir duşmuş ve İstanbula gonderilmiştir İstanbuldaki esaret doneminde deniz ve denizciliğe karşı tutku derecesinde bir ilgi duymaya başlayan Caka Bey, Bizans İmparatorunun 1081 yılında değişimi esnasında İstanbulda başlayan karışıklıklardan yararlanarak kacmayı başararak beyliğinin askerleri ile yeniden bir araya gelip İzmiri ele gecirmiş ve bir Turk Beyi olarak kurduğu devletin sınırlarını genişletmeye başlatmıştır Caka Bey, İzmirde guzel bir tersane yaptırarak tersane civarındaki bolgeyi deniz us kompleksine donuşturmuştur Bu aşamadan sonra gemi inşa faaliyetlerine gecilmiş, kurekli ve yelkenli gemilerden oluşan 50 parcalık ilk Turk Donanması 1081 yılında inşa edilmiştir Turk Deniz Kuvvetleri'nin kuruluş yılı olarak kabul edilen bu yıl icinde Emir Caka Bey donanması ile Egenin sıcak sularına yelken acmıştır
İlk Deniz Savaşı ve Koyun Adaları Zaferi:
Caka Bey'in komutasındaki Turk Donanması 17 cektiri ve 33 yelkenliden oluşan donanma gucu ile 1090 yılının Mayıs ayı başlarında İzmirden Egeye acıldı İlk olarak Bizansın İzmir yolu uzerindeki Midilli Adasını ele geciren Turk Filosu, Sakız Adasını da ele gecirdikten sonra, keşif kuvvetlerinden, Bizans Donanmasının Candarlı acıklarından guneye doğru ilerlemekte olduğu haberini aldı Caka Bey donanması ile hemen harekete gecerek Niketa Kastamonita komutasındaki Bizans Donanması'nı karşılamak uzere seyre başladı
19 Mayıs 1090 tarihinde oğle uzeri her iki donanma, Koyun Adaları yakınlarında karşı karşıya geldi Caka Bey, Turk Filosu'nu Bizans Donanması'na rampa ederek gemileri birbirine kenetleyerek karşısındakini yok etme hedefini guden bir savaşa girişti Kanlı boğuşma gece yarısına kadar surdu Neticede Bizans Donanması'nın kacıp kurtulabilen 510 teknesi dışında butun gemileri ya ele gecirildi ya da batırıldı Turkler'in bu ilk buyuk deniz savaşı Bizans Donanması'nın yenilgisi ile sona erdi ve duşman buyuk bir kayıp verdi
Turk Donanmasının ilk deniz savaşı olan ve tarihe Koyun Adaları Savaşıadıyla gecen 19 Mayıs 1090 tarihli deniz savaşı Turk Donanması'nın buyuk zaferiyle sonuclandı Koyun Adaları zaferinden sonra Caka Beyin onderliğindeki Turk gucleri Bizansa ait olan Sisam Adası'nı da ele gecirdi Boylece Ege Denizinin kontrolu tamamen Turkler'in eline gecmiş oldu
13 ve 14 asırlarda, MısırSuriye Turk MemlUkları, Akdenizin doğusunda belli bir kuvvette deniz gucune sahip oldular İlk Anadolu Selcuklu Sultanı Suleyman Şahın olumunden sonra ise İznik Turk beyleri de Marmarada Bizansa karşı bir donanma inşasına başladılar Fakat İmparatorluğun deniz kuvvetleri, bu tesisleri tahrip etti Selcuklu Turkleri 13 asır başlarında, Akdenizde Antalya ve Alanya, Karadenizde ise Sinop ve Samsun Limanları'nda tersaneler kurup, donanmalar vucuda getirdiler İki Denizin Sultanı (Sultanul Bahreyn) unvanlı Anadolu Selcuklu Sultanı I Alaeddin Keykubat zamanında yapılan Alanya Tersanesi, Turkler tarafından kurulmuş İlk organize tersaneolarak kabul edilmektedir Anadolu Selcuklu Devletinin Moğol baskısına dayanamayarak 1308 yılında parcalanmasından sonra ozellikle Batı Anadoluda bir takım Uc Beylikler'i kurulmuştur
Bu Uc Beylikler, (Karesioğulları, Saruhanoğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Candaroğulları) Moğol istilasıyla hızını kaybeden Turk Denizciliğinin gelişim surecine yeni bir ivme ve yeni bir heyecan kazandırmıştır Balıkesir ve civarında kurulan Karesi Beyliği (13021361) doneminde denizlere buyuk onem verilmiş; Edincikte bir tersane kurularak, gemi inşasına başlanmıştır Bu gemiler hem Marmarada hem de Kuzey Egede Bizans Donanması'nın hareket serbestisini kısıtlamış; bolgedeki deniz gucleri icin ciddi bir rakip olmuştur Osmanlı deniz gucunun ilk cekirdeğini de bu beylik oluşturmuştur Aydın civarında kurulan Aydınoğulları Beyliği (13081390) ozellikle Umur Bey doneminde denizcilikte buyuk atılımlar yapılmış, deniz gaza ve seferleriyle adaları ve sahilleri hakimiyetleri altına almışlardır Umur Bey, 13341348 yılları arasında Egede, Bizanslılar ve Cenevizliler'e karşı buyuk başarılar kazanmış; Rodostan Canakkale Boğazına kadar, Mora ve Rumeli kıyıları da dahil olmak uzere denizlerde kesin bir kontrol sağlamıştır Duşmana karşı son derece atak ve taktik baskın şeklinde manevralar yapan Umur Bey, cetin deniz savaşlarından birisinde şehit olmuştur Manisa ve civarında kurulan Saruhanoğulları Beyliği (13131390) ise surekli olarak Umur Bey'in denizdeki faaliyetlerine destek vermiş, ozellikle Suleyman Bey Umur Bey'in donanmasına gemi, us ve onarım yonunden buyuk kolaylıklar sağlamıştır
Osmanlı Kuruluş Donemi Turk Denizciliği:
Yeni kurulmakta olan Osmanlı Beyliği de ufkunu denizlere cevirmişti Soğut'un bağrında sessiz sedasız cimlenen bu filiz kısa zamanda alperenler, gazidervişler ve garipyiğitler yoluyla etrafına dal budak salarak kokleşti Bir uc geleneği olarak surekli gazaOsmanlı Devleti'nin kuruluşunun ve yukselişinin en onemli dinamiği oldu Karamurselin 1323 yılındaki fethi ile Marmara Denizine ulaşan Osmanlı Beyliği, 1324 yılında Batı komşusu Karesi Beyliğinden yardım maksadıyla Mursel Bey komutasında gonderilen 24 gemiden oluşan kuvvet sayesinde denizlerle tanışmış ve guclu bir Deniz Kuvveti'ne gidecek uzun yoldaki ilk kararlı adımlarını atmıştır
Osmanlı Beyliği, Doğu Marmarada kesin bir hakimiyet sağlayınca, deniz gucunun kurumsallaşması icin gerekli calışmaları başlatmıştır Karamurselde 1327 yılında ilk Osmanlı Tersanesi kurulmuş, burada ilk Osmanlı savaş gemisi inşa edilmiştir
Donanma hiyerarşik bir sistemle teşkilatlandırılarak, Donanma Komutanına Derya Beyiunvanı verilmiştir Kara Mursel Bey, Osmanlı Devletindeki ilk Derya Beyiolarak Turk Deniz Tarihinin onculeri arasında yerini almıştır
Karamurselin fethinden sonra 1334 yılında Gemlik, 1337 yılında ise İzmit alınmış; boylelikle 1353 yılında Osmanlılar'ın Rumeliye gecişinde buyuk kolaylık sağlanmıştır Karamurselden sonra Turk Denizciliğinin merkezi once İzmit, daha sonra Gelibolu ve sonunda da İstanbul olmuştur
İstanbul'un Fethi ve FatihYavuz Donemi Turk Denizciliği:
Sultan II Murat'ın gosterdiği ihtimam neticesinde Osmanlı Donanması, TrabzonRum İmparatorluğu'nu denizden tehdit edecek kadar kuvvetlenip, deniz harekatına alışmıştı Yıldırım Beyazıt doneminde Karesi Beyliği gemilerinden de istifade edilerek, Rumeliye gecildikten sonra yapımına 1390 yılında başlanan Gelibolu Deniz Ussu'nun 1401 yılında tamamlanması ile birlikte Kaptanı Deryaterimi de Osmanlı Deniz Kuvvetleri'nde ve devlet hiyerarşisinde yerini almıştır Kaptanı Deryalık (Deniz Kuvvetleri Komutanlığı) makamı ilk kez bu donemde kurulmuş ve Saruca Paşa Turk Tarihi'nin ilk Kaptanı Derya'sı olmuştur Bu donemde Gelibolu, Canakkale Boğazı ve Marmarayı korumada onemli roller ustlenmiş; aynı zamanda Osmanlı Ordusu'nun Rumeli Seferlerinde ileri us gorevi yapmıştır Bir cok unlu Turk Amirali gibi, iki buyuk deniz haritacısı Piri Reis ve Ali Macar Reis de Geliboluda yetişmiştir Gelibolu Tersanesi'nde Fatih Sultan Mehmetin İstanbulu fethine kadar 150 parca gemi inşa edilmiştir Unlu Turk Bilgini İbni Kemal tarih kitaplarında Geliboluyu şoyle tasvir etmektedir: Geliboluda doğan cocuklar timsah gibi su icinde buyurler Beşikleri ecel tekneleridir Sabah ve akşam gemilerin silistre avazesiyle (sesiyle) uyurlar
Osmanlı İmparatorluğu genişledikce, Anadoludaki Turk Beyliklerinin etkileri kaybolmuş ve bu beylikler Fatih Sultan Mehmet (14511481) doneminde tamamen İmparatorluk sınırlarına dahil olmuştur Beyliklerdeki denizci karakter, bir anlamda Akdenize kok sokturecek guclu Osmanlı Donanması'nın doğal alt yapısını oluşturmuştur Osmanlı İmparatorluğu, bu beyliklerin denizcilik birikimi, us ve liman kolaylıkları ve tersanelerinden onemli olcude istifade etmiştir Fatih Sultan Mehmet Osmanlı Donanması'nı ateşli silahlarla techiz ederek ona stratejik bir boyut kazandırmıştır
Osmanlı Donanması, İstanbulun fethinden sonra atağa kalkmış ve Turk Denizciliği, tarihinin en parlak donemine girmiştir Zaferler Yuzyılı olarak adlandırılan bu doneme (14531571) Turk denizciliği, hem askeri denizcilik hem ticaret filoları hem de deniz bilimleri acısından damgasını vurmuştur
Bu konuda Katip Celebinin yapmış olduğu değerlendirme, deniz stratejisi acısından tarihi belge niteliği taşımakta ve donemin devlet adamlarının ileri goruşunu ve jeopolitik dehasını ortaya koymaktadır: Gizli değildir ki bu Osmanlı Devletinin en buyuk dayanağı olup şanına iş guc edinip, onem verilmek on sırada bulunan deniz işleridir Zira bahtı gelişen devletin revnak ve unvanı iki denize ve iki karaya (Akdeniz ve Karadeniz, Anadolu ve Rumeli'ye) hukmetmektedir Bundan başka, Osmanlı Ulkesinin coğu adalar ve kıyılar olduğundan, hele saltanatın yoresi, yani İstanbulun velinimetinin iki deniz olduğundan şuphe yoktur
Fatih Sultan Mehmet'in 1453 baharında gemileri karadan yuruterek İstanbulu fethetmesi aslında Osmanlı Devletinin stratejik acıdan Deniz Kuvvetleri'ne verdiği onemin de bir gostergesidir Fatih Sultan Mehmet İstanbulun fethinden sonra Karadeniz ve Egeden sonra Akdenize yoneldi İmroz, Limni, Taşoz, Semendirek, Midilli ve Eğriboz Adaları da fethedilerek Sakız ve Sisam Adası vergiye bağlandı Ardından Akdenizde korsanlık yapan Turk leventleri reislerinden Kemal Reis'in Osmanlı Devleti hizmetine girmesi, donanmaya yeni bir canlılık kattı Akdenizdeki deniz seferleri, İspanya sahillerine kadar uzandı Sultan II Bayezid doneminde, gemicilik daha da gelişti
Fatih Sultan Mehmetin 1455 yılında Kasımpaşada kurmuş olduğu İstanbul Tersanesi (Tersanei Amire) uzun yıllar dunyanın en buyuk tersanelerinden birisi olarak tum yabancı ulkelerin hayranlığını kazanmıştır Sultan II Bayezid doneminde (14811512), Burak ve Kemal Reis'ler denizleri kullanmada gosterdikleri maharet ve deniz savaşlarındaki kahramanlıkları ile buyuk saygınlık kazanmışlardır 1495 yılında inşa edilen ve Gokeadı verilen iki buyuk gemi bu donemin eseridir Turk Deniz Tarihinin en buyuk bilim adamlarından biri olan ve ozellikle kartografi calışmaları ile tum dunyada buyuk yankılar uyandıran Piri Reis 1513 ve 1528 yıllarına ait iki ayrı dunya haritası yapmıştır
Piri Reis'in Dunya Denizcilik Tarihine diğer bir hediyesi de 1521 ve 1525 yıllarında iki kez yayınladığı unlu, Kitabı Bahriyeadlı kılavuz kitabıdır Bu emsalsiz calışmada, usta bir gozlem ile Ege ve Akdeniz her acıdan incelenmektedir
Yavuz Sultan Selimin Mısırı fethetmesi ile Kızıldeniz ve Hint Okyanusu da Turk Denizciliği'nin ilgi alanına girmiştir Yavuz Sultan Selimin Mısıra yonelik kara harekatında Osmanlı Donanması cok buyuk lojistik destek sağlamıştır Yavuz Sultan Selimin başarıları ve Osmanlı İmparatorluğunun Kuzey Afrikada bir guc merkezi haline gelmesi, Akdenizde bağımsız olarak faaliyet gosteren Turk ve Musluman denizcileri Osmanlı Devleti ile kaynaştırmıştır
Yavuz Sultan Selim denizlerde buyuk bir guc olmadan Osmanlı Devletinin Kuzey Afrikada tutunamayacağını bildiğinden Veziri Piri Mehmet Paşa'ya şu emri vermiştir: Hristiyan ulkeler denizi gemilerle ortuyor ve benim sularımda Papanın, Fransa ve İspanya Krallarının sancakları dalgalanıyorsa bunun sebebi senin tembelliğin ve benim de hoşgorumdur Artık cok guclu bir Donanma'ya sahip olma zamanı gelmiştir Buyuk bir Donanma istiyorum
Bu soz, artık kabına sığmayan ve butun dunyayı ilgi alanına almış bir Devlet'in denizcilik alanındaki fikri alt yapısının gelişmesinde ve cok guclu bir deniz gucu oluşturulmasında kilit rol oynamıştır Oncelikle buyuk bir ihtimamla İstanbuldaki tersanelerin kapasiteleri artırılmış ve denizcilik eğitimi daha akademik boyutlarda ele alınarak denizciliğin yaygınlaştırılıp kurumsallaştırılması calışmaları yapılmıştır Cezayir'de dunyanın en buyuk hristiyan devleti İspanya'ya kok sokturen ve yaptığı savaşlarda onbinlerce İspanyol askerini olduren ve 70 000 Enduluslu'yu İspanyol zulmunden kurtarıp gemilerle Kuzey Afrika'ya taşıyan Barbaros Hayrettin Paşa ve beraberindeki leventlerin Osmanlı Devleti'ne katılma arzusu da kabul edilerek Turk Denizciliği'ni zirveye taşıyacak gelişmelerin onu acıldı Sultan Selimin Barbaros Hayrettin Paşa'ya hediye olarak gonderdiği som sırma ayetler yazılı yeşil sancak ve flandra ise surekli olarak Donanma'nın sancak gemisinde Osmanlı İmparatorluğunun gucunun ve denizcilik bilincinin bir sembolu olarak okyanuslarda şerefle dalgalandı
Kanuni Sultan Suleyman Donemi Turk Denizciliği:
Kanuni Sultan Suleyman, Belgradı fethettikten sonra Rodosu da almaya karar verdi Osmanlı'nın niyetini oğrenen Şovalyeler Kralı Vilye do Lil Adam derhal harekete gecerek savaş hazırlıklarına başladı 300 savaş ve 400 nakliye gemisinden meydana gelen donanmanın sevk ve idaresi ise Kurdoğlu Muslihiddin Reise verildi 4 Haziran 1522de, İstanbuldan harekete gecen Osmanlı Donanması 24 Haziranda Rodosa ulaştı Kanuni Sultan Suleyman ise, 16 Haziranda kapıkulu ve eyalet askerleriyle birlikte, İstanbuldan kara yoluyla harekete gecti Kanuni, Kutahya yoluyla Marmarise, oradan da gemilerle Rodosa cıktı (28 Temmuz) Teslim teklifinin şovalyeler tarafından reddi uzerine, Ağustosun birinci gunu kale dovulmeye başlandı Butun Ağustos ayı, karşılıklı top ateşi ve yine karşılıklı lağım acmakla gecti Acılan top ateşiyle, kalede muhim tahribat yapılmasına rağmen, bu tahribat kısa zamanda duşman tarafından kapatılıyordu Turk lağımcılarının Rodos burclarının altına actıkları lağımlar surekli duşman lağımlarıyla karşılaşıyor ve yer altında korkunc boğuşmalar oluyordu
Bu sırada, 4 Eylul gunu, İleki Adası'nın Kara Mahmud Reis tarafından zaptı haberi geldi 6 Eylulde ise Rodosun kuzeybatısında bulunan İncirli Adası ele gecirildi 10 Aralığa kadar, şiddetli top atışları, lağımlar ve sık sık tekrarlanan umumi hucumlarla, kale iyice yıpratıldı 18 Aralıkta yapılan bir buyuk hucumda şovalyeler, şehir icindeki istihkam ve hendeklerin arkasına cekilmeye mecbur kaldılar ve daha fazla dayanamayarak teslim oldular (20 Aralık 1522)
Teslim şartları arasında; şovalyelerin eşya ve top dışındaki silahlarını alıp, on gun icinde Rodostan ayrılmaları; bu gunler zarfında şehirdeki istihkamların 4 000 yeniceri tarafından emniyete alınması ve asıl kuvvetlerin iki kilometre mesafede beklemesi yer alıyordu Kalenin boşaltma işlemlerinden sonra şovalyeler, Ustadı azam gemilerine binip gittiler Rodos Kalesiyle beraber Oniki Adanın tamamı ve şovalyelere ait olan Bodrum da Osmanlı Devletine bırakılmıştı Osmanlı Devletine, 20 000den fazla şehide mal olan bu fetihten sonra, Kanuni Sultan Suleyman 29 Aralıkta şehre girip kaleyi gezdi 2 Ocak Cuma gunu ise, camiye cevrilen Saint Jean Kilisesinde Cuma namazını kıldı Namına okunan hutbeyi dinledi Aynı gun, adadan ayrılıp Marmarise gecti
3 Ocak gunu Aydın, Midilli, Karasi, Menteşe, Saruhan sancakbeylerine, Anadolu Beylerbeyi Kasım Paşanın nezaretinde Rodostaki inşaat, imar ve iskan işleri bitinceye kadar adada kalmalarını emredip, İstanbula dondu Rodosa derhal Turk gocmenleri yerleştirilmeye başlandı Ada bir sancak yapılıp, Cezayiri Bahri Sefid eyaletine bağlandı Sancakbeyi olarak Mehmed Bey tayin edildi Bundan sonra bircok cami, imaret, mektep, medrese ve yol yapılıp ada imar edildi
Barbaros'un Kaptanı Deryalığı:
Barbaros'un Osmanlı Devleti'nin Kaptanı Deryalığına atanması İspanya'da buyuk korkuya sebep oldu 1534'un Ağustos'unda 80 parca gemi ve 8 000 savaşcıdan oluşan donanması ile Akdeniz'e acılan Barbaros Messina Boğazı'nın İtalya yakasındaki Reggio Limanı ile Sicilya Adası yakasındaki Messina Limanı'nı ele gecirdi Zengin bir kale olan Arcile'yi yağma etti Santa Luka, Sidraro, Fondi ve İsperlonga şehir ve kalelerini zapt ve tahrip etti Toplam 18 kale fetheden Barbaros, kale anahtarlarını, 16 000 esir ve 425 sandık ganimet eşyasını 40 kadırgayla İstanbula gonderdi İtalya'nın guney sahillerini vurup Sardunya Adası'na cıkarak buyuk savaşlar yaptı
Kanuni Sultan Suleyman'ın Barbaros'u İstanbul'a cağıran emri Cezayir'e ulaşınca 3 gun buyuk ziyafetler veren Barbaros Cezayir'den İstanbul'a hareket etti 19 gun İstanbul'a ulaşan Barbaros Padişah'ın huzuruna cıktı Sultan Suleyman'ın Mucahit Lalamdiye kendisini onurlandırdığı Barbaros karşılaştığı iltifatların ardından baş başa kaldıkları bir mecliste son olayları ve yapılacakları Padişah'la goruştukten sonra Tersane Başmuhendisini cağırtarak 30 yeni gemi yapılmasını emretti Bahar gelince de Osmanlı'nın karadan başlattığı Arnavutluk seferinde orduya denizden destek olmak icin Padişah'ın emriyle Adriyatik Denizine girdi Fakat Mustafa ve Husrev Paşa haber gondererek Barbaros'tan askerleriyle karaya cıkıp saldırıya karadan destek olmasını istediler Barbaros ise donanma askerinin karaya cıkmasının deniz usullerine aykırı olduğunu, ayrıca Padişah'ın kendisini denizde gorevlendirdiğini bildirerek teklifi kabul etmedi Fakat Arnavutlar Venedikliler'e coktan haber ucurup Barbaros'un karaya cıkacağını ispiyonladılar Bunu duyan Venedik donanması heyecanla Şimdi bittin Barbarosdiye derhal harekete gecti Yaşayacağı zaferin mujdesini uykusunda alan Barbaros uyanıp ruyasını bir hocaefendiye tabir ettirirken ufukta da Venedik Donanması gorundu Kahkahalar ve alaylarla iyice yaklaşan duşmana oyun oynayan Barbaros leventlerin karaya cıktığı izlenimini vermek icin gemileri uzun bir sure hareket ettirmedi Duşman iyice yaklaşınca da hep birlikte sancaklarını cekip, toplarını ateşleyerek duşman gemilerinin icine dalan Turk Donanması 30 gemilik Venedik donanmasından 14'unu batırıp 16'sını da ele gecirerek şanlı bir şekilde İstanbul'a dondu
Turk Denizciliği'nin Yavuz Sultan Selim'le başlayan atılım yuzyılı Kanuni Sultan Suleyman doneminde doruğa ulaşmış ve butun dunyadaki rakiplerine kok sokturerek Akdeniz'den Ege'ye, Karadeniz'den Manş Denizi'ne, Kızıl Deniz'den Hindistan'a, Endonezya'dan Atlas Okyanusu'na kadar her yerde boy gostermiştir
Denizcilikte elde edilen bu başarılarda Osmanlı Devleti'nin bircok liman şehrine kurduğu cok sayıdaki tersanelerin de buyuk rolu vardı Bunlardan en buyuğu, şohreti dunyayı kaplayan Halic uzerindeki İstanbul Tersanesi'ydi Dunyada eşi olmayan bu tersane kızaklanan gemi ve calıştırılan işci sayısı bakımından da rakipsizdi Her ceşit sanat erbabının calıştırıldığı Tersane'de ustaların ve muhendislerin hepsi Turk'lerden oluşmakta, işcilerin coğu ise ucretle calıştırılan hristiyan esirlerden secilmekteydi Ucretlerini biriktiren esirler değerlerini odeyerek hurriyetlerine kavuşurlardı Yaklaşık 20 000 kişinin calıştığı İstanbul Tersanesi'nin kapasitesi oyle yuksekti ki istenildiği an 1 yıl icinde Venedik donanmasının bir eşini inşa etmek ve donatmak mumkundu Denizci bir ulke olan Venedik bile, Osmanlı Devleti ile barış halinde olduğu zamanlarda bu tersaneye kadırga ısmarlamaktaydı
Preveze Deniz Savaşı Surecinde Turk Denizciliği:
Osmanlı Devleti'ne denizlerdeki ustunluğunun bir sonucu olarak dunyanın ceşitli devletlerinden ceşitli gerekcelerle yardım talepleri geliyordu Bu doğrultuda buyuk Hind hukumdarlarından Bahadır Şah da Osmanlı Padişahı'na Hint Denizi'nden Portekiz gemilerinin temizlenmesi ricasıyla cok değerli bir hazine gonderdi Hazineyi İstanbul'a getirmekte olan Salih Reis komutasındaki 20 kadırgaya baskın yaparak ele gecirmek hulyasıyla yola cıkan Andrea Doria, Barbaros'un 40 gemiyle Salih Reis'i korumak icin gelmekte olduğunu haber alınca hemen uzaklaşarak ortadan kayboldu Hazine İstanbul'a sağ salim teslim edildikten sonra Venediklilerden Syra, Loura, Pathmos, Nio, Stampalie, Egine(Ekin), Paros, AntiParos, Tine adaları da dahil toplam 28 ada ve 7 kale fethederek Osmanlı Devleti'ne bağlayan Barbaros, Naxos(Nakşe) adasındaki dukalığı da boyun eğdirip vergiye bağladı Cerigo (Cuha) Adası ile Girit Adası'nda 80 koy basıp buradaki bazı kalelerle birlikte Kerpe ve Kaşot Adasını da fethederek harekatlarda ele gecirdiği 20 000 esiri İstanbula gonderdi Venedik'in Adalar(Ege) Denizi ile alakasının tamamıyla kesilmesinden sonra başta İspanya, Almanya, Venedik, Ceneviz, Papalık, Floransa, Portekiz ve Malta gemilerinden oluşan Haclı Muttefik Avrupa Donanması308i savaş, 300'u de yuk ve taşıt gemisi olmak uzere toplam 608 gemilik dev bir donanma ile 22 Eylul'de Korfu Adası'nda toplandı Avrupa donanmalarının bir araya gelerek oluşturduğu ve adeta yuzen bir şehri andıran bu buyuk muttefik donanmanın kurek ceken onbinlerce forsasından başka 60 000 asker ve 2 500 topu bulunmaktaydı Gozler daha once denizlerde boyle buyuk bir olaya hic şahit olmamıştı Cokluklarına guvenerek savaşı kazanacaklarına kesin gozuyle bakan batılı krallar, hangi Turk ulkesinin kime ait olacağını coktan kararlaştırmış ve kendi aralarında pay etmişlerdi bile! 27 Eylul 1538 tarihinde Preveze'de yapılan ve iki taraftan toplam 120 000 kişinin katıldığı savaş sonunda 30 000 murettebatı olen duşman gemilerinden 128 tanesi batırılırken, 29'u da 2 775 personeliyle birlikte esir edildi Hicbir gemisini kaybetmeyen Turk donanmasının kaybı ise 400 şehit ve 800 yaralıdan ibaretti (Preveze Zaferi 27 Eylul 1538) Birleşik Haclı Avrupa Donanmaları'na karşı kazanılan dunya tarihinin bu en gorkemli deniz zaferinin mujdesi İstanbul'a ulaşınca Fetihname'yi anla birlikte ayakta dinleyen Kanuni Sultan Suleyman, dort bir yana fetihnameler yollatarak uzerinde guneşin batmadığı butun ulkelerinde zaferin şerefine şenlikler yapılmasını emretti Donanmayı HumayUnla muzaffer bir şekilde İstanbul'a ulaşan Kaptanı Derya Barbaros Hayrettin Paşa hususi bir mecliste gunlerce padişahla baş başa kalarak zaferin ayrıntılarını kendisine anlattı
Hadım Suleyman Paşa da 72 parcadan oluşan Donanma ile 1538 yılında Umman Denizine acılarak Adeni ele gecirdi ve leventleriyle Hindistana gidip Portekizliler'le mucadeleye girişti Doğudaki deniz ticaret yollarının kontrolune buyuk onem veren Osmanlı Devleti bu konuda uzun yıllar buyuk caba sarf etmiştir Suveyş Kaptanıunvanı verilen Selman Reis, Piri Reis, Murat Reis ve Seydi Ali Reis gibi unlu Amiraller Umman Denizi ve Hint Okyanusunda uzun yıllar Portekiz Donanması ve diğer ulkelere karşı deniz kontrolunu sağlamak icin surekli bir mucadele halinde olmuşlardır
Preveze zaferinden bir yıl sonra Barbaros'un yardımcısı Hasan Reis ile Turgut Reis, Nova Kalesi'ni alarak Venedik'i barış yapmaya zorladılar Bircok adasını ve kalesini Osmanlı'ya bırakan Venedik ayrıca 300 000 altınlık ağır bir de tazminat odemek zorunda kaldı Boylece Akdeniz'deki duşman varlığı bitirilmiş ve Osmanlı hakimiyeti tamamlanmış oldu Bu arada Hasan Reis onderliğindeki levendlerin Cebelitarık Kalesi'ni ele gecirerek Cezayir'deki Turk sınırını İspanya topraklarının burnunun dibine kadar yaklaştırmasıyla cılgına donen İspanyollar Preveze'nin intikamını almak icin Cezayir'e cıkarma yapmak icin hazırlıklara başladılar 1541 yılında bizzat İmparator Şarlken komutasında, Andrea Doria ile birlikte İspanyol, Alman, İtalyan, Flaman ve Maltalı asilzadelerinin en buyukleri, 36 230 savaşcı ve 4 000 safkan suvari atdan oluşan 516 gemilik Birleşik Avrupa Donanması'yla Cezayir onlerine geldiler 1 000'i Turk olmak uzere toplam 9 000 askeri bulunan Barbaros'un vekili Hasan Reis işi sabaha bırakmayarak duşman uzerine bir gece baskını duzenledi Yağan yumurta buyukluğunde dolu, yağmur ve fırtınayla beraber kalkan kılıclarla Cezayir sahilleri kilometrelerce binlerce ceset, hayvan leşleri ve parcalanmış gemi enkazları ile doldu Duşmanın birbirini ciğneyip kacıştığını gorerek cesaretlenen yerli Arap halktan binlercesi de savaşa katılmıştı Boğulan, oldurulen ve esir edilen duşman sayısı 20 000'i buldu (24 Ekim 1541) Haclılar, en kucuk ağırlıklarını bile gemilerine bindiremeden kactıklarından elde edilen bu ganimetlerle Cezayir kat kat daha zenginleşti Generaller, amiraller, dukalar, prensler, kontlar, şovalyeler ve Cezayirin fethini gormek icin gelen Avrupa saraylarının en asil kadın ve kızları esir edildi İspanya ve İtalya limanları, Turk Kılıcları'ndan geriye kalan Avrupalı savaşcılarla doldu Avrupa'nın yarısına sahip, dunyanın en buyuk hristiyan devleti İspanya'nın İmparatoru Şarlken, bir avuc levendin koruduğu Cezayirden kacarken, başındaki tacı fırlatıp denize attı ve başı eğik utancla ulkesine geri dondu