ÜRİNER İNKONTİNANS NEDİR?
Üriner inkontinans istemsiz olarak idrar kaçırılması, mesane kontrolünün kaybedilmesi demektir. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür ve günlük hayatı olumsuz yönde etkiler. İdara kaçırmanın sıklığı ve şiddeti kişiden kişiye değişir, bazen aşırı zorlanma sonrası damla şeklinde olabilirken, bazen de birden sıkışıp tuvalete yetişememe ve tüm idrarın boşalması şeklinde olabilir. İdrar kaçırmanın pek çok nedeni olabilir. Bunlardan bazıları basit hayat stili değişiklikleri ve ilaç tedavisiyle düzeltilebilir, ama bazıları için ameliyat gerekir.
ÜRİNER İNKONTİNANS TİPLERİ VE SEMPTOMLARI
İdrar kaçırmanın pek çok alt tipi vardır. Bunların tedavisi birbirinden farklıdır. Hepsinde istemsiz idrar kaçırma ve mesane kontrolünün kaybı vardır. Bazı hastalarda ara ara az miktarda idrar kaçırma olur, bazılarında ise altını ıslatacak, bacaklarından akacak kadar fazla miktarda idrar tutamama olabilir.
Üriner inkontinansın kadınlarda en sık görülen tipleri şunlardır:
Stres inkontinans: karın içi basıncın arttığı durumlarda idrar kaçırma olur. Genelde pelvik taban kaslarının zayıflığından ve mesane boynu-üretranın yeterince kapanmamasından kaynaklanır. Normal koşullarda idrar kaçırma yoktur. Ama böyle hastalarda öksürme, hapşırma, gülme, ağır kaldırma, oturduğu yerden kalkma gibi karın içi basıncının arttığı durumlarda idrar kaçırma olur.
Urge (sıkışma) inkontinans: Bu hastalarda aniden tuvalete gitme isteği, aşırı sıkışma olur, tuvalete yetişemezler ve idrar kaçırırlar. Bunun nedeni mesane kasının (detrussor kası) istemsiz kasılıp mesaneyi boşaltmasıdır. Detrussor kasının istem dışı kasılmasının pek çok nedeni olabilir. Bunların düzeltilmesi gerekir.
Miks tip inkontinans: Birden fazla inkontinans tipinin bir arada olmasıdır.
İDRAR KAÇIRMA NİYE OLUR?
İdrar kaçırma aslında kendi başına bir hastalık değildir, altta yatan başka bir hastalığın veya sorunun bulgusudur. Bu nedenle idrar kaçırmaya neden olan asıl sebebin bulunması gerekir. Altta yatan sebep basit bir alışkanlık veya günlük hayatta karşımıza çıkabilecek bir sorun olabileceği gibi, fiziksel bir sorun veya önemli bir hastalığın bulgusu da olabilir.
Bazı alışkanlıklar ve içecekler geçici olarak idrar kaçırmaya neden olur. Bu tip geçici idrar kaçırma alışkanlıkların değiştirilmesiyle ve basit tedavilerle düzeltilebilir. Bazı ilaçlardan kaynaklanan idrar kaçırma ilaç değişikliği yaparak düzeltilebilir. Geçici idrar kaçırmaya neden olan şeylerden bazıları şunlardır:
Alkol
Kafeinli içecekler (kahve, çay, kola, vb)
Gazlı içecekler
Suni tatlandırıcılar
Çikolata
Aşırı baharatlı gıdalar
Aşırı şekerli, asitli içecekler ve yiyecekler
Turunçgillerin meyve suyu
Yüksek dozda C vitamin
Bazı tansiyon ve kalp ilaçları
Sakinleştiriciler ve kas gevşeticiler
İdrar yolu enfeksiyonu
Gebelik
Aşırı kabızlık
Bazı durumlarda ise idrar kaçırma sürekli olur. Bu durum altta yatan fiziksel bir sorunun veya önemli başka bir hastalığın habercisi olabilir. Kadınlarda kalıcı idrar kaçırmaya neden olan durumlarda bazıları şunlardır:
Gebelik ve vaginal doğum
Yaşlanma ve menopoz
Genetik olarak sarkmaya eğilimli olma
Rahim alınması ameliyatı geçirmiş olmak
İdrar yollarına ve mesaneye bası yapan, idrar akımını engelleyen kitleler, tümörler
Bazı nörolojik hastalıklar: MS (multiple skleroz), Parkinson hastalığı, felç, beyin-omurilik hastalıkları vb.
İDRAR KAÇIRMAYA NEDEN OLAN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Bazı kişilerde inkontinans olma riski daha yüksektir. Buna neden olan bazı risk faktörleri şunlardır:
Cinsiyet: Kadınlarda idrar kaçırma riski daha yüksektir. Kadınlarda üretranın kısa olması, gebelik, doğum, menopoz gibi durumların olması, pelvik taban kaslarının daha fazla yıpranmasına ve zayıflamasına neden olur, bu da inkontinansın daha fazla görülmesine neden olur.
Yaş: yaşlandıkça sarkmalar başlar, mesanede, pelvik tabanda, rahimde sarkmalar olabilir. Yaşlanmayla mesane kapasitesinde azalma olur. Mesaneyi ve idrar kanalını saran kaslarda zayıflama ve düzensiz çalışma başlar. Bunlar da idrar kaçırmaya neden olur.
Aşırı kilolu olmak: Fazla kilo karın içi basıncını artırarak, mesane boynunu ve üretrayı saran idrar tutmaya yarayan kasların kasılmasını zorlaştırır ve idrar kaçırmaya neden olur.
Sigara içme: sigara pelvik taban kaslarını zayıflatır, kas gücünü ve dokuların sağlamlığını sağlayan östrojen hormonunu azaltır. Böylece idrar kaçırmaya neden olur.
Bazı nörolojik ve sistemik hastalıklar, şeker hastalığı, tansiyon, vb: bunlarda kullanılan ilaçlar, idrar akımının ve miktarının artması, idrar kontrolünü sağlayan mekanizmanın bozulması idrar kaçırmaya neden olur.
İDRAR KAÇIRMANIN NE GİBİ KOMPLİKASYONLARI VARDIR?
Sürekli idrar kaçırma kişinin günlük sosyal hayatını ciddi şekilde etkileyebilir. Evden dışarı çıkma, işe gitme, günlük rutin işleri yapma bile sorun haline gelebilir. Sürekli idrar kaçırma hijyen sorunlarına, cildin tahriş olmasına, kötü kokuya neden olabilir. Bu hastalarda cilt enfeksiyonları, yaralar ve idrar yolu enfeksiyonu da daha sık görülür.
ÜRİNER İNKONTİNANSTAN NASIL KORUNABİLİRİZ?
Üriner inkontinansı engellemek her zaman mümkün olmayabilir. Ama bazı yaşam tarzı değişiklikleriyle olma ihtimalini azaltabiliriz. Bunlar şu şekildedir:
Normal kilolu olmak, aşırı kilolu olanların kilo vermesi
Sigara içmemek
Sağlıklı beslenmek, lifli gıdalar tüketmek, kabız kalmamak
Mesane irritasyonuna neden olan kafeinli, asitli içecekler, alkolden uzak durmak
Pelvik taban egzersizleri (kegel egzersizleri) yapmak
ÜRİNER İNKONTİNANSTA TANI NASIL KONUR?
Üriner inkontinansın tanısı için hastanın şikayetleri, şikayetlerinin şiddeti, sıklığı, hastanın günlük yaşamı üzerindeki etkileri ve muayenesi önemlidir. İdrar kaçırma sıklığı, kaçırılan idrar miktarı, idrar kaçırmanın ne zamandır olduğu, hangi durumlarda idrar kaçırmanın olduğu, sorunu artıran ve azaltan faktörler, sistemik hastalıklar, kullanılan ilaçlar, varsa geçirilen ameliyatlar sorgulanır. Jinekolojik muayene yapılarak genital bölge ve üretra-mesane değerlendirilir. Sarkma, enfeksiyon, atrofi olup olmadığı kontrol edilir. Muayene esnasında bazı testler ve ultrason yapılarak sorunun nedeni anlaşılmaya çalışılır. İdrar testi yapılarak enfeksiyon vb bir sorun olup olmadığı araştırılır. Uygun hastalara mesane günlüğü tutturulur. Günlük alınan sıvı miktarı ve içeriği, zamanı, günlük idrar miktarı, sıklığı, idrar kaçırma sıklığı hepsi kaydedilir. Uygun hastalarda gerekirse başka detaylı testler de istenir. Tüm bu testlerin sonuçlarına göre en uygun tedavi şekline karar verilir.
ÜRİNER İNKONTİNANS TEDAVİSİ
İdrar kaçırmanın tedavisi, inkontinansın şiddetine, tipine ve altta yatan nedene göre değişir. Bazı hastalarda uygun diyet ve davranış tedavisi yeterli olurken bazı hastalarda ilaç tedavisi, bazılarında ise ameliyat gerekir.
Öncelikle yan etkisi en az olan, hasta açısından en kolay, maliyeti en düşük olan tedaviler tercih edilir. Ancak verilen tedaviye cevap alınamazsa bir sonraki tedavi basamağına geçilir.
Tedavide öncelikle yaşam stili değişiklikleri, kilo verme, sigara-alkolü bırakma, egzersizler özellikle kegel egzersizleri verilir. Diyet ayarlaması yapılır. Mesane günlüğü tutularak, diyet ona göre ayarlanır. Kullanılan bazı ilaçlar idrar kaçırmaya neden olabilir, bunların ayarlanması yapılır. Bu tarz yöntemlerden fayda görmeyen hastalarda diğer tedavilere geçilir. Sıkışma tipi inkontinansı olan hastalarda idrar kaçırmayla ilgili uygun ilaçlar başlanır. Bazı hastalarda elektriksel uyarı verilerek kas gücü ve sarkma derecesi azaltılarak inkontinans düzeltilmeye çalışılır. Bunlarla düzelme olmayan stres inkontinansı olan hastalarda ise ameliyat tercih edilir. Ameliyat tekniğine hastanın muayenesine ve beraberinde sarkma olup olmamasına göre karar verilir. Genelde idrar kaçırmayla beraber sarkma ameliyatı da yapılır.
Ameliyat olamayacak derecede yaşlı veya ağır hastalığı olan hastalara ise pesser yerleştirilir. Pesser kauçuk veya silikondan yapılmış vaginaya yerleştirilen halka şeklinde bir alettir. Mesane boynunu sıkıştırarak idrar kaçırmaya engel olur.
İDRAR KAÇIRAN HASTALARDA TEDAVİ TAMAMLANA KADAR EVDE YAPILABİLECEK UYGULAMALAR
Alternatif tıp veya tamamlayıcı tıp anlamında idrar kaçırmayı engelleyebilecek bir tedavi şekli yoktur. Akupunktur vb yöntemlerin kısa dönemde düşük oranda başarısı vardır.
İdrar kaçıran, mesane kontrolü zayıf olan hastalar tedavi süresince emici pedler veya kilotlardan kullanabilirler.
İdrar kaçırmaya bağlı ciltte oluşabilecek tahrişi engellemek için hastaların daha fazla hijyen kurallarına dikkat etmeleri gerekir. Genital bölgenin temizliği sonrası yumuşak temiz bir havlu kullanarak kurulama yapılmalıdır. Genital bölge açık bırakılarak ve bol-pamuklu kıyafetler giyilerek, o bölgenin hava alması-kuruması sağlanmalıdır. Aşırı temizlik, sık yıkama genital bölgede tahrişe ve normal floranın bozulmasına, daha sık enfeksiyona neden olur. İdrarın değdiği bölgelerde cilt irritasyonunu azaltmak için vazelin, kakao yağı gibi merhemler kullanılabilir.
Üriner inkontinans istemsiz olarak idrar kaçırılması, mesane kontrolünün kaybedilmesi demektir. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür ve günlük hayatı olumsuz yönde etkiler. İdara kaçırmanın sıklığı ve şiddeti kişiden kişiye değişir, bazen aşırı zorlanma sonrası damla şeklinde olabilirken, bazen de birden sıkışıp tuvalete yetişememe ve tüm idrarın boşalması şeklinde olabilir. İdrar kaçırmanın pek çok nedeni olabilir. Bunlardan bazıları basit hayat stili değişiklikleri ve ilaç tedavisiyle düzeltilebilir, ama bazıları için ameliyat gerekir.
ÜRİNER İNKONTİNANS TİPLERİ VE SEMPTOMLARI
İdrar kaçırmanın pek çok alt tipi vardır. Bunların tedavisi birbirinden farklıdır. Hepsinde istemsiz idrar kaçırma ve mesane kontrolünün kaybı vardır. Bazı hastalarda ara ara az miktarda idrar kaçırma olur, bazılarında ise altını ıslatacak, bacaklarından akacak kadar fazla miktarda idrar tutamama olabilir.
Üriner inkontinansın kadınlarda en sık görülen tipleri şunlardır:
Stres inkontinans: karın içi basıncın arttığı durumlarda idrar kaçırma olur. Genelde pelvik taban kaslarının zayıflığından ve mesane boynu-üretranın yeterince kapanmamasından kaynaklanır. Normal koşullarda idrar kaçırma yoktur. Ama böyle hastalarda öksürme, hapşırma, gülme, ağır kaldırma, oturduğu yerden kalkma gibi karın içi basıncının arttığı durumlarda idrar kaçırma olur.
Urge (sıkışma) inkontinans: Bu hastalarda aniden tuvalete gitme isteği, aşırı sıkışma olur, tuvalete yetişemezler ve idrar kaçırırlar. Bunun nedeni mesane kasının (detrussor kası) istemsiz kasılıp mesaneyi boşaltmasıdır. Detrussor kasının istem dışı kasılmasının pek çok nedeni olabilir. Bunların düzeltilmesi gerekir.
Miks tip inkontinans: Birden fazla inkontinans tipinin bir arada olmasıdır.
İDRAR KAÇIRMA NİYE OLUR?
İdrar kaçırma aslında kendi başına bir hastalık değildir, altta yatan başka bir hastalığın veya sorunun bulgusudur. Bu nedenle idrar kaçırmaya neden olan asıl sebebin bulunması gerekir. Altta yatan sebep basit bir alışkanlık veya günlük hayatta karşımıza çıkabilecek bir sorun olabileceği gibi, fiziksel bir sorun veya önemli bir hastalığın bulgusu da olabilir.
Bazı alışkanlıklar ve içecekler geçici olarak idrar kaçırmaya neden olur. Bu tip geçici idrar kaçırma alışkanlıkların değiştirilmesiyle ve basit tedavilerle düzeltilebilir. Bazı ilaçlardan kaynaklanan idrar kaçırma ilaç değişikliği yaparak düzeltilebilir. Geçici idrar kaçırmaya neden olan şeylerden bazıları şunlardır:
Alkol
Kafeinli içecekler (kahve, çay, kola, vb)
Gazlı içecekler
Suni tatlandırıcılar
Çikolata
Aşırı baharatlı gıdalar
Aşırı şekerli, asitli içecekler ve yiyecekler
Turunçgillerin meyve suyu
Yüksek dozda C vitamin
Bazı tansiyon ve kalp ilaçları
Sakinleştiriciler ve kas gevşeticiler
İdrar yolu enfeksiyonu
Gebelik
Aşırı kabızlık
Bazı durumlarda ise idrar kaçırma sürekli olur. Bu durum altta yatan fiziksel bir sorunun veya önemli başka bir hastalığın habercisi olabilir. Kadınlarda kalıcı idrar kaçırmaya neden olan durumlarda bazıları şunlardır:
Gebelik ve vaginal doğum
Yaşlanma ve menopoz
Genetik olarak sarkmaya eğilimli olma
Rahim alınması ameliyatı geçirmiş olmak
İdrar yollarına ve mesaneye bası yapan, idrar akımını engelleyen kitleler, tümörler
Bazı nörolojik hastalıklar: MS (multiple skleroz), Parkinson hastalığı, felç, beyin-omurilik hastalıkları vb.
İDRAR KAÇIRMAYA NEDEN OLAN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Bazı kişilerde inkontinans olma riski daha yüksektir. Buna neden olan bazı risk faktörleri şunlardır:
Cinsiyet: Kadınlarda idrar kaçırma riski daha yüksektir. Kadınlarda üretranın kısa olması, gebelik, doğum, menopoz gibi durumların olması, pelvik taban kaslarının daha fazla yıpranmasına ve zayıflamasına neden olur, bu da inkontinansın daha fazla görülmesine neden olur.
Yaş: yaşlandıkça sarkmalar başlar, mesanede, pelvik tabanda, rahimde sarkmalar olabilir. Yaşlanmayla mesane kapasitesinde azalma olur. Mesaneyi ve idrar kanalını saran kaslarda zayıflama ve düzensiz çalışma başlar. Bunlar da idrar kaçırmaya neden olur.
Aşırı kilolu olmak: Fazla kilo karın içi basıncını artırarak, mesane boynunu ve üretrayı saran idrar tutmaya yarayan kasların kasılmasını zorlaştırır ve idrar kaçırmaya neden olur.
Sigara içme: sigara pelvik taban kaslarını zayıflatır, kas gücünü ve dokuların sağlamlığını sağlayan östrojen hormonunu azaltır. Böylece idrar kaçırmaya neden olur.
Bazı nörolojik ve sistemik hastalıklar, şeker hastalığı, tansiyon, vb: bunlarda kullanılan ilaçlar, idrar akımının ve miktarının artması, idrar kontrolünü sağlayan mekanizmanın bozulması idrar kaçırmaya neden olur.
İDRAR KAÇIRMANIN NE GİBİ KOMPLİKASYONLARI VARDIR?
Sürekli idrar kaçırma kişinin günlük sosyal hayatını ciddi şekilde etkileyebilir. Evden dışarı çıkma, işe gitme, günlük rutin işleri yapma bile sorun haline gelebilir. Sürekli idrar kaçırma hijyen sorunlarına, cildin tahriş olmasına, kötü kokuya neden olabilir. Bu hastalarda cilt enfeksiyonları, yaralar ve idrar yolu enfeksiyonu da daha sık görülür.
ÜRİNER İNKONTİNANSTAN NASIL KORUNABİLİRİZ?
Üriner inkontinansı engellemek her zaman mümkün olmayabilir. Ama bazı yaşam tarzı değişiklikleriyle olma ihtimalini azaltabiliriz. Bunlar şu şekildedir:
Normal kilolu olmak, aşırı kilolu olanların kilo vermesi
Sigara içmemek
Sağlıklı beslenmek, lifli gıdalar tüketmek, kabız kalmamak
Mesane irritasyonuna neden olan kafeinli, asitli içecekler, alkolden uzak durmak
Pelvik taban egzersizleri (kegel egzersizleri) yapmak
ÜRİNER İNKONTİNANSTA TANI NASIL KONUR?
Üriner inkontinansın tanısı için hastanın şikayetleri, şikayetlerinin şiddeti, sıklığı, hastanın günlük yaşamı üzerindeki etkileri ve muayenesi önemlidir. İdrar kaçırma sıklığı, kaçırılan idrar miktarı, idrar kaçırmanın ne zamandır olduğu, hangi durumlarda idrar kaçırmanın olduğu, sorunu artıran ve azaltan faktörler, sistemik hastalıklar, kullanılan ilaçlar, varsa geçirilen ameliyatlar sorgulanır. Jinekolojik muayene yapılarak genital bölge ve üretra-mesane değerlendirilir. Sarkma, enfeksiyon, atrofi olup olmadığı kontrol edilir. Muayene esnasında bazı testler ve ultrason yapılarak sorunun nedeni anlaşılmaya çalışılır. İdrar testi yapılarak enfeksiyon vb bir sorun olup olmadığı araştırılır. Uygun hastalara mesane günlüğü tutturulur. Günlük alınan sıvı miktarı ve içeriği, zamanı, günlük idrar miktarı, sıklığı, idrar kaçırma sıklığı hepsi kaydedilir. Uygun hastalarda gerekirse başka detaylı testler de istenir. Tüm bu testlerin sonuçlarına göre en uygun tedavi şekline karar verilir.
ÜRİNER İNKONTİNANS TEDAVİSİ
İdrar kaçırmanın tedavisi, inkontinansın şiddetine, tipine ve altta yatan nedene göre değişir. Bazı hastalarda uygun diyet ve davranış tedavisi yeterli olurken bazı hastalarda ilaç tedavisi, bazılarında ise ameliyat gerekir.
Öncelikle yan etkisi en az olan, hasta açısından en kolay, maliyeti en düşük olan tedaviler tercih edilir. Ancak verilen tedaviye cevap alınamazsa bir sonraki tedavi basamağına geçilir.
Tedavide öncelikle yaşam stili değişiklikleri, kilo verme, sigara-alkolü bırakma, egzersizler özellikle kegel egzersizleri verilir. Diyet ayarlaması yapılır. Mesane günlüğü tutularak, diyet ona göre ayarlanır. Kullanılan bazı ilaçlar idrar kaçırmaya neden olabilir, bunların ayarlanması yapılır. Bu tarz yöntemlerden fayda görmeyen hastalarda diğer tedavilere geçilir. Sıkışma tipi inkontinansı olan hastalarda idrar kaçırmayla ilgili uygun ilaçlar başlanır. Bazı hastalarda elektriksel uyarı verilerek kas gücü ve sarkma derecesi azaltılarak inkontinans düzeltilmeye çalışılır. Bunlarla düzelme olmayan stres inkontinansı olan hastalarda ise ameliyat tercih edilir. Ameliyat tekniğine hastanın muayenesine ve beraberinde sarkma olup olmamasına göre karar verilir. Genelde idrar kaçırmayla beraber sarkma ameliyatı da yapılır.
Ameliyat olamayacak derecede yaşlı veya ağır hastalığı olan hastalara ise pesser yerleştirilir. Pesser kauçuk veya silikondan yapılmış vaginaya yerleştirilen halka şeklinde bir alettir. Mesane boynunu sıkıştırarak idrar kaçırmaya engel olur.
İDRAR KAÇIRAN HASTALARDA TEDAVİ TAMAMLANA KADAR EVDE YAPILABİLECEK UYGULAMALAR
Alternatif tıp veya tamamlayıcı tıp anlamında idrar kaçırmayı engelleyebilecek bir tedavi şekli yoktur. Akupunktur vb yöntemlerin kısa dönemde düşük oranda başarısı vardır.
İdrar kaçıran, mesane kontrolü zayıf olan hastalar tedavi süresince emici pedler veya kilotlardan kullanabilirler.
İdrar kaçırmaya bağlı ciltte oluşabilecek tahrişi engellemek için hastaların daha fazla hijyen kurallarına dikkat etmeleri gerekir. Genital bölgenin temizliği sonrası yumuşak temiz bir havlu kullanarak kurulama yapılmalıdır. Genital bölge açık bırakılarak ve bol-pamuklu kıyafetler giyilerek, o bölgenin hava alması-kuruması sağlanmalıdır. Aşırı temizlik, sık yıkama genital bölgede tahrişe ve normal floranın bozulmasına, daha sık enfeksiyona neden olur. İdrarın değdiği bölgelerde cilt irritasyonunu azaltmak için vazelin, kakao yağı gibi merhemler kullanılabilir.