Yerleşim Durumuna Göre Osmanlı Toplumu
Osmanlı Tarihi
Yerleşim Durumuna Göre Osmanlı Toplumu
A-ŞEHİRLERDE YAŞAYANLAR
Osmanlı Devletinde sehirlerde yaşayan halkı mesleklerine göre 4 grupta inceleyebiliriz:
1-Askeriler(Umera) 2-Tacirler(Tüccar) 3-Esnaf ve zanaatkarlar 4-Diğer gruplar
1-Askeriler:
Osmanlı sehirlerinde seyfiye, ilmiye ve kalemiyeden bir çok görevli bulunurdu.Bu görevlilere "Askeriler" yada "Ümera" denirdi.Askerî(yönetenler) ve Reâya(yönetilenler) arasındaki tek belirleyici fark askerîlerin vergi vermemesi, reâyanın ise vergi vermesiydi.
2-Tacirler(Tüccar):
Tüccarlar niteliklerine göre üç gruba ayrılmıslardı:
a)Sermayedar:Bunlar çoğunlukla bir malı ucuz ve bol bulunduğu dönemda alır ve fiat yükseldiğinde satarak kar ederlerdi.
b)Taciri Seffar: Bunlar bir malı ucuz olan bölgeden alarak,pahalı olan bölgeye getirerek satarlardı.
c)Örgütlenmis Tüccar: Belli bir yerde mal gönderebileceği güvenilir temsilcileri olan tüccarlar.
3-Esnaf ve Zanaatkarlar :
Ahilik Teşkilatı:
Anadolu'da 13. yüzyılda yayılmıs olan esnaf, zanaatkâr ve isçileri toplayan teskilattır. Anadolu Selçuklu Devletinin sosyal düzeninin sağlanmasında ve Osmanlı devletinin kurulusunda etkili olan ahîlik teskilatı dinî, ahlakî, sosyal ve ekonomik bir nitelik tasıyordu. Ahîlikte her mesleğin bir pîri ve pîr çevresinde toplanan meslek sahipleri vardı. Bu meslek sahiplerinin güven, doğruluk, tövbe ve hidayet gibi kurallara uyma zorunluluğu vardı.
Lonca Teşkilatı:
Osmanlı toplumunda esnaflar LONCA adı verilen teskilatlara sahiptiler. Her esnaf muhakkak bir loncaya kayıtlı olur, loncasının koruması ve denetimi altında bulunurdu. Bugünkü tabipler odası, mimarlar odası, soförler cemiyeti gibi... Dükkan açma hakkına GEDİK denilirdi. Gedik'e sahip olmak için çıraklık, kalfalık yapıp, ustalık belgesini almak gerekirdi.
Loncaların baslıca görevleri
1- Üye sayısını, üretilen malların kalitesini,fiyatını belirlemek
2- Esnaf arasındaki haksız rekabeti önlemek,
3- Esnaf ile devlet arasındaki iliskileri düzenlemek,
4- Üyelerine kredi vermek.
Her loncada yaslılardan meydana gelen 6 kisilik bir "ustalar kurulu" vardı. Bunların en yaslısı baskan olur ve SEYH adını alırdı.
Seyh: Çıraklık ve ustalık törenlerini yönetir ve cezaların uygulanmasını sağlardı.
Kethüda: Loncayı dısarda temsil eder, hükümetle iliskileri düzenlerdi.
Nakib: Seyhi temsil eder,esnafla seyh arasında aracılık yapardı.
Yiğitbası: Disiplin isleri ve esnafa hammadde dağıtımını yapardı.
Ehl-i Hibre: İki kisiydiler. Mesleğin sırlarını bilen, malların kalitesi bildiren, fiyat belirleyen uzman. (Bilirkisi)
Bu 6 kisiden olusan Lonca kurulunun dısında Lonca teskilatıyla ilgili devlet görevlileri de vardı;
Bunlar:
Kadı: Lonca birliklerinin en üst makamıydı. Esnaf arasındaki anlasmazlıkları çözümler ve yukarıda belirtilen altı kisilik kurulun seçilmesini onaylar veya görevden alırdı.
Muhtesib: Çarsı ve pazar denetlemesi yapardı.Satılan mal ve fiatları kontrol ederlerdi.
(zabıta) Esnafı
a)Üreticiler
b)Hizmet erbabı olarak ikiye ayırabiliriz.
a)Üreticiler: Hammaddeyi isleyerek, islenmis madde haline getiren esnaflardır.
Örneğin: Bakırcı, kılıççı, fırıncı, demirci gibi...
b)Hizmet Erbabı: Toplum için gerekli bir hizmeti yapan esnaftır. Örneğin: Berberler, hammallar gibi...
4-Diğer Gruplar:
Osmanlı sehirlerinde Askerîler, tacîrler ve esnaflardan baska meslek ve toplum grupları da vardı. Bunların baslıcaları; yabancı tüccarlar, seyyahlar, yabancı ülke temsilcileri, köyden kente göç etmis issizler, seyyar satıcılardır
B)KÖYLERDE YASAYANLAR:
Köylerde yasayanları söyle gruplayabiliriz:
1-Çiftçiler:
Bunlar dirlik sahiplerinden veya devletten aldıkları 50-150 dönüm arasında ÇİFTLİK denilen toprakları islerlerdi. Ürün vergisi olarak "Ösür" veya "harac" vergisini öder, toprak vergisi olarak da ÇİFT RESMİ'ni verirlerdi.Üç yıl toprağını ekmeyen veya terkeden çiftçinin toprağı baskasına verilirdi. Bu takdirde bu kisiden ÇİFTBOZAN AKÇESİ adıyla bir vergi alınırdı.
2-Tımar Beyleri:
Köylerde yasayan beyler, çiftçinin denetimini yapar, güvenliği sağlarlardı.
3-Muaflar:
Köylüler arasında hiç vergi vermeyen veya çok az verenlere " MUAF " denirdi. Derbentçiler, emekli sipahiler, kalelerde görev yapanlar, din görevlileri, ilim adamları muaflar içinde yer alıyordu.
C)Göçebeler (KONARGÖÇERLER):
Türk oymaklarının basındakilere BEY, Arap asiretlerinin basındakilere SEYH adı veriliyordu. Bunların devletle ilgili islerini KETHÜDA denilen yardımcıları yürütürdü. Hayvancılıkla uğrasan konargöçerler, devlete hayvan veya sürü basına AĞIL RESMî denilen bir vergi öderlerdi.
Osmanlı Tarihi
Yerleşim Durumuna Göre Osmanlı Toplumu
A-ŞEHİRLERDE YAŞAYANLAR
Osmanlı Devletinde sehirlerde yaşayan halkı mesleklerine göre 4 grupta inceleyebiliriz:
1-Askeriler(Umera) 2-Tacirler(Tüccar) 3-Esnaf ve zanaatkarlar 4-Diğer gruplar
1-Askeriler:
Osmanlı sehirlerinde seyfiye, ilmiye ve kalemiyeden bir çok görevli bulunurdu.Bu görevlilere "Askeriler" yada "Ümera" denirdi.Askerî(yönetenler) ve Reâya(yönetilenler) arasındaki tek belirleyici fark askerîlerin vergi vermemesi, reâyanın ise vergi vermesiydi.
2-Tacirler(Tüccar):
Tüccarlar niteliklerine göre üç gruba ayrılmıslardı:
a)Sermayedar:Bunlar çoğunlukla bir malı ucuz ve bol bulunduğu dönemda alır ve fiat yükseldiğinde satarak kar ederlerdi.
b)Taciri Seffar: Bunlar bir malı ucuz olan bölgeden alarak,pahalı olan bölgeye getirerek satarlardı.
c)Örgütlenmis Tüccar: Belli bir yerde mal gönderebileceği güvenilir temsilcileri olan tüccarlar.
3-Esnaf ve Zanaatkarlar :
Ahilik Teşkilatı:
Anadolu'da 13. yüzyılda yayılmıs olan esnaf, zanaatkâr ve isçileri toplayan teskilattır. Anadolu Selçuklu Devletinin sosyal düzeninin sağlanmasında ve Osmanlı devletinin kurulusunda etkili olan ahîlik teskilatı dinî, ahlakî, sosyal ve ekonomik bir nitelik tasıyordu. Ahîlikte her mesleğin bir pîri ve pîr çevresinde toplanan meslek sahipleri vardı. Bu meslek sahiplerinin güven, doğruluk, tövbe ve hidayet gibi kurallara uyma zorunluluğu vardı.
Lonca Teşkilatı:
Osmanlı toplumunda esnaflar LONCA adı verilen teskilatlara sahiptiler. Her esnaf muhakkak bir loncaya kayıtlı olur, loncasının koruması ve denetimi altında bulunurdu. Bugünkü tabipler odası, mimarlar odası, soförler cemiyeti gibi... Dükkan açma hakkına GEDİK denilirdi. Gedik'e sahip olmak için çıraklık, kalfalık yapıp, ustalık belgesini almak gerekirdi.
Loncaların baslıca görevleri
1- Üye sayısını, üretilen malların kalitesini,fiyatını belirlemek
2- Esnaf arasındaki haksız rekabeti önlemek,
3- Esnaf ile devlet arasındaki iliskileri düzenlemek,
4- Üyelerine kredi vermek.
Her loncada yaslılardan meydana gelen 6 kisilik bir "ustalar kurulu" vardı. Bunların en yaslısı baskan olur ve SEYH adını alırdı.
Seyh: Çıraklık ve ustalık törenlerini yönetir ve cezaların uygulanmasını sağlardı.
Kethüda: Loncayı dısarda temsil eder, hükümetle iliskileri düzenlerdi.
Nakib: Seyhi temsil eder,esnafla seyh arasında aracılık yapardı.
Yiğitbası: Disiplin isleri ve esnafa hammadde dağıtımını yapardı.
Ehl-i Hibre: İki kisiydiler. Mesleğin sırlarını bilen, malların kalitesi bildiren, fiyat belirleyen uzman. (Bilirkisi)
Bu 6 kisiden olusan Lonca kurulunun dısında Lonca teskilatıyla ilgili devlet görevlileri de vardı;
Bunlar:
Kadı: Lonca birliklerinin en üst makamıydı. Esnaf arasındaki anlasmazlıkları çözümler ve yukarıda belirtilen altı kisilik kurulun seçilmesini onaylar veya görevden alırdı.
Muhtesib: Çarsı ve pazar denetlemesi yapardı.Satılan mal ve fiatları kontrol ederlerdi.
(zabıta) Esnafı
a)Üreticiler
b)Hizmet erbabı olarak ikiye ayırabiliriz.
a)Üreticiler: Hammaddeyi isleyerek, islenmis madde haline getiren esnaflardır.
Örneğin: Bakırcı, kılıççı, fırıncı, demirci gibi...
b)Hizmet Erbabı: Toplum için gerekli bir hizmeti yapan esnaftır. Örneğin: Berberler, hammallar gibi...
4-Diğer Gruplar:
Osmanlı sehirlerinde Askerîler, tacîrler ve esnaflardan baska meslek ve toplum grupları da vardı. Bunların baslıcaları; yabancı tüccarlar, seyyahlar, yabancı ülke temsilcileri, köyden kente göç etmis issizler, seyyar satıcılardır
B)KÖYLERDE YASAYANLAR:
Köylerde yasayanları söyle gruplayabiliriz:
1-Çiftçiler:
Bunlar dirlik sahiplerinden veya devletten aldıkları 50-150 dönüm arasında ÇİFTLİK denilen toprakları islerlerdi. Ürün vergisi olarak "Ösür" veya "harac" vergisini öder, toprak vergisi olarak da ÇİFT RESMİ'ni verirlerdi.Üç yıl toprağını ekmeyen veya terkeden çiftçinin toprağı baskasına verilirdi. Bu takdirde bu kisiden ÇİFTBOZAN AKÇESİ adıyla bir vergi alınırdı.
2-Tımar Beyleri:
Köylerde yasayan beyler, çiftçinin denetimini yapar, güvenliği sağlarlardı.
3-Muaflar:
Köylüler arasında hiç vergi vermeyen veya çok az verenlere " MUAF " denirdi. Derbentçiler, emekli sipahiler, kalelerde görev yapanlar, din görevlileri, ilim adamları muaflar içinde yer alıyordu.
C)Göçebeler (KONARGÖÇERLER):
Türk oymaklarının basındakilere BEY, Arap asiretlerinin basındakilere SEYH adı veriliyordu. Bunların devletle ilgili islerini KETHÜDA denilen yardımcıları yürütürdü. Hayvancılıkla uğrasan konargöçerler, devlete hayvan veya sürü basına AĞIL RESMî denilen bir vergi öderlerdi.