Yaşamımızı sürdürmek için en temel gereksinimlerimizden biri beslenmedir. En doğal beslenme yolu ağızdan alınan gıdanın yutularak mide ve bağırsak sistemine ulaşmasıdır. Bunun dışında günde yaklaşık 1000 kez olmak üzere düzenli olarak yutkunarak tükrüğümüzü yutarız.
Yutma istemli (iradeyle) olarak başlayıp istemsiz (refleks) olarak devam eden, aslında oldukça karmaşık bir süreçtir. Bu karmaşık süreç 4 ayrı fazda gerçekleşir: oral hazırlık (ağızda hazırlık), oral (ağız), farengeal (yutak) ve özefageal (yemek borusu) fazlarıdır.
Oral hazırlık (ağız hazırlık) fazında, yiyecek ağza alınıp çiğnenir ve bolus (lokma) haline getirilir. Oral (ağız) faz bolus haline getirilen yiyeceğin arkaya doğru itilmesiyle başlar. Ağızdan geçiş süresi 1-1,5 sn.’dir. Farengeal (yutak) fazı, oldukça hızlı bir faz olup reflekslerle gerçekleşir. Bu fazda hava yolunun korunması için yumuşak damak kalkar, gırtlak öne ve yukarı hareket eder; gırtlak girişi ve ses telleri kapanarak yiyeceğin hava yoluna kaçması engellenir. Bolusun yutakdan bu geçiş süresi sadece bir saniyedir. Sonrasında yutmanın özofageal (yemek borusu) fazı başlar. Özefageal (yemek borusu) fazda bolus yemek borusundan geçerek 8-20 sn içerisinde mideye ulaşır.
Yutma bozukluğu (Yutma Güçlüğü) (Disfaji) nedir?
Yutmanın yukarıda anlatılan herhangi bir aşamasındaki bozukluk “yutma bozukluğu” olup, tıp dilinde “disfaji (yutma güçlüğü)” olarak isimlendirilir. Disfaji yeme-içme sırasında görülebilen tüm yutma sorunlarını kapsar. Yiyeceğin ağız içerisinde hazırlanmasından, ağız boşluğundan mideye geçişine kadar olan tüm aşamalardaki problemler, gecikmeler, veya engellenmeler disfaji olarak tanımlanabilir. Ayrıca yiyecek/içeceğin yemek borusuna gidişi sırasında nefes borusuna kaçışı da gözlenebilir.
Sağlıklı bireylerde yutma sırasında gırtlak girişi ve ses telleri tam kapanabildiğinden dolayı, yiyecek/içeceğin gırtlak ve havayoluna kaçışı kesinlikle gözlenmez. Yutma sırasında yiyecek/içeceğin gırtlak girişine, ses tellerine kadar olan üst gırtlak bölgesine geçişine “penetrasyon”, ses tellerinin daha altındaki gırtlak bölgesine geçişine ise “aspirasyon” denilir. Aspirasyon oldukça tehlikeli bir durum olup, aslında yiyecek/içeceklerin nefes borusuna dolayısıyla ciğerlere kaçması demektir. Akciğer enfeksiyonu ve hatta ölüme dahi yol açabilen bir durumdur.
Yutma istemli (iradeyle) olarak başlayıp istemsiz (refleks) olarak devam eden, aslında oldukça karmaşık bir süreçtir. Bu karmaşık süreç 4 ayrı fazda gerçekleşir: oral hazırlık (ağızda hazırlık), oral (ağız), farengeal (yutak) ve özefageal (yemek borusu) fazlarıdır.
Oral hazırlık (ağız hazırlık) fazında, yiyecek ağza alınıp çiğnenir ve bolus (lokma) haline getirilir. Oral (ağız) faz bolus haline getirilen yiyeceğin arkaya doğru itilmesiyle başlar. Ağızdan geçiş süresi 1-1,5 sn.’dir. Farengeal (yutak) fazı, oldukça hızlı bir faz olup reflekslerle gerçekleşir. Bu fazda hava yolunun korunması için yumuşak damak kalkar, gırtlak öne ve yukarı hareket eder; gırtlak girişi ve ses telleri kapanarak yiyeceğin hava yoluna kaçması engellenir. Bolusun yutakdan bu geçiş süresi sadece bir saniyedir. Sonrasında yutmanın özofageal (yemek borusu) fazı başlar. Özefageal (yemek borusu) fazda bolus yemek borusundan geçerek 8-20 sn içerisinde mideye ulaşır.
Yutma bozukluğu (Yutma Güçlüğü) (Disfaji) nedir?
Yutmanın yukarıda anlatılan herhangi bir aşamasındaki bozukluk “yutma bozukluğu” olup, tıp dilinde “disfaji (yutma güçlüğü)” olarak isimlendirilir. Disfaji yeme-içme sırasında görülebilen tüm yutma sorunlarını kapsar. Yiyeceğin ağız içerisinde hazırlanmasından, ağız boşluğundan mideye geçişine kadar olan tüm aşamalardaki problemler, gecikmeler, veya engellenmeler disfaji olarak tanımlanabilir. Ayrıca yiyecek/içeceğin yemek borusuna gidişi sırasında nefes borusuna kaçışı da gözlenebilir.
Sağlıklı bireylerde yutma sırasında gırtlak girişi ve ses telleri tam kapanabildiğinden dolayı, yiyecek/içeceğin gırtlak ve havayoluna kaçışı kesinlikle gözlenmez. Yutma sırasında yiyecek/içeceğin gırtlak girişine, ses tellerine kadar olan üst gırtlak bölgesine geçişine “penetrasyon”, ses tellerinin daha altındaki gırtlak bölgesine geçişine ise “aspirasyon” denilir. Aspirasyon oldukça tehlikeli bir durum olup, aslında yiyecek/içeceklerin nefes borusuna dolayısıyla ciğerlere kaçması demektir. Akciğer enfeksiyonu ve hatta ölüme dahi yol açabilen bir durumdur.