Uçuş fobisi yaşayanlar için soru ve cevaplar
Uçuş sırasında, türbülans gibi çeşitli nedenlerle paniğe kapılanlar, uçuş görevlileri tarafından sakinleştirilmeli. Gerekirse, aşırı panik yaşayan kişiler, uçuş güvenliğinin sağlanması için kokpite alınarak sakinleşmesi sağlanmalı ..
Psikiyatrist Nihat Kaya, uçuş fobisi yaşayanlar için sorularımızı yanıtladı:
* Uçağa ilk kez binen insanın tedirginliği ile uçuş fobisi olan kişinin korkuları birbirinden farklı mıdır?
Kesinlikle farklıdır. İlk kez uçağa binecek birisinin, zaten uçuş fobisi yoktur. Ciddi fobisi olan; bırakın uçağa binmeyi; uçak, hatta havaalanı görmek istemez. Daha uçmanın bahsi geçtiğinde kalp atışları hızlanır, terlemeye, ürpermeye başlar. İlk kez binecek birisinde ise merak vardır. 'Nasıl olacak, havada nasıl gidecek, sarsılacak mı?' endişeleri olabilir. Bunlar, kısa sürede geçecek endişelerdir. İlk defa binecek birisi, şayet kaygılı yapıdaysa, tedirgindir. Eğer uçuş esnasında türbülans ya da başka bir sorun olursa fobisi ortaya çıkabilir.
KESİN ÖLECEĞİNİ DÜŞÜNÜR
* Bu fobi yükseklik korkusundan mı olur?
Aslında 'uçuş fobisini' alt başlıklara ayırmak lazım. Gerçek uçuş fobisi olanlar, uçağın mutlaka düşeceğini ve öleceklerini düşünürler. Bu; ölüm ve kapalı alan korkusu olanların, panik atak nedeniyle uçamayanların, ayağını topraktan kaldıramayanların fobisidir. Kara taşıtları dışında hiçbir vasıta kullanamazlar. Uçuş-uçak fobisi olanlar ise genellikle şöyle düşünürler: "Havadayız, uçağa bir şey olursa, arıza yaparsa kesin düşüp ölürüz." Ya da "Bana bir şey olursa, kalp krizi ya da başka bir sağlık sorunu yaşarsam kim bana yardımcı olacak?" Kapalı alan fobisi olanlarda da, uçak kapıları kapandığında, kapana sıkışma psikolojisiyle panik atak yaşanabilir.
SOHBET EDİLMELİ
* Uçaktayken panik geçiren kişiye nasıl müdahale edilmeli?
Uçak içerisinde fobisi ortaya çıkan kişide; çarpıntı, baş dönmesi, terleme, uyuşma, karın ağrısı, gaz, boğulma hissi, kasılma, tuvalete gitme arzusu, tansiyonda yükselme, nadiren alçalma gözlenir. Kişi; 'Sonum geldi, kurtuluşum yok, kesin ölüyorum...' der. Bütün uçağı ayağa kaldırır. Bu gibi durumlarda, görevlilerin son derece sakin, kendilerinden emin, sevecen davranmaları çok önemlidir. Kişiyi kokpite götürmek, rahat davranmak, onunla sohbet etmek yatıştırabilir. Doktor varsa müdahale edebilir. Ama bir doktor ortaya çıkmadıysa kesinlikle 'Doktor var mı?' diye anons ettirilmemesi gerekir. Çünkü doktor olmadığını öğrenen kişinin krizi derinleşir. Uçuş emniyeti sarsılabilir.
* Uçuş korkusu olan insanlar, bir uçak kazası olduktan sonra neler yaşar?
"İyi ki uçağa binmiyorum. Bakın gördünüz mü, 'Düşmez' diyorlar, nasıl da düşüyormuş" diye olumsuz düşünce ve kaygılarını pekiştirirler. Haklı çıkmanın psikolojisini yaşarlar. Bu nedenle, uçak kazalarıyla ilgili haberlerin çok detaylı ve uzun süreli verilmemesi gerekir. Bu, fobisi olanların fobisini pekiştirdiği gibi, yeni fobiklerin ortaya çıkmasına da neden olur. Büyük işadamları, sırf uçuş korkuları nedeniyle yatırımlarından geri kalıyor, sanatçılar konser veremiyor. Uçuş fobisi olanlara tavsiyem; son kaza vesilesiyle, sıcağı sıcağına, yani fobinizin kemikleşmesine fırsat vermeden bir terapi programına katılın.
Önce panik atak tedavi edilmeli
Uçuş fobisi tedavisinde seans sayısı; uçuş fobisinin nedenleri, şiddeti ve eşlik eden diğer fobilere göre değişir. Seans sayısı bireyin durumuna göre belirlenmelidir. Panik atağı olmayanlarda, yedi günlük programlardan iyi sonuç alınır. Panik atağa bağlı uçuş korkusunda ise altı ayla bir buçuk yıl arasında tedavi sürebiliyor. Kişinin motivasyonu yüksekse, başarı şansı da yüksektir. Panik ataklıları, paniği tedavi etmeden uçağa bindiremezsiniz.
* Uçak fobisi olanlara ne önerirsiniz?
Kaygı düzeylerini azaltacak spor, yoga, gevşeme egzersizleri ve meditasyon yapmalarını, dua etmelerini, düzenli ve sağlıklı beslenmelerini, mizahla ilgilenmelerini, kontrollü yapılarını gevşetmelerini öneririm. İlk uçuşlarında çok güvendikleri biriyle uçağa binmeliler ve uçağa binerken görevlilere durumlarını açıklamalılar. Buna rağmen uçağa binemezlerse, hiç uzatmadan terapiye gitsinler.
* Bu fobi çocuklarda görülüyorsa, aileler ısrarcı davransın mı?
Kesinlikle ısrarcı olmasınlar. Onlarla detaylı konuşsunlar, anlamaya çalışsınlar. Uzmanlardan bilgi almalarına yardımcı olsunlar. Bu korkuları nereden ve nasıl gelişmiş, onu ortaya çıkarsınlar. Gerekirse bir uzmandan yardım alsınlar.
Korkuları da kendileri gibi ünlü
Birçok ünlü de uçak korkusu yaşıyor. Seyfi Dursunoğlu, Beyazıt Öztürk, Mustafa Denizli, Muhammed Ali Clay, Woody Allen ve Michael Jackson da sizin gibi bu fobiyle savaşanlardan...
Emrah
Uçak korkusu bulunan Emrah, "Bir yere seyahat etmeden iki gün önce korkusu başlıyor. Dua ede ede biniyorum ve uçaktan ininceye kadar dualara devam ediyorum" diyor.
Bergüzar Korel
Güzel oyuncunun da en büyük korkusu uçak. Mümkün olduğunca her yere otomobille gidiyor. ABD'ye giderken de, korkusunu yenmek için kokpite giriyor.
Perihan Savaş
Usta oyuncu, "Uçak korkumu yenmeye çalışıyorum. Bu yüzden gitmek istediğim yerlere gidemiyorum. Kara yoluyla da çok uzak oluyor. Umarım bu korkumu yenerim" diye konuşuyor.
Emin Çölaşan
Uçak fobisi çok yazıldı, bu nedenle çok eleştirildi. "Gazeteci koltuğunda oturmaz, uçağa binmeyen gazeteci olur mu?" diye pek çok kere suçlandı. Ama o da bu fobisinden kurtulamıyor. Bu nedenle Uzakdoğu ve Amerika'ya hiç gitmediği söyleniyor.
* Uçuş fobisi için kimler tedaviye geliyor?
Şiddetli türbülans nedeniyle fobisi gelişenler, işi nedeniyle sık sık seyahat etmesi gerekenler, 'Yeter artık' diyen fobikler, etraftan utanan, mazereti kalmayan fobikler, fobisi nedeniyle işinde yükselemeyenler tedaviye geliyor.
* Bu fobi tam olarak tedavi ediliyor mu?
Tedavi tamamen bireyseldir. Başarı; fobinin şiddeti ve kişinin kişilik yapısı, deneyiminin olup olmaması, tedavi ekibinin profesyonelliği gibi parametrelere bağlıdır. Başarı şansı yüzde 80'dir.
* Fobisi olan kendini uçağa binmeye zorlayarak iyileşebilir mi?
Her uçuş fobisi olan bunu yapamaz. Yapabilenler 'sistematik duyarsızlaştırma' dediğimiz olayı gerçekleştirmiş olarak bunu başarabilirler. Kişinin kendisinin bunu yapması önemlidir.
Uçuş sırasında, türbülans gibi çeşitli nedenlerle paniğe kapılanlar, uçuş görevlileri tarafından sakinleştirilmeli. Gerekirse, aşırı panik yaşayan kişiler, uçuş güvenliğinin sağlanması için kokpite alınarak sakinleşmesi sağlanmalı ..
Psikiyatrist Nihat Kaya, uçuş fobisi yaşayanlar için sorularımızı yanıtladı:
* Uçağa ilk kez binen insanın tedirginliği ile uçuş fobisi olan kişinin korkuları birbirinden farklı mıdır?
Kesinlikle farklıdır. İlk kez uçağa binecek birisinin, zaten uçuş fobisi yoktur. Ciddi fobisi olan; bırakın uçağa binmeyi; uçak, hatta havaalanı görmek istemez. Daha uçmanın bahsi geçtiğinde kalp atışları hızlanır, terlemeye, ürpermeye başlar. İlk kez binecek birisinde ise merak vardır. 'Nasıl olacak, havada nasıl gidecek, sarsılacak mı?' endişeleri olabilir. Bunlar, kısa sürede geçecek endişelerdir. İlk defa binecek birisi, şayet kaygılı yapıdaysa, tedirgindir. Eğer uçuş esnasında türbülans ya da başka bir sorun olursa fobisi ortaya çıkabilir.
KESİN ÖLECEĞİNİ DÜŞÜNÜR
* Bu fobi yükseklik korkusundan mı olur?
Aslında 'uçuş fobisini' alt başlıklara ayırmak lazım. Gerçek uçuş fobisi olanlar, uçağın mutlaka düşeceğini ve öleceklerini düşünürler. Bu; ölüm ve kapalı alan korkusu olanların, panik atak nedeniyle uçamayanların, ayağını topraktan kaldıramayanların fobisidir. Kara taşıtları dışında hiçbir vasıta kullanamazlar. Uçuş-uçak fobisi olanlar ise genellikle şöyle düşünürler: "Havadayız, uçağa bir şey olursa, arıza yaparsa kesin düşüp ölürüz." Ya da "Bana bir şey olursa, kalp krizi ya da başka bir sağlık sorunu yaşarsam kim bana yardımcı olacak?" Kapalı alan fobisi olanlarda da, uçak kapıları kapandığında, kapana sıkışma psikolojisiyle panik atak yaşanabilir.
SOHBET EDİLMELİ
* Uçaktayken panik geçiren kişiye nasıl müdahale edilmeli?
Uçak içerisinde fobisi ortaya çıkan kişide; çarpıntı, baş dönmesi, terleme, uyuşma, karın ağrısı, gaz, boğulma hissi, kasılma, tuvalete gitme arzusu, tansiyonda yükselme, nadiren alçalma gözlenir. Kişi; 'Sonum geldi, kurtuluşum yok, kesin ölüyorum...' der. Bütün uçağı ayağa kaldırır. Bu gibi durumlarda, görevlilerin son derece sakin, kendilerinden emin, sevecen davranmaları çok önemlidir. Kişiyi kokpite götürmek, rahat davranmak, onunla sohbet etmek yatıştırabilir. Doktor varsa müdahale edebilir. Ama bir doktor ortaya çıkmadıysa kesinlikle 'Doktor var mı?' diye anons ettirilmemesi gerekir. Çünkü doktor olmadığını öğrenen kişinin krizi derinleşir. Uçuş emniyeti sarsılabilir.
* Uçuş korkusu olan insanlar, bir uçak kazası olduktan sonra neler yaşar?
"İyi ki uçağa binmiyorum. Bakın gördünüz mü, 'Düşmez' diyorlar, nasıl da düşüyormuş" diye olumsuz düşünce ve kaygılarını pekiştirirler. Haklı çıkmanın psikolojisini yaşarlar. Bu nedenle, uçak kazalarıyla ilgili haberlerin çok detaylı ve uzun süreli verilmemesi gerekir. Bu, fobisi olanların fobisini pekiştirdiği gibi, yeni fobiklerin ortaya çıkmasına da neden olur. Büyük işadamları, sırf uçuş korkuları nedeniyle yatırımlarından geri kalıyor, sanatçılar konser veremiyor. Uçuş fobisi olanlara tavsiyem; son kaza vesilesiyle, sıcağı sıcağına, yani fobinizin kemikleşmesine fırsat vermeden bir terapi programına katılın.
Önce panik atak tedavi edilmeli
Uçuş fobisi tedavisinde seans sayısı; uçuş fobisinin nedenleri, şiddeti ve eşlik eden diğer fobilere göre değişir. Seans sayısı bireyin durumuna göre belirlenmelidir. Panik atağı olmayanlarda, yedi günlük programlardan iyi sonuç alınır. Panik atağa bağlı uçuş korkusunda ise altı ayla bir buçuk yıl arasında tedavi sürebiliyor. Kişinin motivasyonu yüksekse, başarı şansı da yüksektir. Panik ataklıları, paniği tedavi etmeden uçağa bindiremezsiniz.
* Uçak fobisi olanlara ne önerirsiniz?
Kaygı düzeylerini azaltacak spor, yoga, gevşeme egzersizleri ve meditasyon yapmalarını, dua etmelerini, düzenli ve sağlıklı beslenmelerini, mizahla ilgilenmelerini, kontrollü yapılarını gevşetmelerini öneririm. İlk uçuşlarında çok güvendikleri biriyle uçağa binmeliler ve uçağa binerken görevlilere durumlarını açıklamalılar. Buna rağmen uçağa binemezlerse, hiç uzatmadan terapiye gitsinler.
* Bu fobi çocuklarda görülüyorsa, aileler ısrarcı davransın mı?
Kesinlikle ısrarcı olmasınlar. Onlarla detaylı konuşsunlar, anlamaya çalışsınlar. Uzmanlardan bilgi almalarına yardımcı olsunlar. Bu korkuları nereden ve nasıl gelişmiş, onu ortaya çıkarsınlar. Gerekirse bir uzmandan yardım alsınlar.
Korkuları da kendileri gibi ünlü
Birçok ünlü de uçak korkusu yaşıyor. Seyfi Dursunoğlu, Beyazıt Öztürk, Mustafa Denizli, Muhammed Ali Clay, Woody Allen ve Michael Jackson da sizin gibi bu fobiyle savaşanlardan...
Emrah
Uçak korkusu bulunan Emrah, "Bir yere seyahat etmeden iki gün önce korkusu başlıyor. Dua ede ede biniyorum ve uçaktan ininceye kadar dualara devam ediyorum" diyor.
Bergüzar Korel
Güzel oyuncunun da en büyük korkusu uçak. Mümkün olduğunca her yere otomobille gidiyor. ABD'ye giderken de, korkusunu yenmek için kokpite giriyor.
Perihan Savaş
Usta oyuncu, "Uçak korkumu yenmeye çalışıyorum. Bu yüzden gitmek istediğim yerlere gidemiyorum. Kara yoluyla da çok uzak oluyor. Umarım bu korkumu yenerim" diye konuşuyor.
Emin Çölaşan
Uçak fobisi çok yazıldı, bu nedenle çok eleştirildi. "Gazeteci koltuğunda oturmaz, uçağa binmeyen gazeteci olur mu?" diye pek çok kere suçlandı. Ama o da bu fobisinden kurtulamıyor. Bu nedenle Uzakdoğu ve Amerika'ya hiç gitmediği söyleniyor.
* Uçuş fobisi için kimler tedaviye geliyor?
Şiddetli türbülans nedeniyle fobisi gelişenler, işi nedeniyle sık sık seyahat etmesi gerekenler, 'Yeter artık' diyen fobikler, etraftan utanan, mazereti kalmayan fobikler, fobisi nedeniyle işinde yükselemeyenler tedaviye geliyor.
* Bu fobi tam olarak tedavi ediliyor mu?
Tedavi tamamen bireyseldir. Başarı; fobinin şiddeti ve kişinin kişilik yapısı, deneyiminin olup olmaması, tedavi ekibinin profesyonelliği gibi parametrelere bağlıdır. Başarı şansı yüzde 80'dir.
* Fobisi olan kendini uçağa binmeye zorlayarak iyileşebilir mi?
Her uçuş fobisi olan bunu yapamaz. Yapabilenler 'sistematik duyarsızlaştırma' dediğimiz olayı gerçekleştirmiş olarak bunu başarabilirler. Kişinin kendisinin bunu yapması önemlidir.
