Belki birçok anne-babanın sorunudur çocuğunun utangaç olması. Toplum içinde rahat davranabilmesi, çevresindeki insanlara marifetlerini rahatça sergileyebilmesi, konuşkan ve "bilmiş" bir çocuk olması için ellerinden geleni yapar anne-babalar. Oysa çocuklar, siz kabul etseniz de etmeseniz de 3–6 yaş arasında bir utangaçlık dönemi yaşıyorlar. Meraklanmayın, verdiğimiz önerilerle çocuğunuz bu dönemi hem daha hafif hem de daha çabuk atlatabilir.
Psikolog Serap Duygulu utangaçlığın tanımını şöyle yapıyor: "Utangaçlık en geniş tanımıyla herhangi bir anda, bulunulan ortamda ilgi odağı olmaktan korkmak ve içe kapanmaktır. Çok sık görülen bir duygu durumudur ve aslında yeni sosyal ortamlarda organizmanın kendisini güvende hissetme ve koruma amaçlı bir duygusu olarak da görülebilir. Utangaçlığın düzeyi ve bireyin hayatını ne ölçüde etkilediği önemlidir. Sosyal faaliyetlerde ve ortamlarda yer almayı engellemiyorsa normal savunma mekanizmaları ve dönemsel duygu durumları olarak değerlendirilebilir, ancak sosyal hayatı engelleyici boyutlara ulaşan bir utangaçlığın pek çok nedeni olmakla birlikte en temel sebep kendine güvensizliktir. Bu açıdan sonuçları bakımında bir sosyal fobi olarak da görülebilir." ve devam ediyor:
3–6 yaş çocuklarında utangaçlık
Utangaçlık en yoğun olarak çocuklarda ve 3–6 yaşlar arasında görülür. Bu yaşlar çocuğun birey olarak kendini fark ettiği, başkalarından bağımsız hareket etmeye başladığı dönemlerdir. Bu dönemlerde çocuğunuz aynı zamanda düşünmeye, yargılarda bulunmaya, beğenilerini ya da sevmediklerini söylemeye başlamıştır. O, artık başkalarından farklı bir bireydir. Bunu anlamaya başladığı an aslında başkalarıyla paylaştığı bir ortamı da fark etmeye başladığı andır. Bu "başkaları" onun için önemlidir, çünkü kendisini nasıl değerlendirdiklerini önemser. Bu çocuğunuzun artık toplumsal bir varlık olduğunun da göstergesidir. Toplum içinde ve başkalarının gözünde yanlış yapan, beğenilmeyen biri durumuna düşmek istemez. Korkar, çekinir, utanır. Bunlar son derece normal duygulardır ve bu haliyle döneme özgüdürler. Çocuğunuzun kendisiyle ilgili algılamaları güçlüyse, kendine öz güveni varsa ve sizin tarafınızdan bu destekleniyorsa, utangaçlığını aşar ve sosyal fobiye ya da sosyal kaygıya dönüşmeden biter.
Utangaçlık genetik midir?
Utangaçlığın genetik olup olmadığını inceleyen davranış bilimciler ve bilim adamları bu davranışın genlerimizle taşındığını ve çocuğun anne-babasından aldığı bu duygu durumunu kendi hayatına aktardığını ifade ediyorlar. Dolayısıyla bu duygunun bir davranış bozukluğu olarak değerlendirilemeyeceğini, çocuğun güven verilerek desteklenmesi halinde zamanla utangaçlığını yenebileceğini, en azından hafifletileceğini belirtiyorlar. Annesi ya da babası utangaç olan bir çocuğun çok dışa dönük davranışlar sergilemeyeceği açıktır. Davranış modeli olarak zaten onları model alacaktır, eğer bir de genlerle taşınan bir özellik olduğu düşünülürse çocuğun da anne babaya benzeyeceği beklenebilir.
Bazı durumlarda ebeveyn olarak sizin tutumlarınız da çocuğunuzda utangaçlık davranışının ortaya çıkmasını tetikleyebilir. Elbette hiçbir anne çocuğunda bu tip çekingen davranışlar görmeyi istemez, ancak sizin bazı hatalı davranışlarınız, çocuğunuzda da hatalı bazı davranış biçimlerine neden olabilir.
Çocuğunuz utangaç mı?
Aslında utangaçlık duygusu "güven" duygusuyla yakından ilgilidir. Bir çocuk yaşamının daha ilk anlarından itibaren güven ihtiyacı içindedir. Annesinin ilgisini, sevgisini ve tensel temasını hisseden bir bebek, aradığı ilk ve en temel duyguyu almış olur. Zamanla büyüyen çocuk, yakın aile bireylerini tanır ve onlarla karşılıklı bir güven duygusu geliştirir. Yaklaşık üç yaş civarında ise artık dışarıdan kişilere karşı net tavırlar alarak kendini uzaklaştırabilir. Bunlar normaldir. Bazı çocuklarda bu uzak durma davranışları çok belirgindir.
Okul çağı denilen 6 yaş civarı çocukların, sınırlı da olsa bulundukları ortamda insanlarla iletişime geçebilmeleri beklenir. Utangaçlığın önemli bir bölümü öğrenilir, yani bir başkasından model alınır. Birçok çocukta da utangaçlık duygusu vardır ve bu özellikle 3–6 yaşlar arası yaygındır. Daha ileri yaşlarda utangaçlık yön değiştirebilir ve "Sosyal Anksiyete Bozukluğu" olarak tanımlanan sosyal kaygıya dönüşebilir. Durumun bu aşamaya gelmemesinin yolu, çocuğunuzda utangaçlık duygusunun var olduğunu kabul etmekle birlikte, bu duyguyu pekiştirecek tutum ve davranışlardan kaçınmanızdır.
Psikolog Serap Duygulu utangaçlığın tanımını şöyle yapıyor: "Utangaçlık en geniş tanımıyla herhangi bir anda, bulunulan ortamda ilgi odağı olmaktan korkmak ve içe kapanmaktır. Çok sık görülen bir duygu durumudur ve aslında yeni sosyal ortamlarda organizmanın kendisini güvende hissetme ve koruma amaçlı bir duygusu olarak da görülebilir. Utangaçlığın düzeyi ve bireyin hayatını ne ölçüde etkilediği önemlidir. Sosyal faaliyetlerde ve ortamlarda yer almayı engellemiyorsa normal savunma mekanizmaları ve dönemsel duygu durumları olarak değerlendirilebilir, ancak sosyal hayatı engelleyici boyutlara ulaşan bir utangaçlığın pek çok nedeni olmakla birlikte en temel sebep kendine güvensizliktir. Bu açıdan sonuçları bakımında bir sosyal fobi olarak da görülebilir." ve devam ediyor:
3–6 yaş çocuklarında utangaçlık
Utangaçlık en yoğun olarak çocuklarda ve 3–6 yaşlar arasında görülür. Bu yaşlar çocuğun birey olarak kendini fark ettiği, başkalarından bağımsız hareket etmeye başladığı dönemlerdir. Bu dönemlerde çocuğunuz aynı zamanda düşünmeye, yargılarda bulunmaya, beğenilerini ya da sevmediklerini söylemeye başlamıştır. O, artık başkalarından farklı bir bireydir. Bunu anlamaya başladığı an aslında başkalarıyla paylaştığı bir ortamı da fark etmeye başladığı andır. Bu "başkaları" onun için önemlidir, çünkü kendisini nasıl değerlendirdiklerini önemser. Bu çocuğunuzun artık toplumsal bir varlık olduğunun da göstergesidir. Toplum içinde ve başkalarının gözünde yanlış yapan, beğenilmeyen biri durumuna düşmek istemez. Korkar, çekinir, utanır. Bunlar son derece normal duygulardır ve bu haliyle döneme özgüdürler. Çocuğunuzun kendisiyle ilgili algılamaları güçlüyse, kendine öz güveni varsa ve sizin tarafınızdan bu destekleniyorsa, utangaçlığını aşar ve sosyal fobiye ya da sosyal kaygıya dönüşmeden biter.
Utangaçlık genetik midir?
Utangaçlığın genetik olup olmadığını inceleyen davranış bilimciler ve bilim adamları bu davranışın genlerimizle taşındığını ve çocuğun anne-babasından aldığı bu duygu durumunu kendi hayatına aktardığını ifade ediyorlar. Dolayısıyla bu duygunun bir davranış bozukluğu olarak değerlendirilemeyeceğini, çocuğun güven verilerek desteklenmesi halinde zamanla utangaçlığını yenebileceğini, en azından hafifletileceğini belirtiyorlar. Annesi ya da babası utangaç olan bir çocuğun çok dışa dönük davranışlar sergilemeyeceği açıktır. Davranış modeli olarak zaten onları model alacaktır, eğer bir de genlerle taşınan bir özellik olduğu düşünülürse çocuğun da anne babaya benzeyeceği beklenebilir.
Bazı durumlarda ebeveyn olarak sizin tutumlarınız da çocuğunuzda utangaçlık davranışının ortaya çıkmasını tetikleyebilir. Elbette hiçbir anne çocuğunda bu tip çekingen davranışlar görmeyi istemez, ancak sizin bazı hatalı davranışlarınız, çocuğunuzda da hatalı bazı davranış biçimlerine neden olabilir.
Çocuğunuz utangaç mı?
Aslında utangaçlık duygusu "güven" duygusuyla yakından ilgilidir. Bir çocuk yaşamının daha ilk anlarından itibaren güven ihtiyacı içindedir. Annesinin ilgisini, sevgisini ve tensel temasını hisseden bir bebek, aradığı ilk ve en temel duyguyu almış olur. Zamanla büyüyen çocuk, yakın aile bireylerini tanır ve onlarla karşılıklı bir güven duygusu geliştirir. Yaklaşık üç yaş civarında ise artık dışarıdan kişilere karşı net tavırlar alarak kendini uzaklaştırabilir. Bunlar normaldir. Bazı çocuklarda bu uzak durma davranışları çok belirgindir.
Okul çağı denilen 6 yaş civarı çocukların, sınırlı da olsa bulundukları ortamda insanlarla iletişime geçebilmeleri beklenir. Utangaçlığın önemli bir bölümü öğrenilir, yani bir başkasından model alınır. Birçok çocukta da utangaçlık duygusu vardır ve bu özellikle 3–6 yaşlar arası yaygındır. Daha ileri yaşlarda utangaçlık yön değiştirebilir ve "Sosyal Anksiyete Bozukluğu" olarak tanımlanan sosyal kaygıya dönüşebilir. Durumun bu aşamaya gelmemesinin yolu, çocuğunuzda utangaçlık duygusunun var olduğunu kabul etmekle birlikte, bu duyguyu pekiştirecek tutum ve davranışlardan kaçınmanızdır.