Hayatın birinci 1 yılı, evlatta “temel itimat duygusu” nun geliştiği periyottur. Evlat hayatının bu birinci yılında validesinin yanında olmasına, sevgi gösterilmesine, bakım verilmesine çok muhtaçlık duyar. Evladın gereksinimlerini söz etme, dış yerküreyi tanıması ve beslenmesinde en kıymetli aracı bu periyotta ağız ve dudaklardır. Bu nedenle emzirmenin de yalnızca evladın beslenmesi açısından değil, hem anayla tensel bir temas sağlaması , hem de gerginliklerinin giderilmesi açısından ehemmiyeti büyüktür. Bu devirde validenin evladın ulaşabileceği en yakın tarafta olması, evladın bu gereksinimlerinin sağlanmasında kıymetlidir. Validesi gereksinim duyduğunda yanında olmayan bir bebek önemli bir dert ve gerginlik yaşamakta, anası yanına geldiğinde rahatlama olmaktadır.
Evlatta 'temel inanç hissi'nin oluşabilmesi için mahsusen hayatın birinci bir yılında ayrılık devirlerinin kısa vadeli olduğunu ve anası yanında olmasa bile bir vade sonra geleceğinin ve ayrılıkların geri dönüşümlü olduğunu öğrenmesi gerekir. Bu öğrenildikten sonra evlatta inanç ve umut duygusu gelişir. Bundan sonraki devirde evlat için ayrılıklar daha az telaş verici bir hal almaya başlar ve evlatta yarattığı gerginlik eskiye nazaran çok daha kolay katlanılabilecek seviyelere iner. Çeşitli nedenlerde hayatın bu birinci yılı uzun periyodik ayrılıklar ve ilgisizlik ile geçerse evlat ileriki yıllarda yakın ilgilerinde inançsız, sıcak münasebet kuramayan ,kaçıngan, içe dönük yahut empatiden mahrum bir yapı sergileme eğiliminde olur.
İşte tüm bu nedenlerle ve ayrıyeten evladın uyku uyanıklık alışkanlığı, beslenme alışkanlığının oluşturulması ve ananın buna armoni sağlamayı öğrenebilmesi için hayatın mahsusen birinci bir yılında birlikte yatılmasına muhtaçlık vardır.
Bu yaştan sonra evlat artık ana peder başka odada olsa da , kendisine kolay kolay ulaşabildikleri takdirde başka kalabilmeye alışabilmektedir. Kısaca şunu söylebiliriz ki şayet imkanlar elveriyorsa evlat 1 yaşından sonra artık ana pederden ayrılmaya hazır hale gelebilmektedir.
Temelde evlat için farklı odada yatabilme becerisinin gelişmesi, tıpkı yürümek, koşmak, kaşık tutabilmek üzere çok keyif verici, bağımsızlaşmayı ve bireyselleşmeyi gösteren ve özgüveni arttırıcı gelişmelerdir. Evladın münferit bir odada yatabilmesi bilhassa kreşe ve mektebe başlama süreçlerinin rahat geçirilmesini sağlamaktadır. Başlangıçta evlat için korku yaratabilecek 'kendi odasında yatma deneyimi' devir geçtikte ve tekrarladıkça tasanın giderek azalmasıyla birlikte gurur verici bir fiile dönüşecektir.
Bu geçiş devirlerinde ana pedere düşen hizmet evladın yaşayabileceği tasayı anlayabilmek, destekleyici ve cesaretlendirici olmaktır. Evladın rastgele bir başarısız deneyiminden sonra ebeveynin de kaygılanması ve katı davrandıkları fikriyle suçluluk hissine kapılması, evladın bir sonraki teşebbüsü için cüret kırıcı olacaktır. Örn. Kendi odasında yatmaya başlamış bir evladı rastgele bir kaygılı hayal sonrasında tekrar ebeveyn odasına geri almak yanlış bir davranıştır. Bunu yanına bir müddetliğine yatağının yanında oturularak ve evlat başı okşanıp rahatlatıldıktan sonra uyumasını sağlamak daha hakikat davranış olacaktır. Başkaca evladın odasının ayrılmaması, evlat , ana ve pederin yatış saatlerinde değişikliklere neden olacak, ebeveynler başka odalarda yatmak durumunda kalabilecek, bu da ana peder bağını olumsuz etkileyecektir.
Evlatların yalnız yatmak istememesinin çok çeşitli nedenleri vardır. Bunların bir kısmı evladın gelişimsel devriyle ilgili olabileceği üzere bir kısmı da ebeveyn tavırları ve ömür hikayeleriyle bağlıdır.
3 -5 yaş arası evlatlar psikoseksüel gelişim devrine mütenasip olarak cinsiyet farklılıkları ve cinsellikle bağlantılı mevzular üzerine daha ilgilidirler. Bu periyotta kız evlatlar pedere daha düşkün, erkek evlatlar valideye daha düşkün haller sergileyebilir. Anaya pedere dokunmak, onların farklılıklarını gözlemek üzere davranışlarda bulunabilirler. Bu yaşta evlat kendi cinsiyetinden ebeveyniyle özdeşleşme gösterir. Onların aralarında yatmak isteyebilir. Tüm bunlar olağan gelişimin bir kesimidir.
Kaygılar: Çocuklarda aşikâr yaşlarda anlaşılan endişelere daha çokça rastlarız. Bilhassa 3-4 yaşlarda karanlık, canavar, dolaptan yaratık çıkacağı, hırsız üzere kaygılara sıkça rastlanır. Bu durum çocuklarda yalnız yatmayı reddetme davranışına neden olabilir. Burada anaya yahut bakımveren bireye düşen vazife evladın uykuya dalışını kolaylaştırmak için yardımcı olmaktır. Evlada odasında masal okuma, ninni söyleme, saçını okşamak, sevdiği bir oyuncağını yanına koymak üzere yaklaşımlar evlada rahatlık ve ve inançta olduğu hissini verirler.
Altı yaş sonrası kaygılarda tekrar bir artış gözlenir. Evlatların muhitte anlatılan hikayelerin, sinemaların vs. çok ziyade tesirinde kaldıkları görülür. Soyut fikir tam gelişmediği için mevt endişeleri, ebeveynin yaşlanacağı vs. üzere dehşetler çocuklarda ebeveynden ayrılma tasasını ortaya çıkarabilirler. Evlatların bu bahisle ilgili telaşları üzerinde anlayacakları bir lisanla ziyade ayrıntı içermeyen lakin tatmin edici bir açıklama yapılmalı ve itimat verici bir vaziyet sergilenmelidir. Örn. evladın irtihal ile ilgili sorduğu bir soruya, “ölüm uykuya dalıp uyanmamaktır” üzere verilebilecek yanlış bir karşılık evlatta uyumak istememe, valideye yapışma vs. üzere karşıt sonuçlar doğurabilecektir.
Sıklıkla bu cins endişeler sıradan gelişimin bir kesimi olarak kabul edilir ve şayet evladın ömür kalitesini bozacak seviyede değilse ek bir destek almadan tabiatıyla ve hakikat yaklaşımlarla düzelme eğilimindedir.
Hayat hadiseleri:
Evlatların ömürlerinde karşılaştıkları, bir kardeşin doğması, taşınma, ebeveynin boşanması, vefatlar, kreşe yahut mektebe başlama üzere her yeni durum tıpkı erişkinlerde olduğu üzere telaş verici olmaktadır. Bu üzere durumlarda evlatlar kazanmış oldukları yalnız yatabilme, tuvalet becerileri vs. üzere becerilerini kaybedebilmekte, yaşından daha düşük tutumlar sergileme, uyku iştah değişiklikleri , parmak emme ve tırnak yeme davranışları gösterebilmektedir. Bu üzere süreçlerde evladın bu tip davranışları anlaşılmaya çalışılmalı, yaşanan sürecin zorluğuna nazaran sabırlı davranılmalı ve evladın eski becerilerini tekrar sergileyebilmesi için yüreklendirici olunmalıdır. Mahsusen hem ebeveyn hem evlat için önemli kademede gerilim yaratan durumlarda aile bireyleri eksper desteği almaktan kaçınmamalıdır.
Ebeynlerin tavır cürümleri:
Korkulu, evhamlı ve çok gözetici kollayıcı ana pederlerin evlatlarında yalnız yatamama problemini daha ziyade görmekteyiz. Burada ana evlada bağımlı bir vaziyet sergilemekte ve davranışıyla evlat ananın bu davranışını birebir biçimde model olmaktadır. Bilhassa küçüklüğünden itibaren sık teneffüs yolu enfeksiyonu geçiren, alerjisi olan, yahut sair bir sıhhat sorunu olan evlatların valideleri tarafından sıklıkla yanlarından ayırılmadıkları, bu davranışın da âlâ niyetle de olsa anne-çocuk arasındaki bağımlılığı pekiştirdiği, evladın kişiselleşmesini ve inanç duygusu gelişimini olumsuz etkilediği bilinmektedir. Ayrıyeten bu çocuklarda kreşe ve mektebe başlamakta sıklıkla zorluk da yaşanabilmekte, önemli ayrılma derdi yaşayabildikleri görülmektedir.
Anne-babaların yaptıkları bir sair tavır cürmü da evlatların dehşetlerini farkında olmadan tetiklemektir. Burada yapılan kusur sıklıkla uyumaya direnen evlatların korkutulması biçimindedir “Uyumazsan öcüler gelir seni alır” üzere söylemler katiyen kullanılmamalıdır.
Bir öteki kusurlu ebeveyn tavrını da sıklıkla boşanmış yahut çalışan ana pederler sergilemektedir. Her iki durumda da ebeveyn evlatlarına gereğince hengam ve ilgi göstermediklerini yahut birlikte kaliteli vakit geçiremediklerini düşünerek bir çeşit suçluluk hissiyle evlatlarını yanlarında yatırmakta ve bu biçimde farkında olmadan evladın kişiselleşmesini engellemektedirler.
Ebeveyn burada şunu bilmelidir ki, evlatla akşam meskene geldiklerinde geçirdikleri kaliteli birkaç saat yahut boşanmış bir çiftse hafta sonları birlikte olacakları süreci sağlıklı geçirmek evladın gereksinim duyduğu sevgi, ilgi ve itimat hissini sağlamak için kâfi olacaktır.
Evlatta 'temel inanç hissi'nin oluşabilmesi için mahsusen hayatın birinci bir yılında ayrılık devirlerinin kısa vadeli olduğunu ve anası yanında olmasa bile bir vade sonra geleceğinin ve ayrılıkların geri dönüşümlü olduğunu öğrenmesi gerekir. Bu öğrenildikten sonra evlatta inanç ve umut duygusu gelişir. Bundan sonraki devirde evlat için ayrılıklar daha az telaş verici bir hal almaya başlar ve evlatta yarattığı gerginlik eskiye nazaran çok daha kolay katlanılabilecek seviyelere iner. Çeşitli nedenlerde hayatın bu birinci yılı uzun periyodik ayrılıklar ve ilgisizlik ile geçerse evlat ileriki yıllarda yakın ilgilerinde inançsız, sıcak münasebet kuramayan ,kaçıngan, içe dönük yahut empatiden mahrum bir yapı sergileme eğiliminde olur.
İşte tüm bu nedenlerle ve ayrıyeten evladın uyku uyanıklık alışkanlığı, beslenme alışkanlığının oluşturulması ve ananın buna armoni sağlamayı öğrenebilmesi için hayatın mahsusen birinci bir yılında birlikte yatılmasına muhtaçlık vardır.
Bu yaştan sonra evlat artık ana peder başka odada olsa da , kendisine kolay kolay ulaşabildikleri takdirde başka kalabilmeye alışabilmektedir. Kısaca şunu söylebiliriz ki şayet imkanlar elveriyorsa evlat 1 yaşından sonra artık ana pederden ayrılmaya hazır hale gelebilmektedir.
Temelde evlat için farklı odada yatabilme becerisinin gelişmesi, tıpkı yürümek, koşmak, kaşık tutabilmek üzere çok keyif verici, bağımsızlaşmayı ve bireyselleşmeyi gösteren ve özgüveni arttırıcı gelişmelerdir. Evladın münferit bir odada yatabilmesi bilhassa kreşe ve mektebe başlama süreçlerinin rahat geçirilmesini sağlamaktadır. Başlangıçta evlat için korku yaratabilecek 'kendi odasında yatma deneyimi' devir geçtikte ve tekrarladıkça tasanın giderek azalmasıyla birlikte gurur verici bir fiile dönüşecektir.
Bu geçiş devirlerinde ana pedere düşen hizmet evladın yaşayabileceği tasayı anlayabilmek, destekleyici ve cesaretlendirici olmaktır. Evladın rastgele bir başarısız deneyiminden sonra ebeveynin de kaygılanması ve katı davrandıkları fikriyle suçluluk hissine kapılması, evladın bir sonraki teşebbüsü için cüret kırıcı olacaktır. Örn. Kendi odasında yatmaya başlamış bir evladı rastgele bir kaygılı hayal sonrasında tekrar ebeveyn odasına geri almak yanlış bir davranıştır. Bunu yanına bir müddetliğine yatağının yanında oturularak ve evlat başı okşanıp rahatlatıldıktan sonra uyumasını sağlamak daha hakikat davranış olacaktır. Başkaca evladın odasının ayrılmaması, evlat , ana ve pederin yatış saatlerinde değişikliklere neden olacak, ebeveynler başka odalarda yatmak durumunda kalabilecek, bu da ana peder bağını olumsuz etkileyecektir.
Evlatların yalnız yatmak istememesinin çok çeşitli nedenleri vardır. Bunların bir kısmı evladın gelişimsel devriyle ilgili olabileceği üzere bir kısmı da ebeveyn tavırları ve ömür hikayeleriyle bağlıdır.
3 -5 yaş arası evlatlar psikoseksüel gelişim devrine mütenasip olarak cinsiyet farklılıkları ve cinsellikle bağlantılı mevzular üzerine daha ilgilidirler. Bu periyotta kız evlatlar pedere daha düşkün, erkek evlatlar valideye daha düşkün haller sergileyebilir. Anaya pedere dokunmak, onların farklılıklarını gözlemek üzere davranışlarda bulunabilirler. Bu yaşta evlat kendi cinsiyetinden ebeveyniyle özdeşleşme gösterir. Onların aralarında yatmak isteyebilir. Tüm bunlar olağan gelişimin bir kesimidir.
Kaygılar: Çocuklarda aşikâr yaşlarda anlaşılan endişelere daha çokça rastlarız. Bilhassa 3-4 yaşlarda karanlık, canavar, dolaptan yaratık çıkacağı, hırsız üzere kaygılara sıkça rastlanır. Bu durum çocuklarda yalnız yatmayı reddetme davranışına neden olabilir. Burada anaya yahut bakımveren bireye düşen vazife evladın uykuya dalışını kolaylaştırmak için yardımcı olmaktır. Evlada odasında masal okuma, ninni söyleme, saçını okşamak, sevdiği bir oyuncağını yanına koymak üzere yaklaşımlar evlada rahatlık ve ve inançta olduğu hissini verirler.
Altı yaş sonrası kaygılarda tekrar bir artış gözlenir. Evlatların muhitte anlatılan hikayelerin, sinemaların vs. çok ziyade tesirinde kaldıkları görülür. Soyut fikir tam gelişmediği için mevt endişeleri, ebeveynin yaşlanacağı vs. üzere dehşetler çocuklarda ebeveynden ayrılma tasasını ortaya çıkarabilirler. Evlatların bu bahisle ilgili telaşları üzerinde anlayacakları bir lisanla ziyade ayrıntı içermeyen lakin tatmin edici bir açıklama yapılmalı ve itimat verici bir vaziyet sergilenmelidir. Örn. evladın irtihal ile ilgili sorduğu bir soruya, “ölüm uykuya dalıp uyanmamaktır” üzere verilebilecek yanlış bir karşılık evlatta uyumak istememe, valideye yapışma vs. üzere karşıt sonuçlar doğurabilecektir.
Sıklıkla bu cins endişeler sıradan gelişimin bir kesimi olarak kabul edilir ve şayet evladın ömür kalitesini bozacak seviyede değilse ek bir destek almadan tabiatıyla ve hakikat yaklaşımlarla düzelme eğilimindedir.
Hayat hadiseleri:
Evlatların ömürlerinde karşılaştıkları, bir kardeşin doğması, taşınma, ebeveynin boşanması, vefatlar, kreşe yahut mektebe başlama üzere her yeni durum tıpkı erişkinlerde olduğu üzere telaş verici olmaktadır. Bu üzere durumlarda evlatlar kazanmış oldukları yalnız yatabilme, tuvalet becerileri vs. üzere becerilerini kaybedebilmekte, yaşından daha düşük tutumlar sergileme, uyku iştah değişiklikleri , parmak emme ve tırnak yeme davranışları gösterebilmektedir. Bu üzere süreçlerde evladın bu tip davranışları anlaşılmaya çalışılmalı, yaşanan sürecin zorluğuna nazaran sabırlı davranılmalı ve evladın eski becerilerini tekrar sergileyebilmesi için yüreklendirici olunmalıdır. Mahsusen hem ebeveyn hem evlat için önemli kademede gerilim yaratan durumlarda aile bireyleri eksper desteği almaktan kaçınmamalıdır.
Ebeynlerin tavır cürümleri:
Korkulu, evhamlı ve çok gözetici kollayıcı ana pederlerin evlatlarında yalnız yatamama problemini daha ziyade görmekteyiz. Burada ana evlada bağımlı bir vaziyet sergilemekte ve davranışıyla evlat ananın bu davranışını birebir biçimde model olmaktadır. Bilhassa küçüklüğünden itibaren sık teneffüs yolu enfeksiyonu geçiren, alerjisi olan, yahut sair bir sıhhat sorunu olan evlatların valideleri tarafından sıklıkla yanlarından ayırılmadıkları, bu davranışın da âlâ niyetle de olsa anne-çocuk arasındaki bağımlılığı pekiştirdiği, evladın kişiselleşmesini ve inanç duygusu gelişimini olumsuz etkilediği bilinmektedir. Ayrıyeten bu çocuklarda kreşe ve mektebe başlamakta sıklıkla zorluk da yaşanabilmekte, önemli ayrılma derdi yaşayabildikleri görülmektedir.
Anne-babaların yaptıkları bir sair tavır cürmü da evlatların dehşetlerini farkında olmadan tetiklemektir. Burada yapılan kusur sıklıkla uyumaya direnen evlatların korkutulması biçimindedir “Uyumazsan öcüler gelir seni alır” üzere söylemler katiyen kullanılmamalıdır.
Bir öteki kusurlu ebeveyn tavrını da sıklıkla boşanmış yahut çalışan ana pederler sergilemektedir. Her iki durumda da ebeveyn evlatlarına gereğince hengam ve ilgi göstermediklerini yahut birlikte kaliteli vakit geçiremediklerini düşünerek bir çeşit suçluluk hissiyle evlatlarını yanlarında yatırmakta ve bu biçimde farkında olmadan evladın kişiselleşmesini engellemektedirler.
Ebeveyn burada şunu bilmelidir ki, evlatla akşam meskene geldiklerinde geçirdikleri kaliteli birkaç saat yahut boşanmış bir çiftse hafta sonları birlikte olacakları süreci sağlıklı geçirmek evladın gereksinim duyduğu sevgi, ilgi ve itimat hissini sağlamak için kâfi olacaktır.
