Yutma bozukluğu (disfaji) yiyeceğin ağız boşluğundan mideye geçişindeki problemleri içerir. Bu problemler lokmanın mideye geçişindeki gecikme, engellenme ve yanlış bir yol izleyerek nefes borusuna kaçması şeklinde olabilir. Yiyecek ses telleri seviyesine kadar inerse “penetrasyon”, ses tellerinin altına geçerse de “aspirasyon” olarak adlandırılır. Aspirasyon sırasında yiyecekler ciğerlere ulaşır ve oldukça tehlikeli, ölüme yol açabilen durumdur. Herkes zaman zaman yutma yediklerini aspire edebilir fakat sağlıklı bir kişi, yedikleri nefes borusuna kaçtığında refleks olarak öksürerek boğazını temizleyebilir. Ancak refleksleri azalmış kişiler aspire ettiklerini anlayamaz. Bu durum bazen ciddi hatta ölümcül sorunlara yol açabilir. Yutma bozukluğu her yaş grubundan hastada sinirsel (nörojenik), mekanik, psikolojik nedenlerle ve kas hastalıklarına (myojenik) bağlı olarak oluşabilir.
Nasıl Yutarız?
Yutma işlevinin dört fazı vardır:
1)Birinci faz yiyecek ve içeceklerin çiğnenerek, tükrükle karıştırılıp yutmaya hazır hale getirildiği dönem.
2)Ağız fazı boyunca, oluşturulan gıda lokması ağızın arka bölümüne itilerek yutma yanıtını başladığı ikinci dönem.
3) Yutak fazında yiyecek ve içecekler üst yemek borusu kapakçığına doğru itilir. Bu kapak açılınca gıda hızlıca yutaktan yemek borusuna geçer.
4) Son faz olan yemek borusu fazında yiyecek ve içecekler yemek borusundan mideye geçer.
Birinci ve ikinci fazlar istemli kontrol altında oluşurken,üçüncü ve dördüncü fazlar refleks olarak oluşur.
Yutma güçlüğünün belirtileri nelerdir?
Çiğneme ve yutma için uzun çaba ve zaman harcanması
Yeme-içme sırasında ya da sonrasında öksürmek,kusmak
Yeme-içme sırasında ya da sonrasında sesin ıslak, hırıltılı olması
Gıdanın ağızdan dışarıya akması, dökülmesi ya da ağız içinde birikmesi
Yemek sonrasında nefes alamama ya da pnömoni / zatüre gelişmesi
Kilo kaybı ya da dehidrasyon gelişmesi
Yutma Hastalıklarının Nedenleri Nelerdir?
Uygun olmayan takma dişler, eksik dişler, azalmış tükrük akımı, yemek borusu girişindeki veya mide girişindeki kapakçık sorunları, felç, ilerleyici nörolojik hastalık (Parkinson,Multipl Skleroz,serebral palsi,Alzheimar,demans) , trakeostomi tüpü varlığı, hareketsiz ses teli, ağız, gırtlak veya yemek borusu tümörü ile baş boyun bölgesine uygulanan cerrahi operasyonlar,ışın tedavileri veya kemoterapiler sayılabilir.
Yutma Hastalıklarını Kim Değerlendirir ve Tedavi Nasıl yapılır?
Yutma bozukluğunun tedavisinde KBB uzmanı,nörolog ve dil ve konuşma terapisti ekip olarak rol oynarlar.
Yutmadan sorumlu kasların güçlenmesini ve koordineli hareketlerini sağlayacak pozisyonlar seçilir ve bu pozisyonda egzersizler yapılır. Bu tedaviye pozisyonel yutma tedavisi de denir.
Yutma refleksini harekete geçirebilecek sinirlerin uyarılmasına yönelik duyusal Uyarma Teknikleri ile özelleştirilmiş egzersizlerin yapılır.
Hastanın aspire etmeden yutabileceği kıvamı belirleyerek hastanın aspire etmeden güvenli yutması sağlamak için diyet modifikasyonu yapılır.
Nasıl Yutarız?
Yutma işlevinin dört fazı vardır:
1)Birinci faz yiyecek ve içeceklerin çiğnenerek, tükrükle karıştırılıp yutmaya hazır hale getirildiği dönem.
2)Ağız fazı boyunca, oluşturulan gıda lokması ağızın arka bölümüne itilerek yutma yanıtını başladığı ikinci dönem.
3) Yutak fazında yiyecek ve içecekler üst yemek borusu kapakçığına doğru itilir. Bu kapak açılınca gıda hızlıca yutaktan yemek borusuna geçer.
4) Son faz olan yemek borusu fazında yiyecek ve içecekler yemek borusundan mideye geçer.
Birinci ve ikinci fazlar istemli kontrol altında oluşurken,üçüncü ve dördüncü fazlar refleks olarak oluşur.
Yutma güçlüğünün belirtileri nelerdir?
Çiğneme ve yutma için uzun çaba ve zaman harcanması
Yeme-içme sırasında ya da sonrasında öksürmek,kusmak
Yeme-içme sırasında ya da sonrasında sesin ıslak, hırıltılı olması
Gıdanın ağızdan dışarıya akması, dökülmesi ya da ağız içinde birikmesi
Yemek sonrasında nefes alamama ya da pnömoni / zatüre gelişmesi
Kilo kaybı ya da dehidrasyon gelişmesi
Yutma Hastalıklarının Nedenleri Nelerdir?
Uygun olmayan takma dişler, eksik dişler, azalmış tükrük akımı, yemek borusu girişindeki veya mide girişindeki kapakçık sorunları, felç, ilerleyici nörolojik hastalık (Parkinson,Multipl Skleroz,serebral palsi,Alzheimar,demans) , trakeostomi tüpü varlığı, hareketsiz ses teli, ağız, gırtlak veya yemek borusu tümörü ile baş boyun bölgesine uygulanan cerrahi operasyonlar,ışın tedavileri veya kemoterapiler sayılabilir.
Yutma Hastalıklarını Kim Değerlendirir ve Tedavi Nasıl yapılır?
Yutma bozukluğunun tedavisinde KBB uzmanı,nörolog ve dil ve konuşma terapisti ekip olarak rol oynarlar.
Yutmadan sorumlu kasların güçlenmesini ve koordineli hareketlerini sağlayacak pozisyonlar seçilir ve bu pozisyonda egzersizler yapılır. Bu tedaviye pozisyonel yutma tedavisi de denir.
Yutma refleksini harekete geçirebilecek sinirlerin uyarılmasına yönelik duyusal Uyarma Teknikleri ile özelleştirilmiş egzersizlerin yapılır.
Hastanın aspire etmeden yutabileceği kıvamı belirleyerek hastanın aspire etmeden güvenli yutması sağlamak için diyet modifikasyonu yapılır.