Ulkemizde Asit Yağmurları,
Asit yağmurları
Kukurt ve azot dioksitlerin atmosferdeki nemle birleşerek sulfirik ve nitrik asitli yağmur, kar ya da dolu oluşturması biciminde kirliliğe verilen genel ad Bu tur yağmurda tanecikler siste asılı olarak suspansiyon oluşturabilir ya da en kuru halde birikebilirler
Suspansiyon : Bir katının bir sıvı icerisinde ya da havada (sis icinde) cozunmeden dağılmasıyla oluşan heterojen karışımlardır Ayran,kahve,tebeşir tozu+su…
Asit yağmurlarının verdiği ileri surulen zararın bir bolumunun aslında bazı doğal nedenlerden kaynaklandığı yapılan araştırmalar sonucunda anlaşılmışsa da,petrol ve komur yanmasından oluşan kukurt dioksit ile otomobil motorlarından cıkan azot oksitin, asit yağmuru sorununu buyuk olcude şiddetlendirdiği kesindir
Kirliliğe yol acan tanecikler,kaynaklarından binlece kilometre uzağa ruzgarla taşınabilirSozgelimi ABD’nin kuzey doğusundaki asit yağmurlarına,Kanada’dan yayılanlar da katılmış,Kanada’nın doğusundaki kukurt iceren yağış,ABD’den kaynaklanmıştır
Bilim adamlarının tumu asit yağmurlarının denetlenmesi icin biran once yasalar cıkarılmasını istemektedirlerNe var,ki soz konusu yasaların yol acacağı harcamalarcok yuksektir,bu yuzden de sorunun cozulmesi surekli ertelenmektedir
Hava Kirliliği ve Asit Yağmurlarının İnsan ve Toprak Uzerine Etkileri
Yıllardır ayrıntılı araştırma konusu olmamış konulardan birisi olan asit yağmurları, son yıllarda yurdumuzda da etkisini hissettirmeye başlayan, meteorolojik hadiselerle atmosferden yeryuzune inen ve insanlar uzerinde olumsuz etki bırakan kirletici elementler iceren yağmurlar olarak bilinir
Endustriyel faaliyetler, konutlarda ısınma amaclı olarak kullanılan fosil yakıtlar, motorlu taşıtlardan cıkan egzoz gazları ve fosil yakıtlara dayalı olarak enerji ureten termik santraller, bu faaliyetleri sonucu havayı kirletmekte ve kukurt di oksit, azot oksit, partikul madde ve hidrokarbon yaymaktadır 2 ile 7 gun arasında havada asili kalabilen bu kirleticiler, atmosferde ceşitli kimyasal ve fiziksel reaksiyonlara uğrayarak, zaman zaman cok uzaklara taşınabilmekte, atmosferdeki su partikulleri ve diğer bileşenlerle tepkimeye girerek sulfuruz asit (HSO), sulfurik asit (H2SO4) ve nitrik asit (HNO3) gibi kirletici maddelerin oluşumuna sebebiyet verirler Ceşitli yanma olayları sonucu havaya karışan SO2, SO3, NOx gibi gazlar yağışla birleşip asit meydana getirebilmekte ve bunların yeryuzune yağması ile asit yağmurları oluşmaktadır Bunların yeryuzune geri donuşleri kuru ve yas asit depolanması sonucu olur Yas depolamada atmosferde oluşan butun urunler, yağmur ve kar icinde cozunmuş halde yeryuzune taşınırlar Kuru depolamada ise atmosferdeki partikullerin ve gazların yeryuzune taşınması esnasında yağmur veya kar bulunmaz, sis icinde aerosol seklinde bulunurlar Bu cercevede belirtildiği gibi, yalnız yağmur değil, diğer butun yağış bicimleri de asidik olabilmektedir Asit yağmuru toprağın kimyasal yapısını ve biyolojik koşullarını etkilemektedir Toprağın yapısında bulunan kalsiyum, magnezyum gibi elementleri yıkayarak taban suyuna taşımakta, toprağın zayıflamasına ve zirai verimin duşmesine neden olmaktadır Toprağın asitleşmesine en cok katkıda bulunan maddeler, atmosferde birikme sonucu toprağa gecen kukurt bileşikleridir Azot bileşikleri ise bitkilerin ozumseyeceği miktardan fazla olduğu zaman toprağın asitleşmesinde rol oynamaktadır
Asitleşmenin cevre uzerinde dolaylı olmakla birlikte yine cok onemli etkilerinden biri de, endustriyel faaliyetler sonucu oluşan asit nemidir Toprağa ya da gol yataklarına inmiş cıva, kadmiyum ya da aluminyum gibi zehirli maddelerle tepkimeye girebilmekte ve normal koşullar altında cozunmez sayılan bu maddeler, asidik nemle tepkimenin sonucunda, besin zinciri ya da icme suyu yoluyla bitki, hayvan ve insana ulaşıp toksik etkiler yaratmaktadır Ağac koklerinin besin toplama yeteneğinin bozulmasının sorumlusu da gene asitleşme sonucunda toprakta harekete gecen aluminyumdur
Asidik zerrecikler genellikle sulfur dioksit ve nitrik oksitlerin atmosferdeki yayılması ile oluşur Sonucta oluşan nitrik ve sulfurik asit diğer partikuller (toz, is, kurum, duman vs) uzerine yapışır Bu partikullerin direkt olarak solunması bu asidik yapıların doğrudan akciğerlere kadar gitmesine neden olmaktadır Bu asidik yapıdaki tozlar ve gazlar nemli ve sıcak akciğer alueollerinde kimyasal olarak kana gecebilirler
Asit yağmurlarının insanlar uzerindeki dolaylı etkileri yuzey ve icme suları, yer altı suları, toprak, ağır metaller, bitkiler ve balıklar uzerindeki etkilerine bağlı olarak bu unsurların kullanılması sonucunda uzun vadede insan bunyesinde asidik depolanmaya neden olur
Asit yağmurlarının insan sağlığı uzerinde doğrudan ve dolaylı etkileri duşunulduğunde ayrıntılı araştırmalara ihtiyac olduğu acıktır Bu doğrultuda Devlet Meteoroloji İsleri Genel Mudurluğu olarak asit yağmurları olarak bilinen kirletici iceren yağışlar konusunda başlatılan araştırma cercevesinde Aralık 1998 tarihinde Ankara Bolge Meteoroloji İstasyonundan toplanan yağmur numunelerinde yapılan analiz sonucları
Ekonomik faaliyet, kıtlığa karşı yapılan bir savaştır İnsan bu savaşta bir takım değerleri
uretip tuketirken başka bir değer olan kaliteyi CEVREYİ de tuketmektedir: Hava, su,
yeşil ve toprak gibi …… Biri kirlendiği zaman beraberinde, zincirleme olarak, diğerleri ve bunlardan yararlanan insanlar da kirlenmekte ve yok olmaktadır
Gorulduğu gibi hava doğal ve yapay etmenlerce kirletilmektedir Yapay etmenlerin
temelinde insan bulunmaktadırFabrikadan, evlerden ve araclardan cıkan dumanlar
tarafından atmosfer durmadan kirlenmektedir
Bu kirlilik doğrudan olduğu gibi asit yağmurları yoluyla da bitkiye, insana, suya, toprağa
ve tasa etki etmektedir
Termik santrallerde, ısıtmada ve endustri kurumlarında kullanılan komur atmosfere kul
(kadmiyum, celik, kursun) CO2 ve SO2 yaymaktadır Dunyada olduğu
gibi Turkiyede komur ve petrol tuketimi giderek artmaktadır
Artan taşıt sayısı da petrol tuketimini dolayısıyla atmosferdeki karbon monoksit gazini
yukseltmektedir
Yanardağlar da havadaki SO2 ve CO2 gibi gazların miktarını arttırmaktadır
Bu gazlar havadaki su buhari ile birleşirler;
H2O + SO2 – H2SO4 (sulfirik asit) ve
H2O + NO2 – HNO3 (nitrik asit) olarak yere duşerler
Hava kirliliği, ışınların yere ulaşmasını ve atmosfere yayılmasına da engelleyerek iklim
uzerinde olumsuz etki yapmaktadırAsit yağışları yapraklardaki klorofilin bozulmasına
ve bitkinin sararıp kurumasına neden olmaktadır
Bilindiği gibi bitkiler, fotosentez sırasında CO2 tuketir Asit yağmurları, bitkileri kurutarak, diğer yandan atmosferdeki CO2 (karbondioksit) tutarının artması icin ortam hazırlamaktadır Başka bir anlatımla, bir olumsuzluk bir başka olumsuzluğu uretmektedir
Biz bu asit yağışlarının etkilerini gorebilmek icin iki asamadan oluşan deneylere giriştik:
Birinci aşamada 16 saksıya kızıl cam, 20 saksıya fasulye ve nohut ekildi
Kızıl cam ve fasulyeler 4er saksıdan oluşmak uzere 5er gruba ayrıldı Her grup pH3, pH4,5, pH6, yağmur suyu ve ceşme suyu gibi asidik değeri farklı sularla sulandı Calışma 2 ay surdu Calışmalara ceşitli sınıflardan 15 oğrenci katildi
Calışmalarımızda kullanılmak uzere, topladığımız yağmur suyunun asidik değeri olculdu: İlk yağış pH5,5, ikinci ve daha sonraki yağışlar pH6 olarak saptandı Bu da bize hava kirliliği ve onun oluşturduğu asit yağmurlarının cevremizde bir realite olduğunu kanıtlamaktadır
Ulkemizde son yıllarda, olumsuz gelişmelere asit yağmurları da eklenmiştir Asit yağmurları yuzunden asidik hale gelen topraktan besin kaybı kolaylaşırken aluminyum gibi ağac koklerine zararlı maddelerin biriktiği gorulmuş bulunuyor Amerikada bazı yıllarda gorulen ağac kayıpları uzerine calışmalar yapılarak bu olayın temel mekanizmaları aydınlatılmaya calışılıyor Hatta bu konuda araştırma yapmak uzere Kanada ile ortak bir calışma başlatılmış durumda
Asit yağmurları sanayi şehirlerimizde yani karbondioksit in fazla olduğu yerlerde,hava akımının olmadığı yerlerdedirUlkemizde buna en iyi ornek Manisa’dır
Birleşmiş Milletler’in yayınladığı bir rapor, İngiltere’deki ağacların %25′inin asit yağmurlarından etkilendiğini ve bu oranın gittikce artığını yazmaktadır Başka bir raporda da; yeryuzundeki 800 milyon hektar yağmur ormandan 330 milyonunun Brezilya’da bulunduğu, ekonomik meselelerinden dolayı insanlar tarafından son bir yılda 17 milyon hektarının yok edildiği, bu duruma bir cozum bulunmazsa ve kesim bu hızla devam ederse, 2020 yılında, dunyanın oksijen deposu olan bu yağmur ormanların yok olacağı yazmaktadır
Asit yağmurları
Kukurt ve azot dioksitlerin atmosferdeki nemle birleşerek sulfirik ve nitrik asitli yağmur, kar ya da dolu oluşturması biciminde kirliliğe verilen genel ad Bu tur yağmurda tanecikler siste asılı olarak suspansiyon oluşturabilir ya da en kuru halde birikebilirler
Suspansiyon : Bir katının bir sıvı icerisinde ya da havada (sis icinde) cozunmeden dağılmasıyla oluşan heterojen karışımlardır Ayran,kahve,tebeşir tozu+su…
Asit yağmurlarının verdiği ileri surulen zararın bir bolumunun aslında bazı doğal nedenlerden kaynaklandığı yapılan araştırmalar sonucunda anlaşılmışsa da,petrol ve komur yanmasından oluşan kukurt dioksit ile otomobil motorlarından cıkan azot oksitin, asit yağmuru sorununu buyuk olcude şiddetlendirdiği kesindir
Kirliliğe yol acan tanecikler,kaynaklarından binlece kilometre uzağa ruzgarla taşınabilirSozgelimi ABD’nin kuzey doğusundaki asit yağmurlarına,Kanada’dan yayılanlar da katılmış,Kanada’nın doğusundaki kukurt iceren yağış,ABD’den kaynaklanmıştır
Bilim adamlarının tumu asit yağmurlarının denetlenmesi icin biran once yasalar cıkarılmasını istemektedirlerNe var,ki soz konusu yasaların yol acacağı harcamalarcok yuksektir,bu yuzden de sorunun cozulmesi surekli ertelenmektedir
Hava Kirliliği ve Asit Yağmurlarının İnsan ve Toprak Uzerine Etkileri
Yıllardır ayrıntılı araştırma konusu olmamış konulardan birisi olan asit yağmurları, son yıllarda yurdumuzda da etkisini hissettirmeye başlayan, meteorolojik hadiselerle atmosferden yeryuzune inen ve insanlar uzerinde olumsuz etki bırakan kirletici elementler iceren yağmurlar olarak bilinir
Endustriyel faaliyetler, konutlarda ısınma amaclı olarak kullanılan fosil yakıtlar, motorlu taşıtlardan cıkan egzoz gazları ve fosil yakıtlara dayalı olarak enerji ureten termik santraller, bu faaliyetleri sonucu havayı kirletmekte ve kukurt di oksit, azot oksit, partikul madde ve hidrokarbon yaymaktadır 2 ile 7 gun arasında havada asili kalabilen bu kirleticiler, atmosferde ceşitli kimyasal ve fiziksel reaksiyonlara uğrayarak, zaman zaman cok uzaklara taşınabilmekte, atmosferdeki su partikulleri ve diğer bileşenlerle tepkimeye girerek sulfuruz asit (HSO), sulfurik asit (H2SO4) ve nitrik asit (HNO3) gibi kirletici maddelerin oluşumuna sebebiyet verirler Ceşitli yanma olayları sonucu havaya karışan SO2, SO3, NOx gibi gazlar yağışla birleşip asit meydana getirebilmekte ve bunların yeryuzune yağması ile asit yağmurları oluşmaktadır Bunların yeryuzune geri donuşleri kuru ve yas asit depolanması sonucu olur Yas depolamada atmosferde oluşan butun urunler, yağmur ve kar icinde cozunmuş halde yeryuzune taşınırlar Kuru depolamada ise atmosferdeki partikullerin ve gazların yeryuzune taşınması esnasında yağmur veya kar bulunmaz, sis icinde aerosol seklinde bulunurlar Bu cercevede belirtildiği gibi, yalnız yağmur değil, diğer butun yağış bicimleri de asidik olabilmektedir Asit yağmuru toprağın kimyasal yapısını ve biyolojik koşullarını etkilemektedir Toprağın yapısında bulunan kalsiyum, magnezyum gibi elementleri yıkayarak taban suyuna taşımakta, toprağın zayıflamasına ve zirai verimin duşmesine neden olmaktadır Toprağın asitleşmesine en cok katkıda bulunan maddeler, atmosferde birikme sonucu toprağa gecen kukurt bileşikleridir Azot bileşikleri ise bitkilerin ozumseyeceği miktardan fazla olduğu zaman toprağın asitleşmesinde rol oynamaktadır
Asitleşmenin cevre uzerinde dolaylı olmakla birlikte yine cok onemli etkilerinden biri de, endustriyel faaliyetler sonucu oluşan asit nemidir Toprağa ya da gol yataklarına inmiş cıva, kadmiyum ya da aluminyum gibi zehirli maddelerle tepkimeye girebilmekte ve normal koşullar altında cozunmez sayılan bu maddeler, asidik nemle tepkimenin sonucunda, besin zinciri ya da icme suyu yoluyla bitki, hayvan ve insana ulaşıp toksik etkiler yaratmaktadır Ağac koklerinin besin toplama yeteneğinin bozulmasının sorumlusu da gene asitleşme sonucunda toprakta harekete gecen aluminyumdur
Asidik zerrecikler genellikle sulfur dioksit ve nitrik oksitlerin atmosferdeki yayılması ile oluşur Sonucta oluşan nitrik ve sulfurik asit diğer partikuller (toz, is, kurum, duman vs) uzerine yapışır Bu partikullerin direkt olarak solunması bu asidik yapıların doğrudan akciğerlere kadar gitmesine neden olmaktadır Bu asidik yapıdaki tozlar ve gazlar nemli ve sıcak akciğer alueollerinde kimyasal olarak kana gecebilirler
Asit yağmurlarının insanlar uzerindeki dolaylı etkileri yuzey ve icme suları, yer altı suları, toprak, ağır metaller, bitkiler ve balıklar uzerindeki etkilerine bağlı olarak bu unsurların kullanılması sonucunda uzun vadede insan bunyesinde asidik depolanmaya neden olur
Asit yağmurlarının insan sağlığı uzerinde doğrudan ve dolaylı etkileri duşunulduğunde ayrıntılı araştırmalara ihtiyac olduğu acıktır Bu doğrultuda Devlet Meteoroloji İsleri Genel Mudurluğu olarak asit yağmurları olarak bilinen kirletici iceren yağışlar konusunda başlatılan araştırma cercevesinde Aralık 1998 tarihinde Ankara Bolge Meteoroloji İstasyonundan toplanan yağmur numunelerinde yapılan analiz sonucları
Ekonomik faaliyet, kıtlığa karşı yapılan bir savaştır İnsan bu savaşta bir takım değerleri
uretip tuketirken başka bir değer olan kaliteyi CEVREYİ de tuketmektedir: Hava, su,
yeşil ve toprak gibi …… Biri kirlendiği zaman beraberinde, zincirleme olarak, diğerleri ve bunlardan yararlanan insanlar da kirlenmekte ve yok olmaktadır
Gorulduğu gibi hava doğal ve yapay etmenlerce kirletilmektedir Yapay etmenlerin
temelinde insan bulunmaktadırFabrikadan, evlerden ve araclardan cıkan dumanlar
tarafından atmosfer durmadan kirlenmektedir
Bu kirlilik doğrudan olduğu gibi asit yağmurları yoluyla da bitkiye, insana, suya, toprağa
ve tasa etki etmektedir
Termik santrallerde, ısıtmada ve endustri kurumlarında kullanılan komur atmosfere kul
(kadmiyum, celik, kursun) CO2 ve SO2 yaymaktadır Dunyada olduğu
gibi Turkiyede komur ve petrol tuketimi giderek artmaktadır
Artan taşıt sayısı da petrol tuketimini dolayısıyla atmosferdeki karbon monoksit gazini
yukseltmektedir
Yanardağlar da havadaki SO2 ve CO2 gibi gazların miktarını arttırmaktadır
Bu gazlar havadaki su buhari ile birleşirler;
H2O + SO2 – H2SO4 (sulfirik asit) ve
H2O + NO2 – HNO3 (nitrik asit) olarak yere duşerler
Hava kirliliği, ışınların yere ulaşmasını ve atmosfere yayılmasına da engelleyerek iklim
uzerinde olumsuz etki yapmaktadırAsit yağışları yapraklardaki klorofilin bozulmasına
ve bitkinin sararıp kurumasına neden olmaktadır
Bilindiği gibi bitkiler, fotosentez sırasında CO2 tuketir Asit yağmurları, bitkileri kurutarak, diğer yandan atmosferdeki CO2 (karbondioksit) tutarının artması icin ortam hazırlamaktadır Başka bir anlatımla, bir olumsuzluk bir başka olumsuzluğu uretmektedir
Biz bu asit yağışlarının etkilerini gorebilmek icin iki asamadan oluşan deneylere giriştik:
Birinci aşamada 16 saksıya kızıl cam, 20 saksıya fasulye ve nohut ekildi
Kızıl cam ve fasulyeler 4er saksıdan oluşmak uzere 5er gruba ayrıldı Her grup pH3, pH4,5, pH6, yağmur suyu ve ceşme suyu gibi asidik değeri farklı sularla sulandı Calışma 2 ay surdu Calışmalara ceşitli sınıflardan 15 oğrenci katildi
Calışmalarımızda kullanılmak uzere, topladığımız yağmur suyunun asidik değeri olculdu: İlk yağış pH5,5, ikinci ve daha sonraki yağışlar pH6 olarak saptandı Bu da bize hava kirliliği ve onun oluşturduğu asit yağmurlarının cevremizde bir realite olduğunu kanıtlamaktadır
Ulkemizde son yıllarda, olumsuz gelişmelere asit yağmurları da eklenmiştir Asit yağmurları yuzunden asidik hale gelen topraktan besin kaybı kolaylaşırken aluminyum gibi ağac koklerine zararlı maddelerin biriktiği gorulmuş bulunuyor Amerikada bazı yıllarda gorulen ağac kayıpları uzerine calışmalar yapılarak bu olayın temel mekanizmaları aydınlatılmaya calışılıyor Hatta bu konuda araştırma yapmak uzere Kanada ile ortak bir calışma başlatılmış durumda
Asit yağmurları sanayi şehirlerimizde yani karbondioksit in fazla olduğu yerlerde,hava akımının olmadığı yerlerdedirUlkemizde buna en iyi ornek Manisa’dır
Birleşmiş Milletler’in yayınladığı bir rapor, İngiltere’deki ağacların %25′inin asit yağmurlarından etkilendiğini ve bu oranın gittikce artığını yazmaktadır Başka bir raporda da; yeryuzundeki 800 milyon hektar yağmur ormandan 330 milyonunun Brezilya’da bulunduğu, ekonomik meselelerinden dolayı insanlar tarafından son bir yılda 17 milyon hektarının yok edildiği, bu duruma bir cozum bulunmazsa ve kesim bu hızla devam ederse, 2020 yılında, dunyanın oksijen deposu olan bu yağmur ormanların yok olacağı yazmaktadır
