Yeme bozuklukları,genellikle ergenlik döneminde kızlarda görülen; yeme davranışında ve beden algısında bozulmalara yol açabilen hastalıklardır.Oluşumunda genetik,biyolojik,psikolojik,sosyokültürel birçok faktör rol oynayabilmekle birlikte asıl sebep psikolojiktir.Psikolojide çeşitli kuramların hastalık üzerine yorumları farklıdır ancak anne-çocuk ilişkisinin,annenin mükemmeliyetçi tutumunun,güvensiz bağlanmanın altta yatan temel neden olduğu düşünülmektedir.Amerikan Psikiyatri Birliği’nin ruh sağlığı bozukluklarının tanı ve sınıflandırmasında kullandığı DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)’te yeme bozuklukları pika, kaçıngan/kısıtlı yiyecek alımı bozukluğu,geri çıkarma (geviş getirme) bozukluğu, anoreksiya nervoza,bulimiya nervoza,tıkınırcasına yeme bozukluğu, tanımlanmış diğer bir beslenme ve yeme bozukluğu (değişik tür anoreksiya nervoza,bulimiya nervoza ,tıkınırcasına yeme bozukluğu [düşük sıklıkta veya sınırlı süreli], çıkarma bozukluğu,gece yemek yeme bozukluğu) ve tanımlanmamış beslenme ve yeme bozukluğu olarak sınıflandırılmıştır.
Yeme bozuklukları anoreksiya ve bulimiyada yiyecek alımının kısıtlanması,aşırı fiziksel aktiviteyle uğraşılması ve laksatif,diüretik kullanarak veya yediklerini çıkararak yemek yedikten sonra oluşan suçluluk duygusunun telafi edilmesi gibi davranışlar gösterilmesiyle oluşabildiği gibi,tıkınırcasına yeme bozukluğu ve gece yeme sendromu gibi bozukluklarda yiyecek alımının aşırı derecede artırılmasıyla da kendini gösterebilmektedir.
Anoreksiya nervozada beden algısı bozulmuştur ve bireyler sağlık normlarının %85’inin altında olmalarına rağmen (BKİ 16-17 kg/m² civarındadır) kilo fazlası olduğunu düşünürler ve sürekli kilo kaybetmeye çalışırlar.Yiyecek alımını sınırlandırırlar,yemeklerle ilgili aktiviteleri oldukça fazladır,çevrelerindeki insanlar için sağlıklı yiyecekler pişirirler ancak kendileri tüketmezler.Özellikle karbonhidrat ve yağ alımından kaçınırlar.Bulimiya nervozada ise herkesten gizli olarak zararlı yiyeceklerin hızlı bir şekilde tüketilmesiyle oluşan yeme atakları hastalığa eşlik eder.Atak sonrasında suçluluk,çaresizlik duyguları açığa çıkar ve birey bunu telafi etmek amacıyla yediklerini çıkarma yoluna gider veya laksatif,diüretik kullanabilir.Bunların sonucunda bireylerde özafagus irritasyonları,elektrolit bozuklukları oluşabilir.
Tıkınırcasına yeme bozukluğunda ise belli miktardaki yiyeceği belli bir sürede (örn:2 saat) ataklar şeklinde tüketme görülür.Bulimiyadan farkı telafi edici davranışların olmamasıdır.Tıkınırcasına yiyen hastaların çoğu obezdir.Gece yeme sendromu ; günlük kalorinin %50’sinin veya daha fazlasının akşam yemeği sonrasında tüketilmesi veya gece uykudan uyanarak yemek yemeyle oluşan durumdur.Buna uyku bozuklukları eşlik eder.
Sınav dönemi; büyüme gelişmenin tamamlanmaya başladığı ve beslenmenin oldukça önemli bir yeri olduğu adolesanlarda artan iş yükü ve sorumlulukla birlikte gelecekle ilgili endişelerin ortaya çıkabildiği bir dönemdir.Bu dönemde yaşanan kaygılı duruma bireyin kişilik özellikleri,ailenin bireyden beklentisi gibi faktörler etki edebilir.
Bireyin hayatında her dönemde olduğu gibi sınav döneminde de beslenme durumu büyük önem taşır.Yoğun sınav kaygısı altında olan bireyler bu dönemde yeme davranışının bozulması ile yeme bozukluklarına maruz kalabilirler.Diğer faktörlerin de etkisiyle kimi bireyler yeme davranışını kısıtlarken,kimileriyse kaygı düzeyini hafifletmek amacıyla aşırı yemeyi seçebilirler.Özellikle tıkınırcasına yeme bozukluğunda kaygıyı yemek yemeyle azaltmaya çalışan ve başarılı olduğunu gören bireyde ödül ceza mekanizması devreye girer ve yemek yedikçe bu davranış pekişir.
Peki yeme bozukluklarını nasıl çözebiliriz? Yeme bozukluklarının tedavisinde öncelikli hedef psikolojik tedavinin sağlanmasıdır.Hastanın durumuna göre psikoterapi ve ilaç tedavileri birlikte yürütülebilir.Buna paralel olarak beslenme desteği başlatılmalıdır.Hastanın ihtiyaçları belirlenerek diyetisyen kontrolünde beslenme tedavisi uygulanmalı ve yavaş yavaş hedef kiloya ulaşılmaya çalışılmalıdır.Yeme bozuklukları doktor,diyetisyen,psikolog ve psikiyatristin işbirliği içinde çalışmasını gerektiren multidisipliner hastalıklardır ve tedavi bu şekilde yürütülmelidir.Sınav kaygısına bağlı olarak yeme bozukluğu oluşan hastada kaygıyı giderebilmek ve işlevsel düzeye getirebilmek için nefes terapileri,stres düzeyini kontrol altına alma terapileri uygulanabilir.
Yeme bozuklukları anoreksiya ve bulimiyada yiyecek alımının kısıtlanması,aşırı fiziksel aktiviteyle uğraşılması ve laksatif,diüretik kullanarak veya yediklerini çıkararak yemek yedikten sonra oluşan suçluluk duygusunun telafi edilmesi gibi davranışlar gösterilmesiyle oluşabildiği gibi,tıkınırcasına yeme bozukluğu ve gece yeme sendromu gibi bozukluklarda yiyecek alımının aşırı derecede artırılmasıyla da kendini gösterebilmektedir.
Anoreksiya nervozada beden algısı bozulmuştur ve bireyler sağlık normlarının %85’inin altında olmalarına rağmen (BKİ 16-17 kg/m² civarındadır) kilo fazlası olduğunu düşünürler ve sürekli kilo kaybetmeye çalışırlar.Yiyecek alımını sınırlandırırlar,yemeklerle ilgili aktiviteleri oldukça fazladır,çevrelerindeki insanlar için sağlıklı yiyecekler pişirirler ancak kendileri tüketmezler.Özellikle karbonhidrat ve yağ alımından kaçınırlar.Bulimiya nervozada ise herkesten gizli olarak zararlı yiyeceklerin hızlı bir şekilde tüketilmesiyle oluşan yeme atakları hastalığa eşlik eder.Atak sonrasında suçluluk,çaresizlik duyguları açığa çıkar ve birey bunu telafi etmek amacıyla yediklerini çıkarma yoluna gider veya laksatif,diüretik kullanabilir.Bunların sonucunda bireylerde özafagus irritasyonları,elektrolit bozuklukları oluşabilir.
Tıkınırcasına yeme bozukluğunda ise belli miktardaki yiyeceği belli bir sürede (örn:2 saat) ataklar şeklinde tüketme görülür.Bulimiyadan farkı telafi edici davranışların olmamasıdır.Tıkınırcasına yiyen hastaların çoğu obezdir.Gece yeme sendromu ; günlük kalorinin %50’sinin veya daha fazlasının akşam yemeği sonrasında tüketilmesi veya gece uykudan uyanarak yemek yemeyle oluşan durumdur.Buna uyku bozuklukları eşlik eder.
Sınav dönemi; büyüme gelişmenin tamamlanmaya başladığı ve beslenmenin oldukça önemli bir yeri olduğu adolesanlarda artan iş yükü ve sorumlulukla birlikte gelecekle ilgili endişelerin ortaya çıkabildiği bir dönemdir.Bu dönemde yaşanan kaygılı duruma bireyin kişilik özellikleri,ailenin bireyden beklentisi gibi faktörler etki edebilir.
Bireyin hayatında her dönemde olduğu gibi sınav döneminde de beslenme durumu büyük önem taşır.Yoğun sınav kaygısı altında olan bireyler bu dönemde yeme davranışının bozulması ile yeme bozukluklarına maruz kalabilirler.Diğer faktörlerin de etkisiyle kimi bireyler yeme davranışını kısıtlarken,kimileriyse kaygı düzeyini hafifletmek amacıyla aşırı yemeyi seçebilirler.Özellikle tıkınırcasına yeme bozukluğunda kaygıyı yemek yemeyle azaltmaya çalışan ve başarılı olduğunu gören bireyde ödül ceza mekanizması devreye girer ve yemek yedikçe bu davranış pekişir.
Peki yeme bozukluklarını nasıl çözebiliriz? Yeme bozukluklarının tedavisinde öncelikli hedef psikolojik tedavinin sağlanmasıdır.Hastanın durumuna göre psikoterapi ve ilaç tedavileri birlikte yürütülebilir.Buna paralel olarak beslenme desteği başlatılmalıdır.Hastanın ihtiyaçları belirlenerek diyetisyen kontrolünde beslenme tedavisi uygulanmalı ve yavaş yavaş hedef kiloya ulaşılmaya çalışılmalıdır.Yeme bozuklukları doktor,diyetisyen,psikolog ve psikiyatristin işbirliği içinde çalışmasını gerektiren multidisipliner hastalıklardır ve tedavi bu şekilde yürütülmelidir.Sınav kaygısına bağlı olarak yeme bozukluğu oluşan hastada kaygıyı giderebilmek ve işlevsel düzeye getirebilmek için nefes terapileri,stres düzeyini kontrol altına alma terapileri uygulanabilir.