Aşırı sıcağın olumsuz etkileri
Aşırı sıcak havanın olumsuzlukları
İnsanlar, beslenme, ureme ve barınma gibi temel ihtiyaclarını karşılayabil*mek amacıyla yaptıkları butun etkinliklerini cağlar boyunca hakim olan iklim ve cevre koşullarına gore duzenlemişlerdir Doğal olarak bu durum hayvanlar ve bitkiler icin de gecerlidir Ancak iklimde gorulen bazı dalgalanmalar ve bek*lenilmeyen ekstrem (uc) olayların yaşanması, canlıların yaşamı uzerinde cok olumsuz sonuclar doğurmaktadır
Bir yerde o gune kadar gorulmeyen veya cok seyrek olarak gorulen sıcak ve soğukların belli bir sure yaşanması, başta insanlar olmak uzere butun canlılar ile doğal ve yapay cevreyi olumsuz yonde etkilemektedir Cunku her canlının sıcaklık, nem, ruzgar, basınc gibi pek cok atmosferik değişkene karşı, mutlaka fizyolojik bir tepkisi vardır Ancak cevreye ve iklim koşullarına en kolay uyum sağlayan, olumsuz sonuclarından en az etkilenen canlı, insandır Buna rağmen insan da, zaman zaman yaşanan, surekli ya da gecici olarak gorulen sıcaklık değişmeleri karşısında nemin de etkisiyle caresiz kalmaktadır Orneğin, yaşanan aşın sıcaklarda guneş carpmasından, aşırı soğuklarda ise donarak, yaşamını kaybedebilmektedir
Daha once don,kar ve tipi gibi tehlikeli atmosfer olay lan anlatılırken du*şuk sıcaklıkların olumsuz etkileri uzerinde geniş bir bicimde durulmuşturBu*nun icin burada daha cok aşın sıcaklıklar, ozellikle de bunların insan uzerinde*ki olumsuz etkileri konusunda bilgi verilecektir
Genellikle insanların yaşamlarını rahat bir bicimde surdurebildikleri hava sıcaklık değerleri, 17°C ile 31°C'ler arasıdır Doğal olarak normal yaşam icin bu değerlerin altında ve ustunde belirli bir tolerans sının soz konusudur Ancak bu tolerans sınır değerlerinin dışındaki sıcaklık değerleri, değişik bunyelerde cok farklı klinik sendromlara, fizyolojik streslere, hastalıklara ve hatta olumlere bile neden olabilmektedir Normal olarak ortalama vucut sıcaklığı 365370 °C arasındadır Aşırı sıcak ve nemin etkisiyle belli bir sure insanların hissettikleri sıcaklık 406° ve daha yuksek değerlere ulaşırsa bir sıcak hava dalgasının var*lığı soz konusudur Bu durumda guneş carpmalarına bağlı olumler gorulebil*mektedir Yine yaşanan surekli aşın sıcaklarda, cok sayıda insan kalp krizi ve diğer fizyolojik rahatsızlıklardan dolayı olmektedir Doğal olarak sıcaklıkla be*raber artan nemin ve ruzgarın da bu olumsuz tablo uzerinde buyuk etkisi var*dır
Bu konuda, ABD ve Avrupa'da yapılan araştırmalara gore, sıcak dalgaların*da, olum olaylarının, ozellikle de hastalardaki olum oranlarında %50 artış ol*duğu tespit edilmiştir
Birkac gun sureyle yaşanan aşırı sıcaklar (sıcak hava dalgalan) kırsal alan*lara gore buyuk kentlerde sıcaklık adacığı oluşması nedeniyle daha etkili ol*makta, yuzlerce insan yaşamını kaybedebilmektedir Orneğin 1995 yılında Şikago'yu etkileyen sıcak dalgasında onlarca, 1995 ile 2003 yılları arasında Hindis*tan'da değişik zamanlarda yaşanan sıcak dalgalarında ise, binlerce insan yaşa*mını yitirmiştir 1998 yılında Rusya'da yaşanan sıcak dalgası 100'den fazla insa*nın olumune neden olmuştur 2000 ve 2003 yılları arasında, Hindistan'da 1000'lerce kişi aşın sıcaklardan olmuştur Orneğin Kuzey ve orta Guney bolge*lerinde etkili olan sıcaklardan 2001 yılında 150, 2003 yılında ise 1000 dolayında insan yaşamını kaybetmiştir
Aşırı sıcaklar gibi, aşın soğuklarda olumlere neden olmaktadır Orneğin, 2001 yılı kış mevsiminde Rusya'da Moskova civarında 100 Hindistan'ın kuzey bolgelerinde ise 140 kişi yaşamını yitirmiştir (Cornford, 2002) Yine 2003 yılının AralıkOcak aylarında Guney Asya ulkelerinde toplam 1900 kişi aynı nedenle olmuştur Bu sayı sadece Hindistan'da 819'dur (Hurriyet Gazetesi, 24 Ocak 2003)
Genel olarak aşırı sıcaktan daha cok hastalar ile hastalığa karşı hassas bun*yeye sahip olanlar, 65 ve 65 yaşın uzerindeki insanlar etkilenmektedir Ancak insan vucudunun hastalığa ve yaşa bağlı olmadan da aşırı sıcağa karşı bir has*sasiyeti vardır Kronik hastalıklar (kalp ve beyin), deri hastalıktan, anlama zorluğu ve davranış bozuklukları (akıl hastalığı) aşın sıcaklarda artış gosteren hastalıklardır Yine kullanılan bazı teskin edici ilaclar ile alınan alkolun etkisi de aşırı sıcaklarda arttığı icin, istenmeyen durumlar ortaya cıkmaktadır Buraya ka*dar aşın sıcakların insan sağlığı uzerinde doğrudan yaptığı olumsuz etkilerden soz edildi Doğal olarak aşın sıcakların ve soğukların dolaylı etkileri de vardır Bunlar aşağıdaki şekilde ozetlenebilir
Bir yerde aşın sıcak ve soğuk havanın uzun bir sure devam etmesi, bir ku*raklık nedenidir Bu sure uzadıkca da, kuraklığın şiddeti artmaktadır Subtropikal kuşak ile kutup bolgelerinde yaşanan devamlı kuraklık, oralarda yaşanan sıcaklık koşullarıyla ilişkilidir (Fiziki kuraklık, fizyolojik kuraklık) Orneğin, ABD'nin buyuk bir kısmında 19772001 yıllarında etkili olan ekstrem kış koşul*lan ile aynı bolgelerde, 1980 yılında yaşanan ekstrem yaz koşullan, sonucları cok ağır olan ve o gune kadar gorulmeyen kuraklıkların yaşanmasına neden ol*muştur
Sıcak ve soğuk baskınları ile uzun donem yaşanan ekstrem sıcaklıklar ve bunun sonucunda oluşan kuraklık, daha sık ve yaygın olarak orta enlemlerde gorulmektedir Yaşanan kuraklık daha once kuraklık konusunda acıklanan za*rarların yanında dolaylı olarak insanlarda buyuk strese ve salgın hastalıklara neden olmakta, ozellikle hasta yaşlı ve dayanıksız kişiler başta olmak uzere bir*cok insan yaşamını yitirmektedir
İnsanlar, hayvanlar ve bitkiler aşın soğuklarda dondan, aşırı sıcaklarda ise, bunyelerinin bu beklenmeyen hava koşullarına uyum sağlayamamasından dolayı buyuk zarar gormektedir
Beklenmeyen sıcakların ve soğukların yaşandığı donemlerde, hem suru*culerin ruhsal ve bedensel yonden olumsuz etkilenmesi, hem de yolların fiziki koşullarının bozulması nedeniyle buyuk can ve mal kayıplarının gorulduğu ka*zalar daha sık olmaktadır
Baraj gollerinin aşın soğuklarda donması, aşın sıcaklarda ise buharlaş*ma sonucunda su seviyesinin hızla duşmesi sonucunda, kullanma ve icme suyu azalmakta enerji uretimi duşmekte, buna bağlı olarak da uretim azalmaktadır Halbuki kışın yaşanan aşırı soğuklarda ısınma, yazın gorulen aşırı sıcaklarda ise serinleme amacıyla kullanılan cihazlar icin daha fazla enerjiye ihtiyac vardır Boyle durumlarda enerji ihtiyacını gidermek icin değişik doğal kaynaklar daha cok kullanılmakta, canlı ve cansız cevre daha cok zarar gormekte, buyuk boyut*ta ekolojik sorunlar yaşanmaktadır
Soğuk ve sıcak sureclerin uzaması olcusunde oluşan kuraklık sonucunda cekilen icme ve kullanma suyu sıkıntısı yanında, aşırı sıcaklıklara bağlı olarak buyuk orman ve calı yangınları gorulebilmektedir
Aşırı sıcak havanın olumsuzlukları
İnsanlar, beslenme, ureme ve barınma gibi temel ihtiyaclarını karşılayabil*mek amacıyla yaptıkları butun etkinliklerini cağlar boyunca hakim olan iklim ve cevre koşullarına gore duzenlemişlerdir Doğal olarak bu durum hayvanlar ve bitkiler icin de gecerlidir Ancak iklimde gorulen bazı dalgalanmalar ve bek*lenilmeyen ekstrem (uc) olayların yaşanması, canlıların yaşamı uzerinde cok olumsuz sonuclar doğurmaktadır
Bir yerde o gune kadar gorulmeyen veya cok seyrek olarak gorulen sıcak ve soğukların belli bir sure yaşanması, başta insanlar olmak uzere butun canlılar ile doğal ve yapay cevreyi olumsuz yonde etkilemektedir Cunku her canlının sıcaklık, nem, ruzgar, basınc gibi pek cok atmosferik değişkene karşı, mutlaka fizyolojik bir tepkisi vardır Ancak cevreye ve iklim koşullarına en kolay uyum sağlayan, olumsuz sonuclarından en az etkilenen canlı, insandır Buna rağmen insan da, zaman zaman yaşanan, surekli ya da gecici olarak gorulen sıcaklık değişmeleri karşısında nemin de etkisiyle caresiz kalmaktadır Orneğin, yaşanan aşın sıcaklarda guneş carpmasından, aşırı soğuklarda ise donarak, yaşamını kaybedebilmektedir
Daha once don,kar ve tipi gibi tehlikeli atmosfer olay lan anlatılırken du*şuk sıcaklıkların olumsuz etkileri uzerinde geniş bir bicimde durulmuşturBu*nun icin burada daha cok aşın sıcaklıklar, ozellikle de bunların insan uzerinde*ki olumsuz etkileri konusunda bilgi verilecektir
Genellikle insanların yaşamlarını rahat bir bicimde surdurebildikleri hava sıcaklık değerleri, 17°C ile 31°C'ler arasıdır Doğal olarak normal yaşam icin bu değerlerin altında ve ustunde belirli bir tolerans sının soz konusudur Ancak bu tolerans sınır değerlerinin dışındaki sıcaklık değerleri, değişik bunyelerde cok farklı klinik sendromlara, fizyolojik streslere, hastalıklara ve hatta olumlere bile neden olabilmektedir Normal olarak ortalama vucut sıcaklığı 365370 °C arasındadır Aşırı sıcak ve nemin etkisiyle belli bir sure insanların hissettikleri sıcaklık 406° ve daha yuksek değerlere ulaşırsa bir sıcak hava dalgasının var*lığı soz konusudur Bu durumda guneş carpmalarına bağlı olumler gorulebil*mektedir Yine yaşanan surekli aşın sıcaklarda, cok sayıda insan kalp krizi ve diğer fizyolojik rahatsızlıklardan dolayı olmektedir Doğal olarak sıcaklıkla be*raber artan nemin ve ruzgarın da bu olumsuz tablo uzerinde buyuk etkisi var*dır
Bu konuda, ABD ve Avrupa'da yapılan araştırmalara gore, sıcak dalgaların*da, olum olaylarının, ozellikle de hastalardaki olum oranlarında %50 artış ol*duğu tespit edilmiştir
Birkac gun sureyle yaşanan aşırı sıcaklar (sıcak hava dalgalan) kırsal alan*lara gore buyuk kentlerde sıcaklık adacığı oluşması nedeniyle daha etkili ol*makta, yuzlerce insan yaşamını kaybedebilmektedir Orneğin 1995 yılında Şikago'yu etkileyen sıcak dalgasında onlarca, 1995 ile 2003 yılları arasında Hindis*tan'da değişik zamanlarda yaşanan sıcak dalgalarında ise, binlerce insan yaşa*mını yitirmiştir 1998 yılında Rusya'da yaşanan sıcak dalgası 100'den fazla insa*nın olumune neden olmuştur 2000 ve 2003 yılları arasında, Hindistan'da 1000'lerce kişi aşın sıcaklardan olmuştur Orneğin Kuzey ve orta Guney bolge*lerinde etkili olan sıcaklardan 2001 yılında 150, 2003 yılında ise 1000 dolayında insan yaşamını kaybetmiştir
Aşırı sıcaklar gibi, aşın soğuklarda olumlere neden olmaktadır Orneğin, 2001 yılı kış mevsiminde Rusya'da Moskova civarında 100 Hindistan'ın kuzey bolgelerinde ise 140 kişi yaşamını yitirmiştir (Cornford, 2002) Yine 2003 yılının AralıkOcak aylarında Guney Asya ulkelerinde toplam 1900 kişi aynı nedenle olmuştur Bu sayı sadece Hindistan'da 819'dur (Hurriyet Gazetesi, 24 Ocak 2003)
Genel olarak aşırı sıcaktan daha cok hastalar ile hastalığa karşı hassas bun*yeye sahip olanlar, 65 ve 65 yaşın uzerindeki insanlar etkilenmektedir Ancak insan vucudunun hastalığa ve yaşa bağlı olmadan da aşırı sıcağa karşı bir has*sasiyeti vardır Kronik hastalıklar (kalp ve beyin), deri hastalıktan, anlama zorluğu ve davranış bozuklukları (akıl hastalığı) aşın sıcaklarda artış gosteren hastalıklardır Yine kullanılan bazı teskin edici ilaclar ile alınan alkolun etkisi de aşırı sıcaklarda arttığı icin, istenmeyen durumlar ortaya cıkmaktadır Buraya ka*dar aşın sıcakların insan sağlığı uzerinde doğrudan yaptığı olumsuz etkilerden soz edildi Doğal olarak aşın sıcakların ve soğukların dolaylı etkileri de vardır Bunlar aşağıdaki şekilde ozetlenebilir
Bir yerde aşın sıcak ve soğuk havanın uzun bir sure devam etmesi, bir ku*raklık nedenidir Bu sure uzadıkca da, kuraklığın şiddeti artmaktadır Subtropikal kuşak ile kutup bolgelerinde yaşanan devamlı kuraklık, oralarda yaşanan sıcaklık koşullarıyla ilişkilidir (Fiziki kuraklık, fizyolojik kuraklık) Orneğin, ABD'nin buyuk bir kısmında 19772001 yıllarında etkili olan ekstrem kış koşul*lan ile aynı bolgelerde, 1980 yılında yaşanan ekstrem yaz koşullan, sonucları cok ağır olan ve o gune kadar gorulmeyen kuraklıkların yaşanmasına neden ol*muştur
Sıcak ve soğuk baskınları ile uzun donem yaşanan ekstrem sıcaklıklar ve bunun sonucunda oluşan kuraklık, daha sık ve yaygın olarak orta enlemlerde gorulmektedir Yaşanan kuraklık daha once kuraklık konusunda acıklanan za*rarların yanında dolaylı olarak insanlarda buyuk strese ve salgın hastalıklara neden olmakta, ozellikle hasta yaşlı ve dayanıksız kişiler başta olmak uzere bir*cok insan yaşamını yitirmektedir
İnsanlar, hayvanlar ve bitkiler aşın soğuklarda dondan, aşırı sıcaklarda ise, bunyelerinin bu beklenmeyen hava koşullarına uyum sağlayamamasından dolayı buyuk zarar gormektedir
Beklenmeyen sıcakların ve soğukların yaşandığı donemlerde, hem suru*culerin ruhsal ve bedensel yonden olumsuz etkilenmesi, hem de yolların fiziki koşullarının bozulması nedeniyle buyuk can ve mal kayıplarının gorulduğu ka*zalar daha sık olmaktadır
Baraj gollerinin aşın soğuklarda donması, aşın sıcaklarda ise buharlaş*ma sonucunda su seviyesinin hızla duşmesi sonucunda, kullanma ve icme suyu azalmakta enerji uretimi duşmekte, buna bağlı olarak da uretim azalmaktadır Halbuki kışın yaşanan aşırı soğuklarda ısınma, yazın gorulen aşırı sıcaklarda ise serinleme amacıyla kullanılan cihazlar icin daha fazla enerjiye ihtiyac vardır Boyle durumlarda enerji ihtiyacını gidermek icin değişik doğal kaynaklar daha cok kullanılmakta, canlı ve cansız cevre daha cok zarar gormekte, buyuk boyut*ta ekolojik sorunlar yaşanmaktadır
Soğuk ve sıcak sureclerin uzaması olcusunde oluşan kuraklık sonucunda cekilen icme ve kullanma suyu sıkıntısı yanında, aşırı sıcaklıklara bağlı olarak buyuk orman ve calı yangınları gorulebilmektedir