Vahiy ne demek hakkında bilgi
Sozlukte vahiy “suratlice ve gizlice bildirmektir Bu kelimenin, “ustu kapalı sozle,
soz sayılmayan seslerle, organların işaretleriyle, yaratılışta belli bir bilgi ve beceriyi varlığın
ozelliği kılmakla, yazıyla ve şeytan, cin gibi maddi olmayan şuurlu varlıkların zihinlere
soktukları hayal ve fikirlerle (vesvese) bildirme gibi anlamlarda kullanımları da vardır
Terim olarak vahiy, “Allah’ın peygamberlerine ulaştırdığı sozu, kelimesi, kelamıdır
Yine Allah’ın kendisine yakın kullarına (veli) ya doğrudan veya melekler aracılığı ile
ulaştırdığı bilgiler ve sozler icin de –aşağıda orneği goruleceği gibi– vahiy kelimesinin
kullanıldığı olmuştur Ancak bunlar icin yaygın olarak ilham terimi kullanılır İlhamın
değeri subjektiftir; Peygamber’e gelen vahye aykırı olmamak şartıyla kime gelmişse onun
icin gecerli ve dayanak olabilir (Sadruşşeria, etTavdih, II, 15)
Kur’an’da vahiy ve aynı kokten fiiller, “vahyetmek, ilahi sozu, bilgiyi ulaştırmak
manasında cok sayıdaki ayette kullanılmaktadır Vahyin birden fazla şekli vardır:
a) Vahiy meleği Cebrail belli bir şekle –mesela bir insan şekline– girerek gelir,
başkalarının da duyup anlayacağı tarzda ilahi sozu peygambere ulaştırır ya da kendine
mahsus şekliyle yalnızca peygambere gorunur ve sozu onun işitmesine uygun olarak
kendisine ulaştırır Hadis kitaplarının vahyi anlatan bolumlerinde bu vahiy tarzının
orneklerinden bahsedilmiştir
b) Hz MUsa’ya TUrisina’da ve mukaddes vadide gelen vahiyde olduğu gibi,
ulaştıran gorunur bir aracı olmaksızın ilahi soz işitilir (Meryem, 1952; Kasas, 2846; Taha, )
Bu tarz bir vahye mi‘racda Hz Peygamber de muhatap olmuştur
c) Soz kalbe ve zihne doğrudan veya Cebrail (RUhulkudus) aracılığıyla iletilir,
gonderilir Hz Peygamber boyle bir iletişimi şu hadisinde dile getirmiştir:
“RUhulkudus kalbime şu bilgiyi getirdi: Hicbir kimse rızkını tuketmeden
olmeyecektir Şu halde Allah’tan korkunuz ve rızkınızı guzel, meşrU yollardan talep ediniz
Rızkın gecikmesi sizi Allah’ın emirlerini ciğneyerek onu elde etmeye itmesin Cunku
Allah’ın katında bulunanlar ancak O’na itaatle elde edilebilir (Heysemi, Mecma‘u’zzeva’id, II,
71,72)
d) “MUsa’nın annesine, ‘Başına bir şey gelmesinden endişe ettiğinde onu nehre
bırak’ diye vahyettik (Kasas, 287) mealindeki ayette olduğu gibi Allah’ın iradesi ilham
yoluyla bildirilir Burada vahiy ilham manasında kullanılmıştır
e) “Ve rabbin bal arısına şoyle ilham etti (Nahl, 1668) ayetinde bildirildiği gibi
Allah, bazı yaratıklarını belli bir bilgi ve beceriye programlamış, bu bilgi ve eylem bicimini
onların tabiatlarının bir parcası, temel ozelliği kılmıştır
f) Ruya yoluyla bildirilir Hz Peygamber şoyle buyurmuştur: “Vahiy kesildi, sona
erdi, geriye yalnızca mubeşşirat kaldı Bu da doğru bilgi getiren ruyalardır, bunu mumin
gorur veya ona gosterilir (Buhari, “Ta‘bir, 20; Muslim, “Salat, 207208) Bu maddede gecen
vahiy de ilham manasındaki vahiydir Hz Peygamber’e vahiy sadık (doğru cıkan) ruyalarla
başlamıştır Ancak onun gorduğu ruyaları diğer muminlerin gordukleri ruyalarla
karıştırmamak gerekir Cunku Hz Peygamber’in vahiy mahiyetindeki ruyasının sabah
aydınlığı gibi acıkca doğru cıktığı hadiste bildirilmiştir (Buhari, “Bed’u’lvahy, 3; ayrıca bk İbn
Kayyim, Zadu’lme’ad, I, 7880)
ŞUra sUresinin 51 ayeti, vahyin yukarıda gecen butun şekillerini ihtiva etmektedir:
“Herhangi bir insanla Allah’ın konuşması ancak vahiy ile veya perde arkasından ya da bir
elci gonderip izniyle dilediğini vahyetmesi şeklinde olabilir İlham ve ruya yoluyla olanlar
“vahiy ile kısmına girer Programlama insana değil diğer bazı varlıklara ait olmakla
beraber bunun icin “Rabbin bal arısına ilham etti (evha) ifadesi kullanıldığından (Nahl,
1668), o da bu kategoriye dahildir Getireni gormeden sozu işitme şekli “perde arkasından
kısmına, Cebrail’in belli bir şekle girerek ilahi sozu ulaştırması “bir elci gonderip
kısmına aittir (Ragıb elİsfahani, elMufredat, “vhy md)
Kur’anı Kerim’de vahiy hem sozluk anlamında hem de terim olarak kullanılmıştır
Allah’ın vahyinin butun ceşitlerini icine alan bir tanım vermek gerekirse “Vahiy, yuce
yaratıcının genel olarak varlıkları, dilediği ozelliklere ve hareket tarzlarına gore
programlaması, ozel olarak da insanlara ulaştırmak istediği ilahi emir, yasak ve haberlerin
tamamını vasıtalı veya vasıtasız bir tarzda, gizli ve suratli bir yolla peygamberlerine
iletmesidir demek mumkundur (ayrıca bk Muhsin Demirci, Vahiy Gerceği, s2627)
Vahiyde “gizlilik ve “surat ozellikleri vardır Vahiydeki surati, bilgisayarın bir
tuşuna basarak kısa bir zaman parcası icinde ciltler dolusu bilgiyi yukleme, nakletme,
kopyalama orneğine bakarak tasavvur edip anlamak mumkundur
“Bilinmezlik vasfı vahyin mahiyeti, ne ve nasıl olduğu konusuyla ilgilidir Vahyin
ozel bir bilgi iletişim aracı olduğu bilinmekle beraber mahiyet ve keyfiyeti, neden ibaret
olduğu, ilahi sozun insana vahiy yoluyla nasıl intikal ettiği; konuşmak icin dile, harfe,
kelimeye ve sese ihtiyacı bulunmayan, konuşması insanın konuşmasına benzemeyen
Allah’ın, kendi kelamını peygamberlerine nasıl ilettiği ve bu kelamın belli bir dile ait harf,
kelime, cumle ve seslere nasıl donuştuğu mechuldur, gizlidir, sırdır; bu sırrın bilgisi sıradan
insanlara verilmemiştir Vahiy mahiyeti bakımından bilinemez olduğu gibi bu iletişimin
oluşu, gercekleşme keyfiyeti de gizlidir, ucuncu bir şahıs buna muttali olamaz
Sozlukte vahiy “suratlice ve gizlice bildirmektir Bu kelimenin, “ustu kapalı sozle,
soz sayılmayan seslerle, organların işaretleriyle, yaratılışta belli bir bilgi ve beceriyi varlığın
ozelliği kılmakla, yazıyla ve şeytan, cin gibi maddi olmayan şuurlu varlıkların zihinlere
soktukları hayal ve fikirlerle (vesvese) bildirme gibi anlamlarda kullanımları da vardır
Terim olarak vahiy, “Allah’ın peygamberlerine ulaştırdığı sozu, kelimesi, kelamıdır
Yine Allah’ın kendisine yakın kullarına (veli) ya doğrudan veya melekler aracılığı ile
ulaştırdığı bilgiler ve sozler icin de –aşağıda orneği goruleceği gibi– vahiy kelimesinin
kullanıldığı olmuştur Ancak bunlar icin yaygın olarak ilham terimi kullanılır İlhamın
değeri subjektiftir; Peygamber’e gelen vahye aykırı olmamak şartıyla kime gelmişse onun
icin gecerli ve dayanak olabilir (Sadruşşeria, etTavdih, II, 15)
Kur’an’da vahiy ve aynı kokten fiiller, “vahyetmek, ilahi sozu, bilgiyi ulaştırmak
manasında cok sayıdaki ayette kullanılmaktadır Vahyin birden fazla şekli vardır:
a) Vahiy meleği Cebrail belli bir şekle –mesela bir insan şekline– girerek gelir,
başkalarının da duyup anlayacağı tarzda ilahi sozu peygambere ulaştırır ya da kendine
mahsus şekliyle yalnızca peygambere gorunur ve sozu onun işitmesine uygun olarak
kendisine ulaştırır Hadis kitaplarının vahyi anlatan bolumlerinde bu vahiy tarzının
orneklerinden bahsedilmiştir
b) Hz MUsa’ya TUrisina’da ve mukaddes vadide gelen vahiyde olduğu gibi,
ulaştıran gorunur bir aracı olmaksızın ilahi soz işitilir (Meryem, 1952; Kasas, 2846; Taha, )
Bu tarz bir vahye mi‘racda Hz Peygamber de muhatap olmuştur
c) Soz kalbe ve zihne doğrudan veya Cebrail (RUhulkudus) aracılığıyla iletilir,
gonderilir Hz Peygamber boyle bir iletişimi şu hadisinde dile getirmiştir:
“RUhulkudus kalbime şu bilgiyi getirdi: Hicbir kimse rızkını tuketmeden
olmeyecektir Şu halde Allah’tan korkunuz ve rızkınızı guzel, meşrU yollardan talep ediniz
Rızkın gecikmesi sizi Allah’ın emirlerini ciğneyerek onu elde etmeye itmesin Cunku
Allah’ın katında bulunanlar ancak O’na itaatle elde edilebilir (Heysemi, Mecma‘u’zzeva’id, II,
71,72)
d) “MUsa’nın annesine, ‘Başına bir şey gelmesinden endişe ettiğinde onu nehre
bırak’ diye vahyettik (Kasas, 287) mealindeki ayette olduğu gibi Allah’ın iradesi ilham
yoluyla bildirilir Burada vahiy ilham manasında kullanılmıştır
e) “Ve rabbin bal arısına şoyle ilham etti (Nahl, 1668) ayetinde bildirildiği gibi
Allah, bazı yaratıklarını belli bir bilgi ve beceriye programlamış, bu bilgi ve eylem bicimini
onların tabiatlarının bir parcası, temel ozelliği kılmıştır
f) Ruya yoluyla bildirilir Hz Peygamber şoyle buyurmuştur: “Vahiy kesildi, sona
erdi, geriye yalnızca mubeşşirat kaldı Bu da doğru bilgi getiren ruyalardır, bunu mumin
gorur veya ona gosterilir (Buhari, “Ta‘bir, 20; Muslim, “Salat, 207208) Bu maddede gecen
vahiy de ilham manasındaki vahiydir Hz Peygamber’e vahiy sadık (doğru cıkan) ruyalarla
başlamıştır Ancak onun gorduğu ruyaları diğer muminlerin gordukleri ruyalarla
karıştırmamak gerekir Cunku Hz Peygamber’in vahiy mahiyetindeki ruyasının sabah
aydınlığı gibi acıkca doğru cıktığı hadiste bildirilmiştir (Buhari, “Bed’u’lvahy, 3; ayrıca bk İbn
Kayyim, Zadu’lme’ad, I, 7880)
ŞUra sUresinin 51 ayeti, vahyin yukarıda gecen butun şekillerini ihtiva etmektedir:
“Herhangi bir insanla Allah’ın konuşması ancak vahiy ile veya perde arkasından ya da bir
elci gonderip izniyle dilediğini vahyetmesi şeklinde olabilir İlham ve ruya yoluyla olanlar
“vahiy ile kısmına girer Programlama insana değil diğer bazı varlıklara ait olmakla
beraber bunun icin “Rabbin bal arısına ilham etti (evha) ifadesi kullanıldığından (Nahl,
1668), o da bu kategoriye dahildir Getireni gormeden sozu işitme şekli “perde arkasından
kısmına, Cebrail’in belli bir şekle girerek ilahi sozu ulaştırması “bir elci gonderip
kısmına aittir (Ragıb elİsfahani, elMufredat, “vhy md)
Kur’anı Kerim’de vahiy hem sozluk anlamında hem de terim olarak kullanılmıştır
Allah’ın vahyinin butun ceşitlerini icine alan bir tanım vermek gerekirse “Vahiy, yuce
yaratıcının genel olarak varlıkları, dilediği ozelliklere ve hareket tarzlarına gore
programlaması, ozel olarak da insanlara ulaştırmak istediği ilahi emir, yasak ve haberlerin
tamamını vasıtalı veya vasıtasız bir tarzda, gizli ve suratli bir yolla peygamberlerine
iletmesidir demek mumkundur (ayrıca bk Muhsin Demirci, Vahiy Gerceği, s2627)
Vahiyde “gizlilik ve “surat ozellikleri vardır Vahiydeki surati, bilgisayarın bir
tuşuna basarak kısa bir zaman parcası icinde ciltler dolusu bilgiyi yukleme, nakletme,
kopyalama orneğine bakarak tasavvur edip anlamak mumkundur
“Bilinmezlik vasfı vahyin mahiyeti, ne ve nasıl olduğu konusuyla ilgilidir Vahyin
ozel bir bilgi iletişim aracı olduğu bilinmekle beraber mahiyet ve keyfiyeti, neden ibaret
olduğu, ilahi sozun insana vahiy yoluyla nasıl intikal ettiği; konuşmak icin dile, harfe,
kelimeye ve sese ihtiyacı bulunmayan, konuşması insanın konuşmasına benzemeyen
Allah’ın, kendi kelamını peygamberlerine nasıl ilettiği ve bu kelamın belli bir dile ait harf,
kelime, cumle ve seslere nasıl donuştuğu mechuldur, gizlidir, sırdır; bu sırrın bilgisi sıradan
insanlara verilmemiştir Vahiy mahiyeti bakımından bilinemez olduğu gibi bu iletişimin
oluşu, gercekleşme keyfiyeti de gizlidir, ucuncu bir şahıs buna muttali olamaz
