Uyku Bozukluğu Sadece Uykusuzluk Demek Midir?
Kişinin uykusuyla ilgili farkında olduğu ve onu en cok rahatsız eden yakınma uykusuzluktur Bu yuzden hekime başvuran hastaların coğunluğunu, uykusuzluktan yakınanlar oluşturur Buna karşılık aşırı uykululuk (yorgun kalkma ve gun icinde uyuklamalar), coğu hasta ve yakınları tarafından onemsenmez hatta normal karşılanır
Memorial Hastanesi Uyku Laboratuvarı Sorumlusu Doc Dr Turan Atay, “Aşırı uyku ve uyku bozuklukları hakkında bilgi verdi
“Aşırı uyku hali gunluk yaşamdaki koşuşturmaya, strese, iş hayatının zorluklarına, trafiğe, yaşa veya kişinin tembelliğine bağlanır Oysa gerek neden oldukları iş veya trafik kazaları, gerek hayati tehlike arz eden diğer hastalıklara yol acmaları dolayısıyla uyku tıbbı ile uğraşan hekimlerin onem verdiği bir konudur Zaman gecirmeden tedavi gerektiren bircok hastalık, kendini aşırı uykululukla belli eder
Uykusuzluk kişiye daha fazla rahatsızlık verse de tanımlanmış 80'den fazla uyku hastalığının sadece kucuk bir bolumunu oluşturmaktadır Sonucları bakımından hayati veya acil rahatsızlıklar, aşırı uyku hali onemsenmediği icin atlanabilmektedir
Uyku Nedir? Uykuyla ilgili calışmalar, uykunun zannedildiği gibi yorgunluk sonucu başlayan pasif bir surec değil, vucudun biyolojik saatinin duzenleyici rol oynadığı, bircok uyku getirici biyokimyasal maddenin ve hormonun salınması, bu sırada beyindeki ozel merkezlerin bir sıra ve duzen icinde etkin hale gelmesi sayesinde başlayıp surdurulen aktif bir işlev olduğunu gostermiştir
Organizmadaki bazı vucut işlevlerinin (bu arada uykunun) 24 saat icindeki duzeni ve dağılımı, biyolojik saatimiz tarafından duzenlenmektedir Uyku getirici veya tersine uyanıklığı arttıran maddelerin veya hormonların hangi saatlerde salgılanacağı buna bağlıdır Biyolojik saatimize yol gosteren etmenlerin en onemlilerinden biri “ışıktır Gozlerimiz (retina tabakası) tarafından algılanan ışık, beyindeki ilgili merkeze ulaşır ve bu merkez de ışığın miktarına (gunduzgece) bağlı olarak, uyku getirici veya uyanıklığı sağlayan (diğer bir ifadeyle uykuyu kacıran) madde ve hormonları salgılayan merkezlere uyarıcı veya engelleyici mesajlar yollar Dolayısıyla 24 saat icinde uyumaya yatkın olduğumuz veya istesek de kolay kolay uyuyamayacağımız donemler vardır: Orneğin butun gece uyumayan ve cok yorgun olan birinin, sabahoğle saatleri arasında istediği halde kolayca uykuya dalamaması, hatta şaşırtıcı bicimde hareketli ve konuşkan gorunmesi gibi Buna karşılık uykuyu getiren hormonlardan biri olan melatonin akşam saatlerinden sonra daha fazla salgılanır ve gece uyumamızı kolaylaştırır
Uyku acısından biyolojik ritmimizi duzenleyen etmenlerden biri de vucut ısısıdır Vucut ısısının duşuk olduğu donemlerde, uykuya daha yatkın oluruz Vucut ısısı gun icinde iki kez duşer Bu duşuşlerden en belirgin olanı sabaha karşı saatlerde, diğeri ise oğleden sonra saat 1400 civarındadır (oğleden sonra bastıran ve genellikle oğle yemeğine bağladığımız mahmurluk hali, aslında vucut ısısındaki azalmaya bağlıdır; ve yine bu sayede “oğle uykusu uyumak mumkun olmaktadır)
“Yeterli Uykunun Suresi Ne Kadardır?Yeterli uyku suresi kişiden kişiye değişir ve esasen genetik olarak getirilen bir ozelliktir Erişkin insanlarda bu sure 411 saat arasında değişmektedir; herkesin bildiği 78 saatlik sure ortalama bir değerdir Ancak yukarıda uykunun yapısıyla ilgili verdiğimiz bilgileri goz onune alarak uykunun suresi kadar, hatta ondan daha da fazla, uykunun kalitesinin onemli olduğunu belirtmeliyiz Bircok kişi kendini zamanla adapte edip, alışageldiği uyku suresini bir miktar azaltarak da işlevlerini yerine getirebilmektedir Oysa ceşitli uyku bozukluklarıhastalıkları, uyunan ortamdaki olumsuz şartlar, ceşitli nedenlerle kullanılan ilaclar vb bircok etmen uykuyu bolerek, uyku donemlerinin oranlarını bozarak kaliteyi olumsuz yonde etkileyebilir Boyle durumlarda kişi istediği kadar uyusun, kendini dinlenmiş hissetmez ve gun icinde işlevlerini yerine getirmekte zorlanır, konsantre olamaz, hatta her fırsatta uyuklar
Şoyle de soyleyebiliriz: Kişinin sabah kalktığında kendini dinlenmiş ve dinc hissettiği, gun boyunca da konsantrasyon eksikliği ve yorgunluk hissetmeden, işlevlerini aksatmaksızın yerine getirebildiği uyku miktarı onun icin yeterlidir
Aşırı Uyku (Hipersomni) Ne Demektir, Ne Gibi Durumlarda Gorulur? Hipersomni, anlam olarak aşırı uyku ve uygun olmayan ortam ve zamanlarda uyku ihtiyacının on planda olması demektir Bircok uyku hastalığı bu belirtiye yol acmaktadır; ancak burada en onemli olanları hakkında bilgi verilecektir
NarkolepsiKatapleksi Sendromu: Gun icinde ortalama 23 saat aralıklarla onlenemez uyku ataklarının ortaya cıktığı, bu ataklar dışında da kişinin kendini uykulu ya da yorgun hissedebildiği, hatta uyanıklık icine mikro uyku dediğimiz saniyelik uyku donemlerinin karışabildiği, daha cok ergenlik ve genc erişkinlik cağlarında başlayan bir hastalıktır Uykululuğun yanında, kasların aniden gevşemesine bağlı olarak kişinin olduğu yere yığılmasına ve bir sure hareketsiz kalmasına yol acabilen katapleksi de onemli belirtilerden biridir Katapleksinin daha hafif şekillerinde sadece boyun veya cene kaslarında tonus kaybı (gevşeme) olur Bu durumda hastanın sadece başı one veya arkaya doğru duşer ya da cenesi sarkar Katapleksi genellikle ani duygusal değişikliklerle (uzuntu, korku, kahkaha, ağlama gibi) tetiklenir Başka bir belirti uyku paralizisi (uyku felci) olup, uykuya dalarken ya da uyanırken kolbacaklarda ve govdede tek taraflı veya yaygın, kısa sureli, ani kuvvet kaybıyla karakterizedir Yine uykuya dalarken veya uyanırken ortaya cıkan, genellikle gorsel tipte sanrılar (halusinasyonlar) da hastalığın belirtilerindendir
Kaynak: Memorial Hastanesi
Kişinin uykusuyla ilgili farkında olduğu ve onu en cok rahatsız eden yakınma uykusuzluktur Bu yuzden hekime başvuran hastaların coğunluğunu, uykusuzluktan yakınanlar oluşturur Buna karşılık aşırı uykululuk (yorgun kalkma ve gun icinde uyuklamalar), coğu hasta ve yakınları tarafından onemsenmez hatta normal karşılanır
Memorial Hastanesi Uyku Laboratuvarı Sorumlusu Doc Dr Turan Atay, “Aşırı uyku ve uyku bozuklukları hakkında bilgi verdi
“Aşırı uyku hali gunluk yaşamdaki koşuşturmaya, strese, iş hayatının zorluklarına, trafiğe, yaşa veya kişinin tembelliğine bağlanır Oysa gerek neden oldukları iş veya trafik kazaları, gerek hayati tehlike arz eden diğer hastalıklara yol acmaları dolayısıyla uyku tıbbı ile uğraşan hekimlerin onem verdiği bir konudur Zaman gecirmeden tedavi gerektiren bircok hastalık, kendini aşırı uykululukla belli eder
Uykusuzluk kişiye daha fazla rahatsızlık verse de tanımlanmış 80'den fazla uyku hastalığının sadece kucuk bir bolumunu oluşturmaktadır Sonucları bakımından hayati veya acil rahatsızlıklar, aşırı uyku hali onemsenmediği icin atlanabilmektedir
Uyku Nedir? Uykuyla ilgili calışmalar, uykunun zannedildiği gibi yorgunluk sonucu başlayan pasif bir surec değil, vucudun biyolojik saatinin duzenleyici rol oynadığı, bircok uyku getirici biyokimyasal maddenin ve hormonun salınması, bu sırada beyindeki ozel merkezlerin bir sıra ve duzen icinde etkin hale gelmesi sayesinde başlayıp surdurulen aktif bir işlev olduğunu gostermiştir
Organizmadaki bazı vucut işlevlerinin (bu arada uykunun) 24 saat icindeki duzeni ve dağılımı, biyolojik saatimiz tarafından duzenlenmektedir Uyku getirici veya tersine uyanıklığı arttıran maddelerin veya hormonların hangi saatlerde salgılanacağı buna bağlıdır Biyolojik saatimize yol gosteren etmenlerin en onemlilerinden biri “ışıktır Gozlerimiz (retina tabakası) tarafından algılanan ışık, beyindeki ilgili merkeze ulaşır ve bu merkez de ışığın miktarına (gunduzgece) bağlı olarak, uyku getirici veya uyanıklığı sağlayan (diğer bir ifadeyle uykuyu kacıran) madde ve hormonları salgılayan merkezlere uyarıcı veya engelleyici mesajlar yollar Dolayısıyla 24 saat icinde uyumaya yatkın olduğumuz veya istesek de kolay kolay uyuyamayacağımız donemler vardır: Orneğin butun gece uyumayan ve cok yorgun olan birinin, sabahoğle saatleri arasında istediği halde kolayca uykuya dalamaması, hatta şaşırtıcı bicimde hareketli ve konuşkan gorunmesi gibi Buna karşılık uykuyu getiren hormonlardan biri olan melatonin akşam saatlerinden sonra daha fazla salgılanır ve gece uyumamızı kolaylaştırır
Uyku acısından biyolojik ritmimizi duzenleyen etmenlerden biri de vucut ısısıdır Vucut ısısının duşuk olduğu donemlerde, uykuya daha yatkın oluruz Vucut ısısı gun icinde iki kez duşer Bu duşuşlerden en belirgin olanı sabaha karşı saatlerde, diğeri ise oğleden sonra saat 1400 civarındadır (oğleden sonra bastıran ve genellikle oğle yemeğine bağladığımız mahmurluk hali, aslında vucut ısısındaki azalmaya bağlıdır; ve yine bu sayede “oğle uykusu uyumak mumkun olmaktadır)
“Yeterli Uykunun Suresi Ne Kadardır?Yeterli uyku suresi kişiden kişiye değişir ve esasen genetik olarak getirilen bir ozelliktir Erişkin insanlarda bu sure 411 saat arasında değişmektedir; herkesin bildiği 78 saatlik sure ortalama bir değerdir Ancak yukarıda uykunun yapısıyla ilgili verdiğimiz bilgileri goz onune alarak uykunun suresi kadar, hatta ondan daha da fazla, uykunun kalitesinin onemli olduğunu belirtmeliyiz Bircok kişi kendini zamanla adapte edip, alışageldiği uyku suresini bir miktar azaltarak da işlevlerini yerine getirebilmektedir Oysa ceşitli uyku bozukluklarıhastalıkları, uyunan ortamdaki olumsuz şartlar, ceşitli nedenlerle kullanılan ilaclar vb bircok etmen uykuyu bolerek, uyku donemlerinin oranlarını bozarak kaliteyi olumsuz yonde etkileyebilir Boyle durumlarda kişi istediği kadar uyusun, kendini dinlenmiş hissetmez ve gun icinde işlevlerini yerine getirmekte zorlanır, konsantre olamaz, hatta her fırsatta uyuklar
Şoyle de soyleyebiliriz: Kişinin sabah kalktığında kendini dinlenmiş ve dinc hissettiği, gun boyunca da konsantrasyon eksikliği ve yorgunluk hissetmeden, işlevlerini aksatmaksızın yerine getirebildiği uyku miktarı onun icin yeterlidir
Aşırı Uyku (Hipersomni) Ne Demektir, Ne Gibi Durumlarda Gorulur? Hipersomni, anlam olarak aşırı uyku ve uygun olmayan ortam ve zamanlarda uyku ihtiyacının on planda olması demektir Bircok uyku hastalığı bu belirtiye yol acmaktadır; ancak burada en onemli olanları hakkında bilgi verilecektir
NarkolepsiKatapleksi Sendromu: Gun icinde ortalama 23 saat aralıklarla onlenemez uyku ataklarının ortaya cıktığı, bu ataklar dışında da kişinin kendini uykulu ya da yorgun hissedebildiği, hatta uyanıklık icine mikro uyku dediğimiz saniyelik uyku donemlerinin karışabildiği, daha cok ergenlik ve genc erişkinlik cağlarında başlayan bir hastalıktır Uykululuğun yanında, kasların aniden gevşemesine bağlı olarak kişinin olduğu yere yığılmasına ve bir sure hareketsiz kalmasına yol acabilen katapleksi de onemli belirtilerden biridir Katapleksinin daha hafif şekillerinde sadece boyun veya cene kaslarında tonus kaybı (gevşeme) olur Bu durumda hastanın sadece başı one veya arkaya doğru duşer ya da cenesi sarkar Katapleksi genellikle ani duygusal değişikliklerle (uzuntu, korku, kahkaha, ağlama gibi) tetiklenir Başka bir belirti uyku paralizisi (uyku felci) olup, uykuya dalarken ya da uyanırken kolbacaklarda ve govdede tek taraflı veya yaygın, kısa sureli, ani kuvvet kaybıyla karakterizedir Yine uykuya dalarken veya uyanırken ortaya cıkan, genellikle gorsel tipte sanrılar (halusinasyonlar) da hastalığın belirtilerindendir
Kaynak: Memorial Hastanesi