Yabancı Yatırım Hakkında Bilgi
Yabancı yatırımların amacı Parasal yatırım Uretim yatırımları Turkiyede yabancı sermaye yatırımları Yabancı sermayenin ulkelere gore dağılımı
“Yabancı yatırım, sermayeyi, verimliliğini artırmak amacıyla kıt olduğu yerlere yonelterek ulusal sınırların otesinde aşırmak ve başka ulkelerde faaliyet icin konumlandırmakur (ya da yatırmaktır) İster parasal, isterse doğrudan uretim aracı şeklinde olsun, istihsal vasıtası olan yahut verimli şartlar arayan unsurların tamamı sermaye olarak ifade olunabilir Ancak burada uluslararası faiz farklılıklarından yararlanmak isteyen parasal sermayeyi reel yatırım unsuru olarak hareket eden sermayeden ayırmak zorundayız Birincisi de ikincisi gibi bir sermaye hareketidir Fakat aralarında bazı farklar vardır Faiz farklılıklarına bağlı olarak gelişen ve menkul vasıtalara yatırım şeklinde oluşan bu sermayenin musmiriyeti zamana bağlı olmakla reel sermayeye benzetilebilirse de, plase edilmesi niteliği ile ondan ayrılır Elde edilen gelir sadece faiz geliridir Kar farklılıklarından doğan kaymalar ise ani olarak gelişir ve zamana bağlı değildir İktisadi gelişmeleri anlık değerlendirir Capraz kurlardan yararlanmaya calışan parasal hareketlilik boyledir Reel sermaye hareketleriyle bizim de burada uzerinde durduğumuz ve esasen yabancı reel ve doğrudan yatırım olarak gelişen ve uretim vasıtalarının cok uluslu şirketler kanalıyla bir ulkeden diğerine verimlilik farklarını değerlendirmek amacıyla giden sermayeyi ifade eder Buna yabancı sıfatı verilmesinin sebebi milli sınırlar icinde değil, yabancı gercek ve tuzel kişilerin ulusal sınırlar icinde yatırım yapması sebebiyledir Fakat ulke sınırları dışında ulke vatandaşlarının sahip olduğu şirketlerin de kendi tuzel kişilikleri dolayısıyle ulkede yapmış oldukları yatırımlar, yabancı yatırım veya yabancı sermaye olarak adlandırılmak zorundadır Mesela Hollanda tabiiyetinde olan gercek kişilerin ABD ’de kurdukları bir şirketin Hollanda ’da yatırım yapması ya da bir yatırıma ortak olması yabancı sermaye yatırımıdır
Gelir getireceği, uretime katkıda bulunacağı ya da reel mal ve vasıtaları artırmaya matuf olarak uretim araclarına harcama yapmaya yatırım denir Bunun bir ulkeden bir başka ulkeye yonelmesi onu yabancı yatırım haline getirmektedir
Yabancı sermaye, yabancı menkul kıymetlere yatırım ve reel uretim vasıtalarına yatırım şeklinde ikiye ayrılmakta, birincisine portfoy yatırımı, ikincisine doğrudan yatırım denmekledir
Yabancı sermaye neden bir ulkeden başka bir ulkeye yatırım şeklinde yonelir?
Once gonderen ulke acısından bakalım: Burada birinci neden, yuksek gumruk duvarları sebebiyle ihracatın yapılamadığı ama talebin yuksek olduğu piyasalarda, doğrudan yatırım kanalıyla verimsiz sermaye kaynaklarını verimli hale getirmektir İkinci neden, ulkeye kar transferleri yoluyla kaynak aktarmaktır Bir başka deyişle ucuz
işgucu kaynaklarıyla birleşen sermaye kaynaklarının yeterince ulkeye kar transferi sağlamasıdır Burada karın oluşumuna katkıda bulunan avantajların da zikredilmesinde yarar vardır İcsel ekonomiler, tecrube ve birikim avantajı, ucuz işgucu, taşıma maliyetlerinden kurtulma, vergi avantajlarından kaynaklanabilir Yabancı sermayenin başka ulkelerde yatırıma yonelmesinin nedenleri arasında piyasa payını korumak ya da artırmak olduğunu belirtilmelidir Bir diğer neden de fırsat ceşitlendirme yoluyla faaliyeti karlı kılma şeklinde ifade olunabilir Goruluyor ki gonderen ulkenin ekonomisine buyuk katkıları olan yabancı sermaye yatırımları vagecilmez nitelik taşımaktadır
Gonderen ulke acısından kayıp hanesine yazılacak hususların başında sermaye cıkışının odemeler bilancosu uzerinde doğurduğu menfi etkisi gelir Ayrıca dışa giden kaynakların buyumeyi yavaşlatabileceği ve vergi gelirlerinin azalacağı da menfi sonuclar olarak karşımıza cıkabilir Ne var ki yatırımcı ulke acısından baktığımızda kar transferlerinin bu menfilikleri ortadan kaldıracak şekilde gelişme gostermesi mumkundur
Yabancı sermaye yatırımlarının yapıldığı ulkeye musbet ve menfi etkileri olacağı acıktır Once musbet etkileri uzerinde duralım Bunları şu şekilde sıralamak mumkundur
Yabancı yatırımlar sermayenin kıt faktor olduğu ulkelerde kaynak tamamlayıcılığı yoluyla uretimin dolayısıyla milli gelirin artmasına katkıda bulunabilir İkinci bir yarar, odemeler bilancosunun bu yatırımlar yoluyla iyileşmesidir Yabancı yatırım, ulkede ureu ’Iemeyen teknoloji getirdiği taktirde teknolojik birikime katkıda bulunabilir Bunun yanında piyasa bilgi ve tecrubesi de sağlayabilir İc piyasa yerine dış piyasaya yonelik faaliyet yapıyorsa ihracat gelirlerinin artmasına ve bunun sonucu olarak da odemeler bilancosu acıklarının kapanmasına yardımcı olabilir Devletin vergi gelirlerinin artmasına da yardım edebilmeleri mumkundur Ayrıca ic piyasada faaliyette bulunan yerli firmaların dışsal istifadeler elde etmeleri sonucunu da doğurabilirler Cunku piyasa tecrubesi, uretim kuralları, pazarlama faaliyetleriyle ilgili bilgi aktarımı sayesinde yabancı firmalar yerli firmalara yardımcı olabilirler Yine emek talebini ve verimliliğini artırarak emek gelirlerinin nisbi payını yukseltebilirler
Butun bunlara rağmen yabancı sermaye yatırım kararının Onemli sakıncaları da vardır: Ulke ekonomisinde ikili bir yapının ortaya cıkmasına sebep olarak ekonominin ic butunleşmesine zarar verebilir Ayrıca zamansız kar transferleriyle odemeler bilancosunun dengelerini menfi yoldan etkilemesi de ekonomi acısından iyi değildir Bazan ic tuketim malları piyasasına yonelerek ic piyasada faaliyetle bulunan firmaları zor ’ durumlara soktuğu da bilinmektedir Yine istihdam edeceği işgucunu yabancı ulkeden getirerek istihdama bir katkısının olmaması bir yana, gosteriş saikiyle tuketimi teşvik ederek ulkedeki sermaye birikiminin aleyhinde sonuclara yol acabileceğini de belirtelim Fakat bizce en onemli sakıncası ic cıkar cevre ve gruplarıyla butunleşerek ulkede politik huzursuzluklara yol acması, hatta Şili ’de olduğu gibi, siyasal iktidarın geleceği ile oynamaya kalkışma gibi sonuclar doğurmasıdır
Yabancı sermaye yatırımlarının kapitalizmi soluklandıracağı, azalan kar hadlerini bir sure durduracağı ama kapitalizmin cokuşunu Onleyemeyeceği şeklindeki marfcsist tezin de henuz gercekleşmediğini bu arada belirtmek gerekir Ancak cokuluslu şirketler yeni bir istismar bicimini de gundemde tutmaktadırlar
Turkiye ’de Yabancı Sermaye Yatırımları: Osmanlı Devleti ’nden onemli sayıda yabancı sermaye şirketi tevarus edildikten sonra 1950′ye kadar Onemli yabancı sermaye gelmemiştir Yabancı sermayeyi 192545 arasında teşvikten ziyade eskileri millileştirme hareketi daha yaygındır 1950 yılından itibaren yabancı sermayenin hem yabancı sermayeyi teşvik kanunları hem de petrol kanunları yoluyla teşvik edildiğini goruyoruz Ne var ki 1954′te cıkarılan 6224 sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu ’na rağmen ulkeye eski millileştirmelerin verdiği urkeklikle fazla yabancı sermaye girmediği de aşikardır 1980′lere kadar 6224 Sayılı Yasa ile verilen yabancı sermaye izinleri 1979 ve Oncesi icin 228 milyon dolardır 1988 sonu itibariyle ise bu rakam 3 milyar 153 milyon 200 bin dolar olmuştur; sadece 1988 yılında 351 milyon dolar yabancı sermaye gelmiştir
Tablodan da gorulduğu gibi firma sayısı daha az olmakla beraber gelen yabancı sermayenin % 5343′u imalat sanayiinde yatırım yapmıştır
Yine imalat sanayiinde toplam sermayenin % 438′i yabancı sermayedir En buyuk oran olan % 6539′la bu sutunda, tarım başı cekmektedir; ama firma sayısı duşuktur Firma sayısı itibariyle başı hizmet sektoru cekmektedir, 728 firma bu sektoru gelmiş ve yabancı sermayenin % 40′ını getirmiştir, bu sektordeki sermayenin % 5616′sı yabancı sermayeye ait bulunmaktadır
Yabancı sermayenin geldiği ulke itibariyle dağılımı da şoyledir :
% 858′i ABD ’ye, % 1077′si Federal Almanya ’ya, % 530′u Fransa ’ya, % 589′u Hollanda ’ya* % 134l ’i İngiltere ’ye, % 1337′si isvicre ’ye, % 1428′i karma ulkelere aittir
Yabancı yatırımların amacı Parasal yatırım Uretim yatırımları Turkiyede yabancı sermaye yatırımları Yabancı sermayenin ulkelere gore dağılımı
“Yabancı yatırım, sermayeyi, verimliliğini artırmak amacıyla kıt olduğu yerlere yonelterek ulusal sınırların otesinde aşırmak ve başka ulkelerde faaliyet icin konumlandırmakur (ya da yatırmaktır) İster parasal, isterse doğrudan uretim aracı şeklinde olsun, istihsal vasıtası olan yahut verimli şartlar arayan unsurların tamamı sermaye olarak ifade olunabilir Ancak burada uluslararası faiz farklılıklarından yararlanmak isteyen parasal sermayeyi reel yatırım unsuru olarak hareket eden sermayeden ayırmak zorundayız Birincisi de ikincisi gibi bir sermaye hareketidir Fakat aralarında bazı farklar vardır Faiz farklılıklarına bağlı olarak gelişen ve menkul vasıtalara yatırım şeklinde oluşan bu sermayenin musmiriyeti zamana bağlı olmakla reel sermayeye benzetilebilirse de, plase edilmesi niteliği ile ondan ayrılır Elde edilen gelir sadece faiz geliridir Kar farklılıklarından doğan kaymalar ise ani olarak gelişir ve zamana bağlı değildir İktisadi gelişmeleri anlık değerlendirir Capraz kurlardan yararlanmaya calışan parasal hareketlilik boyledir Reel sermaye hareketleriyle bizim de burada uzerinde durduğumuz ve esasen yabancı reel ve doğrudan yatırım olarak gelişen ve uretim vasıtalarının cok uluslu şirketler kanalıyla bir ulkeden diğerine verimlilik farklarını değerlendirmek amacıyla giden sermayeyi ifade eder Buna yabancı sıfatı verilmesinin sebebi milli sınırlar icinde değil, yabancı gercek ve tuzel kişilerin ulusal sınırlar icinde yatırım yapması sebebiyledir Fakat ulke sınırları dışında ulke vatandaşlarının sahip olduğu şirketlerin de kendi tuzel kişilikleri dolayısıyle ulkede yapmış oldukları yatırımlar, yabancı yatırım veya yabancı sermaye olarak adlandırılmak zorundadır Mesela Hollanda tabiiyetinde olan gercek kişilerin ABD ’de kurdukları bir şirketin Hollanda ’da yatırım yapması ya da bir yatırıma ortak olması yabancı sermaye yatırımıdır
Gelir getireceği, uretime katkıda bulunacağı ya da reel mal ve vasıtaları artırmaya matuf olarak uretim araclarına harcama yapmaya yatırım denir Bunun bir ulkeden bir başka ulkeye yonelmesi onu yabancı yatırım haline getirmektedir
Yabancı sermaye, yabancı menkul kıymetlere yatırım ve reel uretim vasıtalarına yatırım şeklinde ikiye ayrılmakta, birincisine portfoy yatırımı, ikincisine doğrudan yatırım denmekledir
Yabancı sermaye neden bir ulkeden başka bir ulkeye yatırım şeklinde yonelir?
Once gonderen ulke acısından bakalım: Burada birinci neden, yuksek gumruk duvarları sebebiyle ihracatın yapılamadığı ama talebin yuksek olduğu piyasalarda, doğrudan yatırım kanalıyla verimsiz sermaye kaynaklarını verimli hale getirmektir İkinci neden, ulkeye kar transferleri yoluyla kaynak aktarmaktır Bir başka deyişle ucuz
işgucu kaynaklarıyla birleşen sermaye kaynaklarının yeterince ulkeye kar transferi sağlamasıdır Burada karın oluşumuna katkıda bulunan avantajların da zikredilmesinde yarar vardır İcsel ekonomiler, tecrube ve birikim avantajı, ucuz işgucu, taşıma maliyetlerinden kurtulma, vergi avantajlarından kaynaklanabilir Yabancı sermayenin başka ulkelerde yatırıma yonelmesinin nedenleri arasında piyasa payını korumak ya da artırmak olduğunu belirtilmelidir Bir diğer neden de fırsat ceşitlendirme yoluyla faaliyeti karlı kılma şeklinde ifade olunabilir Goruluyor ki gonderen ulkenin ekonomisine buyuk katkıları olan yabancı sermaye yatırımları vagecilmez nitelik taşımaktadır
Gonderen ulke acısından kayıp hanesine yazılacak hususların başında sermaye cıkışının odemeler bilancosu uzerinde doğurduğu menfi etkisi gelir Ayrıca dışa giden kaynakların buyumeyi yavaşlatabileceği ve vergi gelirlerinin azalacağı da menfi sonuclar olarak karşımıza cıkabilir Ne var ki yatırımcı ulke acısından baktığımızda kar transferlerinin bu menfilikleri ortadan kaldıracak şekilde gelişme gostermesi mumkundur
Yabancı sermaye yatırımlarının yapıldığı ulkeye musbet ve menfi etkileri olacağı acıktır Once musbet etkileri uzerinde duralım Bunları şu şekilde sıralamak mumkundur
Yabancı yatırımlar sermayenin kıt faktor olduğu ulkelerde kaynak tamamlayıcılığı yoluyla uretimin dolayısıyla milli gelirin artmasına katkıda bulunabilir İkinci bir yarar, odemeler bilancosunun bu yatırımlar yoluyla iyileşmesidir Yabancı yatırım, ulkede ureu ’Iemeyen teknoloji getirdiği taktirde teknolojik birikime katkıda bulunabilir Bunun yanında piyasa bilgi ve tecrubesi de sağlayabilir İc piyasa yerine dış piyasaya yonelik faaliyet yapıyorsa ihracat gelirlerinin artmasına ve bunun sonucu olarak da odemeler bilancosu acıklarının kapanmasına yardımcı olabilir Devletin vergi gelirlerinin artmasına da yardım edebilmeleri mumkundur Ayrıca ic piyasada faaliyette bulunan yerli firmaların dışsal istifadeler elde etmeleri sonucunu da doğurabilirler Cunku piyasa tecrubesi, uretim kuralları, pazarlama faaliyetleriyle ilgili bilgi aktarımı sayesinde yabancı firmalar yerli firmalara yardımcı olabilirler Yine emek talebini ve verimliliğini artırarak emek gelirlerinin nisbi payını yukseltebilirler
Butun bunlara rağmen yabancı sermaye yatırım kararının Onemli sakıncaları da vardır: Ulke ekonomisinde ikili bir yapının ortaya cıkmasına sebep olarak ekonominin ic butunleşmesine zarar verebilir Ayrıca zamansız kar transferleriyle odemeler bilancosunun dengelerini menfi yoldan etkilemesi de ekonomi acısından iyi değildir Bazan ic tuketim malları piyasasına yonelerek ic piyasada faaliyetle bulunan firmaları zor ’ durumlara soktuğu da bilinmektedir Yine istihdam edeceği işgucunu yabancı ulkeden getirerek istihdama bir katkısının olmaması bir yana, gosteriş saikiyle tuketimi teşvik ederek ulkedeki sermaye birikiminin aleyhinde sonuclara yol acabileceğini de belirtelim Fakat bizce en onemli sakıncası ic cıkar cevre ve gruplarıyla butunleşerek ulkede politik huzursuzluklara yol acması, hatta Şili ’de olduğu gibi, siyasal iktidarın geleceği ile oynamaya kalkışma gibi sonuclar doğurmasıdır
Yabancı sermaye yatırımlarının kapitalizmi soluklandıracağı, azalan kar hadlerini bir sure durduracağı ama kapitalizmin cokuşunu Onleyemeyeceği şeklindeki marfcsist tezin de henuz gercekleşmediğini bu arada belirtmek gerekir Ancak cokuluslu şirketler yeni bir istismar bicimini de gundemde tutmaktadırlar
Turkiye ’de Yabancı Sermaye Yatırımları: Osmanlı Devleti ’nden onemli sayıda yabancı sermaye şirketi tevarus edildikten sonra 1950′ye kadar Onemli yabancı sermaye gelmemiştir Yabancı sermayeyi 192545 arasında teşvikten ziyade eskileri millileştirme hareketi daha yaygındır 1950 yılından itibaren yabancı sermayenin hem yabancı sermayeyi teşvik kanunları hem de petrol kanunları yoluyla teşvik edildiğini goruyoruz Ne var ki 1954′te cıkarılan 6224 sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu ’na rağmen ulkeye eski millileştirmelerin verdiği urkeklikle fazla yabancı sermaye girmediği de aşikardır 1980′lere kadar 6224 Sayılı Yasa ile verilen yabancı sermaye izinleri 1979 ve Oncesi icin 228 milyon dolardır 1988 sonu itibariyle ise bu rakam 3 milyar 153 milyon 200 bin dolar olmuştur; sadece 1988 yılında 351 milyon dolar yabancı sermaye gelmiştir
Tablodan da gorulduğu gibi firma sayısı daha az olmakla beraber gelen yabancı sermayenin % 5343′u imalat sanayiinde yatırım yapmıştır
Yine imalat sanayiinde toplam sermayenin % 438′i yabancı sermayedir En buyuk oran olan % 6539′la bu sutunda, tarım başı cekmektedir; ama firma sayısı duşuktur Firma sayısı itibariyle başı hizmet sektoru cekmektedir, 728 firma bu sektoru gelmiş ve yabancı sermayenin % 40′ını getirmiştir, bu sektordeki sermayenin % 5616′sı yabancı sermayeye ait bulunmaktadır
Yabancı sermayenin geldiği ulke itibariyle dağılımı da şoyledir :
% 858′i ABD ’ye, % 1077′si Federal Almanya ’ya, % 530′u Fransa ’ya, % 589′u Hollanda ’ya* % 134l ’i İngiltere ’ye, % 1337′si isvicre ’ye, % 1428′i karma ulkelere aittir
