Ürtiker bir hastalık değil, belirtidir. Ürtiker, deriden kabarık, basmakla solan, etrafı kızarık, hadleri bariz kaşıntılı döküntülerdir. Hayatı boyunca her dört şahıstan biri en az bir defa ürtiker geçirmiştir. Bu döküntüler bir günden ziyade sürmez. Kaybolur ve tekrar vücudun sair tarafında çıkar.
Ürtiker, birtakım hücrelerimizden (mast hücresi) salınan histamin’in tesiriyle ortaya çıkar. Histamin, damarlarda genişlemeye, damar duvarında geçirgenliğin artışına ve münasebetiyle damar dışına likit çıkışına neden olur. Bunun sonucunda cildimizde şişlikler ve kızarıklıklar oluşur. Şayet likit çıkışı cilt altına olursa anjioödem olarak isimlendirilir. Cilt altı dokusu göz etrafı, ağız ve genital kesimlerimizde daha gevşek olduğu için anjioödem daha çok buralarda görülür.
Ürtiker vadeye bağlı olarak iki başlık altında incelenir.
Akut ürtiker
Kronik Ürtiker
Altı haftadan daha uzun sürerse kronik ürtiker olarak isimlendiriyoruz. Akut ile kronik arasındaki fark yalnızca mühlet ile kısıtlı değildir. Akut ve kronik ürtiker nedenleri birbirinden nispeten farklıdır.
Akut ürtiker besinler ya da ilaçlara bağlı alerjik reaksiyonlar ve enfeksiyonlar sırasında ortaya çıkabilir. Umumiyetle 2-3 hafta içerisinde resen makbul.
Kronik ürtiker hastalarının lakin %25’inde şikayetler dış etkenlere bağlı olarak gelişmektedir. Bu etkenler fizikî, kontakt ve kolinerjik olarak alt tipleri oluşturmaktadır. Soğuk, su, güneş ışıkları, basınca maruz kalınması ye da egzersiz üzere durumlar ürtikerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bunun dışındaki birçok vakada neden tam olarak saptanamaz. Bu hastaların bir kısmında oto antikorlar (IgE reseptörüne karşı) saptanabilir.
Fizikî Nedenlere Bağlı Ürtikerler
Semptomatik Dermografizm
Sert bir cisimle (kalem, tırnak ucu) çizildiğinde ödem ve kızarıklık oluşur.
Geç Basınç ürtikeri
Vücudun rastgele bir kesimine basınç uygulandıktan yarım saat-12 saat sonra bulgular ortaya çıkar (Sıkı çorap boğumlarında, ağır sırt çantası vb taşındığında)
Kolinerjik ürtiker
Egzersiz, sıcak su, baharatlı yiyecekler ve heyecanlandığımızda vücut ısısının artmasına bağlı ortaya çıkar
Soğuk kontakt ürtiker
Soğuk havaya, suya ya da cisme dokunulduğunda görülebilir
Sıcak kontakt ürtiker
Sıcak cisimlere, suya ya da havaya maruz kalındığında görülür.
Egzesize bağlı
Egzersiz sırasında ve sonrasında görülür
Aquajenik ürtiker
Rastgele bir sıcaklıkta su ile temas edildiğinde (yüz-el yıkama) ortaya çıkar
Solar ürtiker
Belli başlı dalga uzunluğunda güneş ışığına maruz kalındığında ortaya çıkar
Vibratuvar ürtiker
Vibrasyon yapan makinalara temas edildiğinde (mikser kullanmak, bisiklete binmek vs)
Ürtiker Semptom ve Bulgular
Ürtiker ciltte şişlik, kızarıklık ve kaşıntının sarih olduğu etrafı sonlu döküntülerdir. Basmakla solarlar ve her döküntü 24 saatten daha kısa sürer, yenisi çıkabilir. Ürtiker ile birlikte birçok vakit anjioödem bulguları görülebilir. Dudaklarda, göz etrafında ve genital kesimde şişlikler hastaların birçoklarında görülebilir.
Semptomlar geceleri hastaları daha çok rahatsız eder. Hayat kaliteleri (okul, iş, içtimaî yaşam) olumsuz etkilenir. Ürtiker ile bir arada kimi hastalarda ateş, eklem ağrıları üzere bulgular görülebilir.
Ürtiker Tanı
Illetin tanısında hikaye çok kıymetlidir. Hastaların kimileri şikayeti olmadığı devirde geldikleri için ürtikerin hasta tarafından düzgün tanımlanması gerekir. Basmakla solması, ürtikerin düzelme müddeti, şikayetlerinin ne vakitten beri olduğu (akut, kronik ayırımı için) çok değerlidir. Bu aşamada hastalara karışıklığa neden olmamak için döküntülerinin fotoğrafını çekmelerini tavsiye edebiliriz. Ürtikerin hangi kaidelerde ortaya çıktığı (besinler, ilaçlar, fizikî nedenler) âlâ tanımlanmalıdır. Bu malumatlar tanısal süreçler için tabibe yol gösterici olacaktır.
Şikayetlerinin hayat kalitesini (okul, iş ya da çevre yaşam) nasıl etkilediği bilinmelidir.
Ürtikeri olan hastalarda tanısal süreçlerin temelini hastanın hikayesi oluşturmaktır. Tanıya yönelik olarak yapılacak testler ne yazık ki bize pek yardımcı olmamaktadır. Laboratuvar tahlilleri mümkün etiyolojik nedenleri araştırmak hedefiyle yapılmaktadır.
Rutin tatbikte kan sayımı dışında hikayede alerjik reaksiyonlar düşünülüyorsa deri prik testleri yapılabilir. Kronik ürtikerde otoimmüniteyi göstermek emeliyle otolog serum testi yapılabilir. Bu test ile hastanın IgE reseptörlerine karşı antikor varlığı gösterilebilir. Dışkıda parazit ve otoimmün illetler (troidit, Sistemik lupus eritematozis, Romatoid artrit) açısından laboratuvar testleri yapılabilir.
Cilt biyopsisi kronik ürtikerli hastalarda önerilmez. Lakin ayırıcı tanı maksadıyla yapılabilir.
Tanısal testler daha çok fizikî nedenler ile ortaya çıkan ürtikerler için yapılabilir. Bu testler her duruma mahsus olarak tanımlanmıştır. Testler için tıklayınız.
Ürtiker Tedavi
Ürtikerin nedeni belirlenebilirse ondan kaçınmak tedavinin esasını oluşturmaktadır. Antihistaminik ilaçlar ürtikeri ve anjioödemi denetim etmede başarılıdır. Antihistaminik ilaçlar histamin’in tesirini bloke ederek kaşıntıyı ve ürtikerin tekrarlamasını önler.
Şayet standart tedaviye karşın şikayetleriniz denetim edilemiyorsa hekiminiz ilaçlarınızda düzenleme yapacaktır. Alternatif ilaçlara geçebilir ya da doz artırımı yapabilir. Kullandığınız ilaçlara bağlı semptomlar ortaya çıkıyorsa (ACE inhibitörleri vs) ilacınızın doktorunuz tarafından bir gayrısına değiştirilmesi gerekir.
Kronik ürtikeri olan hastalarda birden fazla hengam semptomları denetim etmede başarılı olamayabiliriz. Son yıllarda anti-IgE tedavisi ile yeterli sonuçlar alınmaktadır.
Ürtiker, birtakım hücrelerimizden (mast hücresi) salınan histamin’in tesiriyle ortaya çıkar. Histamin, damarlarda genişlemeye, damar duvarında geçirgenliğin artışına ve münasebetiyle damar dışına likit çıkışına neden olur. Bunun sonucunda cildimizde şişlikler ve kızarıklıklar oluşur. Şayet likit çıkışı cilt altına olursa anjioödem olarak isimlendirilir. Cilt altı dokusu göz etrafı, ağız ve genital kesimlerimizde daha gevşek olduğu için anjioödem daha çok buralarda görülür.
Ürtiker vadeye bağlı olarak iki başlık altında incelenir.
Akut ürtiker
Kronik Ürtiker
Altı haftadan daha uzun sürerse kronik ürtiker olarak isimlendiriyoruz. Akut ile kronik arasındaki fark yalnızca mühlet ile kısıtlı değildir. Akut ve kronik ürtiker nedenleri birbirinden nispeten farklıdır.
Akut ürtiker besinler ya da ilaçlara bağlı alerjik reaksiyonlar ve enfeksiyonlar sırasında ortaya çıkabilir. Umumiyetle 2-3 hafta içerisinde resen makbul.
Kronik ürtiker hastalarının lakin %25’inde şikayetler dış etkenlere bağlı olarak gelişmektedir. Bu etkenler fizikî, kontakt ve kolinerjik olarak alt tipleri oluşturmaktadır. Soğuk, su, güneş ışıkları, basınca maruz kalınması ye da egzersiz üzere durumlar ürtikerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bunun dışındaki birçok vakada neden tam olarak saptanamaz. Bu hastaların bir kısmında oto antikorlar (IgE reseptörüne karşı) saptanabilir.
Fizikî Nedenlere Bağlı Ürtikerler
Semptomatik Dermografizm
Sert bir cisimle (kalem, tırnak ucu) çizildiğinde ödem ve kızarıklık oluşur.
Geç Basınç ürtikeri
Vücudun rastgele bir kesimine basınç uygulandıktan yarım saat-12 saat sonra bulgular ortaya çıkar (Sıkı çorap boğumlarında, ağır sırt çantası vb taşındığında)
Kolinerjik ürtiker
Egzersiz, sıcak su, baharatlı yiyecekler ve heyecanlandığımızda vücut ısısının artmasına bağlı ortaya çıkar
Soğuk kontakt ürtiker
Soğuk havaya, suya ya da cisme dokunulduğunda görülebilir
Sıcak kontakt ürtiker
Sıcak cisimlere, suya ya da havaya maruz kalındığında görülür.
Egzesize bağlı
Egzersiz sırasında ve sonrasında görülür
Aquajenik ürtiker
Rastgele bir sıcaklıkta su ile temas edildiğinde (yüz-el yıkama) ortaya çıkar
Solar ürtiker
Belli başlı dalga uzunluğunda güneş ışığına maruz kalındığında ortaya çıkar
Vibratuvar ürtiker
Vibrasyon yapan makinalara temas edildiğinde (mikser kullanmak, bisiklete binmek vs)
Ürtiker Semptom ve Bulgular
Ürtiker ciltte şişlik, kızarıklık ve kaşıntının sarih olduğu etrafı sonlu döküntülerdir. Basmakla solarlar ve her döküntü 24 saatten daha kısa sürer, yenisi çıkabilir. Ürtiker ile birlikte birçok vakit anjioödem bulguları görülebilir. Dudaklarda, göz etrafında ve genital kesimde şişlikler hastaların birçoklarında görülebilir.
Semptomlar geceleri hastaları daha çok rahatsız eder. Hayat kaliteleri (okul, iş, içtimaî yaşam) olumsuz etkilenir. Ürtiker ile bir arada kimi hastalarda ateş, eklem ağrıları üzere bulgular görülebilir.
Ürtiker Tanı
Illetin tanısında hikaye çok kıymetlidir. Hastaların kimileri şikayeti olmadığı devirde geldikleri için ürtikerin hasta tarafından düzgün tanımlanması gerekir. Basmakla solması, ürtikerin düzelme müddeti, şikayetlerinin ne vakitten beri olduğu (akut, kronik ayırımı için) çok değerlidir. Bu aşamada hastalara karışıklığa neden olmamak için döküntülerinin fotoğrafını çekmelerini tavsiye edebiliriz. Ürtikerin hangi kaidelerde ortaya çıktığı (besinler, ilaçlar, fizikî nedenler) âlâ tanımlanmalıdır. Bu malumatlar tanısal süreçler için tabibe yol gösterici olacaktır.
Şikayetlerinin hayat kalitesini (okul, iş ya da çevre yaşam) nasıl etkilediği bilinmelidir.
Ürtikeri olan hastalarda tanısal süreçlerin temelini hastanın hikayesi oluşturmaktır. Tanıya yönelik olarak yapılacak testler ne yazık ki bize pek yardımcı olmamaktadır. Laboratuvar tahlilleri mümkün etiyolojik nedenleri araştırmak hedefiyle yapılmaktadır.
Rutin tatbikte kan sayımı dışında hikayede alerjik reaksiyonlar düşünülüyorsa deri prik testleri yapılabilir. Kronik ürtikerde otoimmüniteyi göstermek emeliyle otolog serum testi yapılabilir. Bu test ile hastanın IgE reseptörlerine karşı antikor varlığı gösterilebilir. Dışkıda parazit ve otoimmün illetler (troidit, Sistemik lupus eritematozis, Romatoid artrit) açısından laboratuvar testleri yapılabilir.
Cilt biyopsisi kronik ürtikerli hastalarda önerilmez. Lakin ayırıcı tanı maksadıyla yapılabilir.
Tanısal testler daha çok fizikî nedenler ile ortaya çıkan ürtikerler için yapılabilir. Bu testler her duruma mahsus olarak tanımlanmıştır. Testler için tıklayınız.
Ürtiker Tedavi
Ürtikerin nedeni belirlenebilirse ondan kaçınmak tedavinin esasını oluşturmaktadır. Antihistaminik ilaçlar ürtikeri ve anjioödemi denetim etmede başarılıdır. Antihistaminik ilaçlar histamin’in tesirini bloke ederek kaşıntıyı ve ürtikerin tekrarlamasını önler.
Şayet standart tedaviye karşın şikayetleriniz denetim edilemiyorsa hekiminiz ilaçlarınızda düzenleme yapacaktır. Alternatif ilaçlara geçebilir ya da doz artırımı yapabilir. Kullandığınız ilaçlara bağlı semptomlar ortaya çıkıyorsa (ACE inhibitörleri vs) ilacınızın doktorunuz tarafından bir gayrısına değiştirilmesi gerekir.
Kronik ürtikeri olan hastalarda birden fazla hengam semptomları denetim etmede başarılı olamayabiliriz. Son yıllarda anti-IgE tedavisi ile yeterli sonuçlar alınmaktadır.