Vertigo ve Denge Bozukluğu nedir ?
Kısaca vücudun denge sistemlerinden yanlış uyaranlar gelmesi veya doğru uyaranların yanlış algılanmasıyla ortaya çıkan dengesizlik halidir. Dengesizlik beyin veya beyine giden denge ile ilgili sinirlerin hasarlanması veya bu sinirlerin beyine yanlış uyarılar iletmesi sonucunda olur.
Vertigo, Latince kökenli bir kelime olup dönmek manasına gelmektedir. Kısaca vücudun denge sistemlerinden yanlış uyaranlar gelmesi veya doğru uyaranların yanlış algılanmasıyla ortaya çıkan dengesizlik halidir.
Dengenin sağlanmasında bir çok organ; iç kulak, gözler, eklem ve kaslar, beyin, omurilik birbirleri ile bağlantılı bir şekilde çalışırlar. Bu organları etkileyen hastalıkların bir çoğunda vertigo ve/veya dengesizlik ortaya çıkar. Bu sebeple vertigo ve denge bozukluğu değerlendirilmesi, tanı ve tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve ekip işidir. ( KBB, nöroloji, kardiyoloj, dahiliye, fizik tedavi, odyoloji,beyin cerrahisi)
Dengesizlik beyin veya beyine giden denge ile ilgili sinirlerin hasarlanması veya bu sinirlerin beyine yanlış uyarılar iletmesi sonucunda olur. Beyinde denge ile ilgili ana merkez beyin sapındaki ve beyincikteki denge hücrelerinden oluşmaktadır. Bu merkezlere omurilikten, gözden ve iç kulaktaki denge merkezlerinden sinirler gelmektedir. Beyin dışındaki en önemli merkez iç kulaktaki yarım daire kanallarıdır. Bu kanallar başın hızlı dönme hareketlerini ve başın üç boyutlu uzayda ne pozisyonda durduğunu anlayabilecek şekilde dizayn edilmiştir. Buradaki sinir hücrelerinin uzantıları denge sinirini oluşturarak beyin sapı aracılığı ile beyine girer ve denge ile ilgili gerekli bilgileri aktarır. Beden dengesini beyine anlatan ise eklemlerde ve tendonlarda yer alan hücrelerin oluşturduğu sinirlerdir. Bu sinirler omuriliğin arkasında yer alan ve arka kordon isimdeki kolonda yol alarak yine beyin sapından ilgili merkezlere bedenin üç boyutlu uzayda hangi pozisyonda durduğunu beyine anlatır. Bu duyuya derin duyu ismi verilmektedir. Sayılan anatomik yapıların herhangi birinin hastalığında kişi dengesizlik hisseder.
Baş dönmesi en sık iç kulak hastalıkları sonucu, daha nadir olarak da beyin ve beyincikle ilgili hastalıklarda ortaya çıkabilmektedir. Bunların yanı sıra tansiyon, kalp hastalıkları, damar hastalıkları, alkol ve bazı ilaçlar da baş dönmesine yol açabilmektedir.
Denge ile ilgili KBB hastalıkları arasında kulak kristalleri kayması, labirentit (kulak labirentinin inflamasyonu), Meniere hastalığı (labirentteki sıvılarda basınç artışı), vestibüler nörit (denge siniri iltihabı) gibi iç kulak hastalıkları sayılabilir. Daha az sıklıkta, otit media (orta kulak iltihabı) dengeyi bozabilir.
Vertigo veya denge bozukluğuna yol açan hastalıklar bazen sadece şiddetli baş dönmesi veya şiddetli denge kaybı şeklinde kendini gösterir. Hasta kendisinin veya tüm çevresindeki nesnelerin döndüğünü hisseder. Başdönmesi; hastaların günlük aktivitelerini kâbusa çevirebilen, hastayı yatağa düşürüp gözlerini dahi açamayacağı kadar şiddetli olabileceği gibi sadece zaman zaman bir kayma hissine ve bir göz kararması şeklinde de olabilir. Bazı hastalıklarda bulantı, kusma, işitmede azalma, kulakta doluluk hissi, tinnitus (çınlama), baskı basınç hissi, gözlerde kararma, bayılma hissi gibi şikayetler de eşlik edebilir.
Başdönmesi ve dengesizlik şikayetlerinin KBB açısından en sık görülen hastalığı benign paroksismal pozisyonel vertigodur (iyi huylu tekrarlayıcı pozisyona bağlı vertigo). Bu durum ani baş hareketleri ile oluşan ve artan (yatmak, yataktan kalkmak, öne eğilmek, yukarı bakmak ya da sadece bir tarafa başı çevirmek) bir baş dönmesidir. Vertigo şiddetli ise hasta hareket edemez hale gelir ve mide bulantısı-kusma da şikayetleri arasına eklenir.
Dolaşım bozuklukları, B12 vitamini eksikliğine bağlı sinir dejenerasyonu veya nadiren tabes dorsalis (sifilizin bir komplikasyonu) sonucunda denge bozukluğu oluşabilir. Beyinde serebellumu etkileyen bir tümör veya inme, kollarda ve bacaklarda kuvvet kaybının yanı sıra bozulmuş kas koordinasyonunun diğer özelliklerine de neden olabilir.
Özellikle yatan veya oturan kişinin aniden ayağa kalkması ile oluşan sendeleme, göz kararması, baş dönmesi ve hatta bayılma kimi zaman tansiyon ve şeker dengesizliklerine, kimi zaman da boyun damarlarının daralmasına işaret edebilir.
Vertigo (Başdönmesi) – Dengesizlik tanısı nasıl konur?
Vertigo ve dengesizlik tanısında, hastalık öyküsü çok önemlidir. Vertigo; bir hastalık değil, hastalık belirtisi olduğundan doktorunuz yaşadığınız baş dönmesinin özelliğine göre size tanı koyacaktır.
Vertigo (Başdönmesi) – Dengesizlik nasıl tedavi edilir?
Hastaya vertigoya sebep olan hastalığın teşhisi konulduktan sonra sebebe yönelik özel tedavi planlanmalıdır. Vertigo tedavisinde KBB, nöroloji, dâhiliye, fizik tedavi değerlendirmeleri gerekebilir. Önerilen tedavi, konulan teşhis ile ilişkili olacaktır. Yılda en az bir kez kontrol muayenesinin yapılması önerilmektedir.
Tedavi, doktorunuzun muayene sırasında yaptıracağı basit bazı hareketlerden, cerrahi tedaviye uzanan geniş bir yelpazeyi kapsar.
Denge bozukluğu ruhsal sorunlara yol açabilir
Denge bozukluğu, baş dönmesi ya da vertigo insanların yaşam kalitesini bozan en önemli şikayetlerden biridir. Vertigo bir hastalık ismi olmayıp, kelime anlamıyla tam olarak baş dönmesinin karşılığıdır.
Denge bozukluğu nedir
Baş dönmesi ve dengesizlik doktora en sık başvurma nedenleri arasında ikinci sıradadır. İstatistikler, insanların yüzde 70'inin hayatlarının bir döneminde baş dönmesi yaşadıklarına işaret etmektedir. İyileşmenin ilk aşaması doğru tanıdır. İstatistiksel olarak baş dönmesi ve denge problemlerinin yüzde 85'i iç kulak kaynaklıdır.
Baş dönmesi ve dengesizlik şikayeti olan hastaların yaşadıkları semptomlar oldukça rahatsız edici ve korkutucudur. İnsandaki denge sistemi, beynin gözlerden, kaslardan, eklemlerden ve iç kulaktan aldığı bilgiye dayanır. İç kulakta bir problem geliştiğinde beyin yanlış bilgi aldığı için baş dönmesi ve dengesizlik oluşur.
Denge bozukluğu ruhsal sorunlara yol açabilir
Denge bozukluğundan yakınan hastalarda sıkça ruhsal sorunlar sıkça görülebilir. Tersine durumda, ruhsal sorunları olan kişilerde, denge bozukluğu görülebilir. Psikojenik grupta ele alınan bu tür hastalarda baş dönmesi pek görülmez, daha çok denge sorunu görülür.
Şiddetli baş dönmelerinde hastalık kaynağı daha çok iç kulaktadır. İç kulak hastalıklarında baş dönmesine ek olarak işitme kaybı, çınlama ve kulakta dolgunluk hissi de olabilir, fakat hiçbir zaman bilinç kaybı olmaz.
Vertigo belirtileri
Gerçek baş dönmeleri dışında çok sayıda insanı rahatsız eden önemli bir klinik belirti de denge bozukluğudur. Bu durumdaki kişi başındaki boşluk hissinden, yaylı yatak üzerinde ya da gemi güvertesinde yürüyormuş gibi, arkadan itiliyormuş veya çekiliyormuş gibi, ayaklarının boşluğa gitmesi gibi, görmede bulanıklık ya da göz kararması gibi belirtilerden şikayet eder.
Belirtilerin daha silik olduğu durumda kaynak nörolojik kökenli olabilir. Bu durumda denge bozukluğunun yanı sıra, konuşmada bozulma, çift görme, el ve ayaklarda güçsüzlük, yüzde his kaybı ve bilinç kaybı gibi ciddi belirtiler olabilir.
Hastalar mevcut durumunu anlatmak için birçok belirtiyi baş dönmesi olarak tanımlayabilirler. Örneğin kansızlık yakınması ya da düşük tansiyonu olan kişiler aniden ayağa kalktıklarında ortaya çıkan baştaki boşluk hissini veya bayılma hissini baş dönmesi olarak ifade edebilirler. Oysaki bunun baş dönmesiyle ilgisi yoktur. Buradaki sorun başka sistemlerle ilgili olup, tedavisi çok farklıdır.
Baş dönmesinin kaynağını bulmak için sırasıyla kulak burun boğaz, nöroloji ve kalp damar hastalıklarının taraması yapılmalıdır.
İç kulak ve yakın çevresindeki hastalıklarla ortaya çıkan baş dönmeleri çok şiddetlidir. Dönmenin yanı sıra bulantı, kusma, soğuk terleme de olur. Bazen işitme kaybı, çınlama ve kulak dolgunluğu da hastalık tablosuna eklenir. Bu şikayetlere yol açan hastalıklar genellikle ölümcül değildir.
Daha ciddi santral nedenlerle ortaya çıkan baş dönmeleri genellikle çok şiddetli değildir. Daha silik ve sinsi bir klinik seyir izler. Burada eşlik eden diğer nörolojik belirtiler önem kazanmaktadır.
Sonuç olarak ölümcül olan baş dönmesi nedeniyle olmayanı ayırt etmek çok önemlidir.
Kaynakça: Acı badem tıp sağlık bakanlıgı Anonim
Kısaca vücudun denge sistemlerinden yanlış uyaranlar gelmesi veya doğru uyaranların yanlış algılanmasıyla ortaya çıkan dengesizlik halidir. Dengesizlik beyin veya beyine giden denge ile ilgili sinirlerin hasarlanması veya bu sinirlerin beyine yanlış uyarılar iletmesi sonucunda olur.
Vertigo, Latince kökenli bir kelime olup dönmek manasına gelmektedir. Kısaca vücudun denge sistemlerinden yanlış uyaranlar gelmesi veya doğru uyaranların yanlış algılanmasıyla ortaya çıkan dengesizlik halidir.
Dengenin sağlanmasında bir çok organ; iç kulak, gözler, eklem ve kaslar, beyin, omurilik birbirleri ile bağlantılı bir şekilde çalışırlar. Bu organları etkileyen hastalıkların bir çoğunda vertigo ve/veya dengesizlik ortaya çıkar. Bu sebeple vertigo ve denge bozukluğu değerlendirilmesi, tanı ve tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve ekip işidir. ( KBB, nöroloji, kardiyoloj, dahiliye, fizik tedavi, odyoloji,beyin cerrahisi)
Dengesizlik beyin veya beyine giden denge ile ilgili sinirlerin hasarlanması veya bu sinirlerin beyine yanlış uyarılar iletmesi sonucunda olur. Beyinde denge ile ilgili ana merkez beyin sapındaki ve beyincikteki denge hücrelerinden oluşmaktadır. Bu merkezlere omurilikten, gözden ve iç kulaktaki denge merkezlerinden sinirler gelmektedir. Beyin dışındaki en önemli merkez iç kulaktaki yarım daire kanallarıdır. Bu kanallar başın hızlı dönme hareketlerini ve başın üç boyutlu uzayda ne pozisyonda durduğunu anlayabilecek şekilde dizayn edilmiştir. Buradaki sinir hücrelerinin uzantıları denge sinirini oluşturarak beyin sapı aracılığı ile beyine girer ve denge ile ilgili gerekli bilgileri aktarır. Beden dengesini beyine anlatan ise eklemlerde ve tendonlarda yer alan hücrelerin oluşturduğu sinirlerdir. Bu sinirler omuriliğin arkasında yer alan ve arka kordon isimdeki kolonda yol alarak yine beyin sapından ilgili merkezlere bedenin üç boyutlu uzayda hangi pozisyonda durduğunu beyine anlatır. Bu duyuya derin duyu ismi verilmektedir. Sayılan anatomik yapıların herhangi birinin hastalığında kişi dengesizlik hisseder.
Baş dönmesi en sık iç kulak hastalıkları sonucu, daha nadir olarak da beyin ve beyincikle ilgili hastalıklarda ortaya çıkabilmektedir. Bunların yanı sıra tansiyon, kalp hastalıkları, damar hastalıkları, alkol ve bazı ilaçlar da baş dönmesine yol açabilmektedir.
Denge ile ilgili KBB hastalıkları arasında kulak kristalleri kayması, labirentit (kulak labirentinin inflamasyonu), Meniere hastalığı (labirentteki sıvılarda basınç artışı), vestibüler nörit (denge siniri iltihabı) gibi iç kulak hastalıkları sayılabilir. Daha az sıklıkta, otit media (orta kulak iltihabı) dengeyi bozabilir.
Vertigo veya denge bozukluğuna yol açan hastalıklar bazen sadece şiddetli baş dönmesi veya şiddetli denge kaybı şeklinde kendini gösterir. Hasta kendisinin veya tüm çevresindeki nesnelerin döndüğünü hisseder. Başdönmesi; hastaların günlük aktivitelerini kâbusa çevirebilen, hastayı yatağa düşürüp gözlerini dahi açamayacağı kadar şiddetli olabileceği gibi sadece zaman zaman bir kayma hissine ve bir göz kararması şeklinde de olabilir. Bazı hastalıklarda bulantı, kusma, işitmede azalma, kulakta doluluk hissi, tinnitus (çınlama), baskı basınç hissi, gözlerde kararma, bayılma hissi gibi şikayetler de eşlik edebilir.
Başdönmesi ve dengesizlik şikayetlerinin KBB açısından en sık görülen hastalığı benign paroksismal pozisyonel vertigodur (iyi huylu tekrarlayıcı pozisyona bağlı vertigo). Bu durum ani baş hareketleri ile oluşan ve artan (yatmak, yataktan kalkmak, öne eğilmek, yukarı bakmak ya da sadece bir tarafa başı çevirmek) bir baş dönmesidir. Vertigo şiddetli ise hasta hareket edemez hale gelir ve mide bulantısı-kusma da şikayetleri arasına eklenir.
Dolaşım bozuklukları, B12 vitamini eksikliğine bağlı sinir dejenerasyonu veya nadiren tabes dorsalis (sifilizin bir komplikasyonu) sonucunda denge bozukluğu oluşabilir. Beyinde serebellumu etkileyen bir tümör veya inme, kollarda ve bacaklarda kuvvet kaybının yanı sıra bozulmuş kas koordinasyonunun diğer özelliklerine de neden olabilir.
Özellikle yatan veya oturan kişinin aniden ayağa kalkması ile oluşan sendeleme, göz kararması, baş dönmesi ve hatta bayılma kimi zaman tansiyon ve şeker dengesizliklerine, kimi zaman da boyun damarlarının daralmasına işaret edebilir.
Vertigo (Başdönmesi) – Dengesizlik tanısı nasıl konur?
Vertigo ve dengesizlik tanısında, hastalık öyküsü çok önemlidir. Vertigo; bir hastalık değil, hastalık belirtisi olduğundan doktorunuz yaşadığınız baş dönmesinin özelliğine göre size tanı koyacaktır.
Vertigo (Başdönmesi) – Dengesizlik nasıl tedavi edilir?
Hastaya vertigoya sebep olan hastalığın teşhisi konulduktan sonra sebebe yönelik özel tedavi planlanmalıdır. Vertigo tedavisinde KBB, nöroloji, dâhiliye, fizik tedavi değerlendirmeleri gerekebilir. Önerilen tedavi, konulan teşhis ile ilişkili olacaktır. Yılda en az bir kez kontrol muayenesinin yapılması önerilmektedir.
Tedavi, doktorunuzun muayene sırasında yaptıracağı basit bazı hareketlerden, cerrahi tedaviye uzanan geniş bir yelpazeyi kapsar.
Denge bozukluğu ruhsal sorunlara yol açabilir
Denge bozukluğu, baş dönmesi ya da vertigo insanların yaşam kalitesini bozan en önemli şikayetlerden biridir. Vertigo bir hastalık ismi olmayıp, kelime anlamıyla tam olarak baş dönmesinin karşılığıdır.
Denge bozukluğu nedir
Baş dönmesi ve dengesizlik doktora en sık başvurma nedenleri arasında ikinci sıradadır. İstatistikler, insanların yüzde 70'inin hayatlarının bir döneminde baş dönmesi yaşadıklarına işaret etmektedir. İyileşmenin ilk aşaması doğru tanıdır. İstatistiksel olarak baş dönmesi ve denge problemlerinin yüzde 85'i iç kulak kaynaklıdır.
Baş dönmesi ve dengesizlik şikayeti olan hastaların yaşadıkları semptomlar oldukça rahatsız edici ve korkutucudur. İnsandaki denge sistemi, beynin gözlerden, kaslardan, eklemlerden ve iç kulaktan aldığı bilgiye dayanır. İç kulakta bir problem geliştiğinde beyin yanlış bilgi aldığı için baş dönmesi ve dengesizlik oluşur.
Denge bozukluğu ruhsal sorunlara yol açabilir
Denge bozukluğundan yakınan hastalarda sıkça ruhsal sorunlar sıkça görülebilir. Tersine durumda, ruhsal sorunları olan kişilerde, denge bozukluğu görülebilir. Psikojenik grupta ele alınan bu tür hastalarda baş dönmesi pek görülmez, daha çok denge sorunu görülür.
Şiddetli baş dönmelerinde hastalık kaynağı daha çok iç kulaktadır. İç kulak hastalıklarında baş dönmesine ek olarak işitme kaybı, çınlama ve kulakta dolgunluk hissi de olabilir, fakat hiçbir zaman bilinç kaybı olmaz.
Vertigo belirtileri
Gerçek baş dönmeleri dışında çok sayıda insanı rahatsız eden önemli bir klinik belirti de denge bozukluğudur. Bu durumdaki kişi başındaki boşluk hissinden, yaylı yatak üzerinde ya da gemi güvertesinde yürüyormuş gibi, arkadan itiliyormuş veya çekiliyormuş gibi, ayaklarının boşluğa gitmesi gibi, görmede bulanıklık ya da göz kararması gibi belirtilerden şikayet eder.
Belirtilerin daha silik olduğu durumda kaynak nörolojik kökenli olabilir. Bu durumda denge bozukluğunun yanı sıra, konuşmada bozulma, çift görme, el ve ayaklarda güçsüzlük, yüzde his kaybı ve bilinç kaybı gibi ciddi belirtiler olabilir.
Hastalar mevcut durumunu anlatmak için birçok belirtiyi baş dönmesi olarak tanımlayabilirler. Örneğin kansızlık yakınması ya da düşük tansiyonu olan kişiler aniden ayağa kalktıklarında ortaya çıkan baştaki boşluk hissini veya bayılma hissini baş dönmesi olarak ifade edebilirler. Oysaki bunun baş dönmesiyle ilgisi yoktur. Buradaki sorun başka sistemlerle ilgili olup, tedavisi çok farklıdır.
Baş dönmesinin kaynağını bulmak için sırasıyla kulak burun boğaz, nöroloji ve kalp damar hastalıklarının taraması yapılmalıdır.
İç kulak ve yakın çevresindeki hastalıklarla ortaya çıkan baş dönmeleri çok şiddetlidir. Dönmenin yanı sıra bulantı, kusma, soğuk terleme de olur. Bazen işitme kaybı, çınlama ve kulak dolgunluğu da hastalık tablosuna eklenir. Bu şikayetlere yol açan hastalıklar genellikle ölümcül değildir.
Daha ciddi santral nedenlerle ortaya çıkan baş dönmeleri genellikle çok şiddetli değildir. Daha silik ve sinsi bir klinik seyir izler. Burada eşlik eden diğer nörolojik belirtiler önem kazanmaktadır.
Sonuç olarak ölümcül olan baş dönmesi nedeniyle olmayanı ayırt etmek çok önemlidir.
Kaynakça: Acı badem tıp sağlık bakanlıgı Anonim