Yüz felci hemen hemen hepimizin karşılaşabileceği bir hastalıktır. Yüze gelen sinir liflerinin (Fasial sinir) zedelenmesi ya da basıya uğraması sonucu yüzün mimik kaslarındaki hareket kaybına neden olan yüz felci, hemen hemen her yaşta görülebilir. Sinir hasarı yüzde hareket (mimik) kayıplarına neden olmakla birlikte yüzde ağrı, baş ağrısı ve baş dönmesi, kulak ağrısı, kulak çınlaması, sese karşı hassasiyet, konuşma zorluğu, salyayı tutamama gibi sorunlara da neden olmaktadır. Yüze gelen fasial sinir izlediği yol boyunca herhangi bir yerde sıkışabilir ya da baskıya uğrayabilir .
2 tür yüz felci vardır ;Santral Fasial Paralizi ( yüz felci ) ve Periferik Fasial Paralizi (Bell’s Palsy)’dir. Santral yüz felcinde, sinir santralde yani merkezde zedelenmiş ya da basıya uğramıştır, beyinde ki rahatsızlıklar buna sebep olabilmekte ( tümör gibi). Periferik yüz felci ise,santralin (beyin) dışında sinirin yüze kadar giden liflerinin herhangi bir yerinde basıya uğraması ya da zedelenmesi sonucu ortaya çıkar. Peki bu iki türü nasıl ayıracağız. Perifer fasial paralizi ayrımında fasial sinir sol ve sağa ayrı ayrı dallar halinde uzandığı için problemi durumunda etkilenen taraf (yüzün solu ya da sağı) yüz kısmının tamamında mimik kaslarında güç kaybı , atrofi oluşabilir hatta yüzde tamamen hareket kaybı olabilir, yüz bir tarafa doğru kaymış görünebilir. Fasial sinir beyinde tek dal halinde seyrederken, beyinden sonraki perifer kısmında 2 ye ayrılır sol ve sağ yüzü inerve eder dolayısıyla merkezde olan problemde her iki yüz etkilenir . Klinik olarak hasta değerlendirirken santral fasial paralizinde hareket kaybı her iki yüzün üst kısmında yada alt kısmında görülür.
Yüz felci olduğumuzu nasıl anlarız?
Hastalar genellikle sabah kalktıklarında su içerken ağzının bir tarafından su dökülmesi olduğunu ve kontrol edemediğini söyler . Bir kısım hasta ise aynaya baktığında yüzünün bir tarafa kaymış olduğunu görüp hemen doktora başvurduğunuz söyler.
Yüz felci olduğumuzu şu basit yöntemle anlayabiliriz; Ayna karşısına geçiniz
Kaşlarınızı kaldırmaya çalışınız
Kaşlarınızı çatmaya çalışınız
Gözlerinizi kapatmaya çalışınız
Burnunuzu kırıştırmaya çalışınız
Üflemeye çalışınız
Dişler birleşik dudağınızı açmaya çalışınız
Gülümseyiniz
Çene kasınızı yukarı doğru kaldırınız ( Erkeklerin traş olurken çenesini yukarı doğru kaldırdığı hareket)
Yukarıdaki her bir hareketi yapınız herhangi bir harekette ya da tamamında yüz simetrisinde bozulma var ve yüz bir tarafa kayıyorsa, hareket kaybı yada zayıflaması varsa vakit kaybetmeden hastaneye başvurunuz.
Yüz Felci Nedenleri
Yüz felcinin en bilinen nedeni enfeksiyonlar (Bell’s palsi) olmasına rağmen, yüz felcine sebep olabilecek birçok farklı sebep vardır. Sebebe göre hastalığın ilerleyişi, tedavisi ve rehabilitasyonu farklıdır.
-Cerrahi sebepler
-Orta kulak iltihabı
-Viral enfeksiyonlar (Bell’s palsi ve Ramsey Hunt Sendromu)
-Lyme hastalığı
-Kafatası ve yüz kemiği kırıkları
-Travma
-Nörolojik hastalıklar (Multiple skleroz, Gullian Barre vb.)
-Doğum travmaları
-Doğum öncesi fasiyal sinirde meydana gelen gelişim anomalileri
-İnme (Genelde santral fasial paralizi)
-Genetik sendromlar (Charge sendromu vb.)
-Kanserler
Yüz Felci Olmamak İçin Nelere Dikkat Edilmeli?
Yüz felci genellikle soğukta açığa çıkar. Bundan dolayı kışın dışarı çıkarken yüzü koruyucu giysiler tercih edilmeli . Yazın ise genelde halk tabiriyle cereyan denilen hava akımına maruz kalınca yüz felci gerçekleşebilmekte bu yüzden yatarken hava akımının olmadığı yerler tercih edilmeli. Yazın yüz felcinin diğer bir sebebi ise soğuk hava akımı yapan klimadır, korunmak için klimaların direk vücudunuza gelen yerlerden kaçınılmalıdır. Diğer bir sebep ise seyahat ederken açılan camdır , korunmak için direk rüzgarın yüzümüze geleceği şekilde cam açılmamalıdır.
Yüz Felci Hastaları Nasıl Etkiler?
Yüz felci geçiren hasta kozmetik olarak görüntüsü bozuk olacaktır bu da hastanın hem psikolojik hem fizyolojik hem de sosyal yaşantısını olumsuz etkiler bunların yanı sıra göz açık kaldığı için göz problemleri, uyumada zorluk, günlük yaşamda problemler olur. Dolayısıyla hastanın yaşam kalitesi düşer. etkileyerek yaşam kalitesini düşürebilmektedir.
Yüz felci nasıl tedavi edilir?
Yapılan çalışmalarda Periferik Yüz Felci’ nin (Bell’s Palsy) %85 inin iyileştiği gözlemlenmiştir. Sinir hasarının engellenmesi amacıyla tedaviye erkenden başlanması önerilir; fasial paralizi geliştikten sonra 5 gün içinde tedaviye başlanmalıdır. Kalıcı hasarın önlenmesi ve kasların tekrar işlev görebilmesi için fizik tedavi mutlaka alınmalıdır.
Hastaların çoğunun herhangi bir tedavi uygulanmadan da iyileşeceği göz önünde tutularak, seçilecek tedavi yönteminin yan etkilerini minimumda tutmaya dikkat edilmelidir. Tedavi yöntemleri arasında genel önlemler, fizik tedavi, steroid tedavisi, antiviral tedavi ve cerrahi dekompresyon yer alır.
Göz koruma: Göz yaşı salgısının azalması ve göz kırpma refleksinin kaybolması nedeni ile oluşan göz kuruluğu hastayı oldukça rahatsız eder. Korneal yaralanma ile enfeksiyon gelişme riskini önlemek için tüm hastalarda göz korunmalıdır. Bunun için suni göz yaşı damlaları, antibiotikli ve nemlendiricili göz pomadları kullanılır ve geceleri açık kalmaması için göz rondel ile kapatılır; gün içinde göz nemlenmesi ise saydam koruyucu kapakların kullanılması ile sağlanır.
Psikoterapi:Hastanın kozmetik görüntüsü bozulduğundan dolayı hastaların çoğunda endişe ve karamsarlık ortaya çıkar. Tedaviyi üstlenen hekim yada fizyoterapist hastanın fiziksel ve kozmetik problemlerinin yanı sıra, hastalığın emosyonel ve psikolojik boyutlarına yönelik olarak da sorumlu olmalıdır. Bu yüzden hastaya uygun şekilde hastalık anlatılmalı hastalığın sürecinin yaklaşık 2-3 haftalık süre de %85 iyileşme olduğunu anlatmalı ve motive etmelidir.
Yüz felcinde fizik tedavi
İnfraruj : İnfraruj ışını problemli tarafa gözü koruyarak uygulanır. Burada amaç dolaşımı arttırmak ve iyileymeyi hızlandırmaktır.
Elektroterapi: Fizyoterapistler tarafından mimik kaslarının motor noktalarına yapılan elektrik uyarımıdır (stimulasyonu). Bu sayede kaslarda atrofi önlenmiş olur ve yüz egzersizleri için zemin oluşturur.
Yüz masajı : Mimik kaslarının atrofiye uğramasını engellemek ve dolaşımı arttırarak iyileşmeyi hızlandırmak amaçlı kullanılır. Masaj uygulaması diğer fizik tedavi uygulamaları ile birlikte yapılmalıdır.
PNF ( Proprioseptif Nöromusküler Fasilitasyon): Bu daha çok kas ve sinirin birlikte uyum içinde çalışmayı öğretmek için yapılan bir tekniktir. Sağlam taraftaki harekete direnç verilerek hasta tarafta hareket açığa çıkarma temeline dayanmaktadır.
Akapunktur:Son zamanlarda kas kontraksiyonu sağlamak için sık tercih edilen bir yöntemdir.
Yüz Felci İçin Egzersizler:
Tedavini en kilit noktasıdır. Kaslarda atrofiyi (kas hacminin azalması) önlemek ve kaybedilen hareketi yeniden kazanmak için hayati önem taşımaktadır.
Egzersizler temelde şöyle yapılır;(Tüm Hareketler Ayna Karşısında Yapılır)
Kaşlar yukarı kaldırılır problemli taraf istemli olarak yapmaya zorlanır yapılamayan kısım diğer kaşla simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Kaşlar çatılır problemli taraf istemli yapmaya zorlanır yapılamayan kısım diğer kaşla simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Gözler kapatılır , problemli taraf aktif olarak yapmaya çalışılır yapamadığı göz kapağını eliyle kapatır.
Burun kırıştırılır problemli taraf istemli olarak yapmaya zorlanır yapılamayan kısım diğer burun tarafıyla simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Dişler kapalı şekilde dudaklar açılmaya çalışılır( Dişleri gösterme ) problemli kısım aktif yapılmaya çalışılır, yapılamayan kısım elle simetrik olacak şekilde tamamlanır.
Üflemeye çalışılır, problemli kısım aktif olarak yapılmaya çalışılır, yapılamayan kadarı ise simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Gülümsemeye çalışılır , problemli taraf aktif olarak yapılmaya çalışılır, yapılamayan kısım simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Çene kası kırıştırılır, problemli taraf aktif olarak yapılmaya çalışılır , yapılamayan kadarı simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Tüm bu egzersizler 8-10 tekrar günde 3-4 kez yapılabilir.
Diğer Öneriler: Yüz felcinde daha kısa sürede kurtulmak için gün içinde bol bol sakız çiğneyip balon şişirilerek kasların gelişmesine yardımcı olunabilir.
2 tür yüz felci vardır ;Santral Fasial Paralizi ( yüz felci ) ve Periferik Fasial Paralizi (Bell’s Palsy)’dir. Santral yüz felcinde, sinir santralde yani merkezde zedelenmiş ya da basıya uğramıştır, beyinde ki rahatsızlıklar buna sebep olabilmekte ( tümör gibi). Periferik yüz felci ise,santralin (beyin) dışında sinirin yüze kadar giden liflerinin herhangi bir yerinde basıya uğraması ya da zedelenmesi sonucu ortaya çıkar. Peki bu iki türü nasıl ayıracağız. Perifer fasial paralizi ayrımında fasial sinir sol ve sağa ayrı ayrı dallar halinde uzandığı için problemi durumunda etkilenen taraf (yüzün solu ya da sağı) yüz kısmının tamamında mimik kaslarında güç kaybı , atrofi oluşabilir hatta yüzde tamamen hareket kaybı olabilir, yüz bir tarafa doğru kaymış görünebilir. Fasial sinir beyinde tek dal halinde seyrederken, beyinden sonraki perifer kısmında 2 ye ayrılır sol ve sağ yüzü inerve eder dolayısıyla merkezde olan problemde her iki yüz etkilenir . Klinik olarak hasta değerlendirirken santral fasial paralizinde hareket kaybı her iki yüzün üst kısmında yada alt kısmında görülür.
Yüz felci olduğumuzu nasıl anlarız?
Hastalar genellikle sabah kalktıklarında su içerken ağzının bir tarafından su dökülmesi olduğunu ve kontrol edemediğini söyler . Bir kısım hasta ise aynaya baktığında yüzünün bir tarafa kaymış olduğunu görüp hemen doktora başvurduğunuz söyler.
Yüz felci olduğumuzu şu basit yöntemle anlayabiliriz; Ayna karşısına geçiniz
Kaşlarınızı kaldırmaya çalışınız
Kaşlarınızı çatmaya çalışınız
Gözlerinizi kapatmaya çalışınız
Burnunuzu kırıştırmaya çalışınız
Üflemeye çalışınız
Dişler birleşik dudağınızı açmaya çalışınız
Gülümseyiniz
Çene kasınızı yukarı doğru kaldırınız ( Erkeklerin traş olurken çenesini yukarı doğru kaldırdığı hareket)
Yukarıdaki her bir hareketi yapınız herhangi bir harekette ya da tamamında yüz simetrisinde bozulma var ve yüz bir tarafa kayıyorsa, hareket kaybı yada zayıflaması varsa vakit kaybetmeden hastaneye başvurunuz.
Yüz Felci Nedenleri
Yüz felcinin en bilinen nedeni enfeksiyonlar (Bell’s palsi) olmasına rağmen, yüz felcine sebep olabilecek birçok farklı sebep vardır. Sebebe göre hastalığın ilerleyişi, tedavisi ve rehabilitasyonu farklıdır.
-Cerrahi sebepler
-Orta kulak iltihabı
-Viral enfeksiyonlar (Bell’s palsi ve Ramsey Hunt Sendromu)
-Lyme hastalığı
-Kafatası ve yüz kemiği kırıkları
-Travma
-Nörolojik hastalıklar (Multiple skleroz, Gullian Barre vb.)
-Doğum travmaları
-Doğum öncesi fasiyal sinirde meydana gelen gelişim anomalileri
-İnme (Genelde santral fasial paralizi)
-Genetik sendromlar (Charge sendromu vb.)
-Kanserler
Yüz Felci Olmamak İçin Nelere Dikkat Edilmeli?
Yüz felci genellikle soğukta açığa çıkar. Bundan dolayı kışın dışarı çıkarken yüzü koruyucu giysiler tercih edilmeli . Yazın ise genelde halk tabiriyle cereyan denilen hava akımına maruz kalınca yüz felci gerçekleşebilmekte bu yüzden yatarken hava akımının olmadığı yerler tercih edilmeli. Yazın yüz felcinin diğer bir sebebi ise soğuk hava akımı yapan klimadır, korunmak için klimaların direk vücudunuza gelen yerlerden kaçınılmalıdır. Diğer bir sebep ise seyahat ederken açılan camdır , korunmak için direk rüzgarın yüzümüze geleceği şekilde cam açılmamalıdır.
Yüz Felci Hastaları Nasıl Etkiler?
Yüz felci geçiren hasta kozmetik olarak görüntüsü bozuk olacaktır bu da hastanın hem psikolojik hem fizyolojik hem de sosyal yaşantısını olumsuz etkiler bunların yanı sıra göz açık kaldığı için göz problemleri, uyumada zorluk, günlük yaşamda problemler olur. Dolayısıyla hastanın yaşam kalitesi düşer. etkileyerek yaşam kalitesini düşürebilmektedir.
Yüz felci nasıl tedavi edilir?
Yapılan çalışmalarda Periferik Yüz Felci’ nin (Bell’s Palsy) %85 inin iyileştiği gözlemlenmiştir. Sinir hasarının engellenmesi amacıyla tedaviye erkenden başlanması önerilir; fasial paralizi geliştikten sonra 5 gün içinde tedaviye başlanmalıdır. Kalıcı hasarın önlenmesi ve kasların tekrar işlev görebilmesi için fizik tedavi mutlaka alınmalıdır.
Hastaların çoğunun herhangi bir tedavi uygulanmadan da iyileşeceği göz önünde tutularak, seçilecek tedavi yönteminin yan etkilerini minimumda tutmaya dikkat edilmelidir. Tedavi yöntemleri arasında genel önlemler, fizik tedavi, steroid tedavisi, antiviral tedavi ve cerrahi dekompresyon yer alır.
Göz koruma: Göz yaşı salgısının azalması ve göz kırpma refleksinin kaybolması nedeni ile oluşan göz kuruluğu hastayı oldukça rahatsız eder. Korneal yaralanma ile enfeksiyon gelişme riskini önlemek için tüm hastalarda göz korunmalıdır. Bunun için suni göz yaşı damlaları, antibiotikli ve nemlendiricili göz pomadları kullanılır ve geceleri açık kalmaması için göz rondel ile kapatılır; gün içinde göz nemlenmesi ise saydam koruyucu kapakların kullanılması ile sağlanır.
Psikoterapi:Hastanın kozmetik görüntüsü bozulduğundan dolayı hastaların çoğunda endişe ve karamsarlık ortaya çıkar. Tedaviyi üstlenen hekim yada fizyoterapist hastanın fiziksel ve kozmetik problemlerinin yanı sıra, hastalığın emosyonel ve psikolojik boyutlarına yönelik olarak da sorumlu olmalıdır. Bu yüzden hastaya uygun şekilde hastalık anlatılmalı hastalığın sürecinin yaklaşık 2-3 haftalık süre de %85 iyileşme olduğunu anlatmalı ve motive etmelidir.
Yüz felcinde fizik tedavi
İnfraruj : İnfraruj ışını problemli tarafa gözü koruyarak uygulanır. Burada amaç dolaşımı arttırmak ve iyileymeyi hızlandırmaktır.
Elektroterapi: Fizyoterapistler tarafından mimik kaslarının motor noktalarına yapılan elektrik uyarımıdır (stimulasyonu). Bu sayede kaslarda atrofi önlenmiş olur ve yüz egzersizleri için zemin oluşturur.
Yüz masajı : Mimik kaslarının atrofiye uğramasını engellemek ve dolaşımı arttırarak iyileşmeyi hızlandırmak amaçlı kullanılır. Masaj uygulaması diğer fizik tedavi uygulamaları ile birlikte yapılmalıdır.
PNF ( Proprioseptif Nöromusküler Fasilitasyon): Bu daha çok kas ve sinirin birlikte uyum içinde çalışmayı öğretmek için yapılan bir tekniktir. Sağlam taraftaki harekete direnç verilerek hasta tarafta hareket açığa çıkarma temeline dayanmaktadır.
Akapunktur:Son zamanlarda kas kontraksiyonu sağlamak için sık tercih edilen bir yöntemdir.
Yüz Felci İçin Egzersizler:
Tedavini en kilit noktasıdır. Kaslarda atrofiyi (kas hacminin azalması) önlemek ve kaybedilen hareketi yeniden kazanmak için hayati önem taşımaktadır.
Egzersizler temelde şöyle yapılır;(Tüm Hareketler Ayna Karşısında Yapılır)
Kaşlar yukarı kaldırılır problemli taraf istemli olarak yapmaya zorlanır yapılamayan kısım diğer kaşla simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Kaşlar çatılır problemli taraf istemli yapmaya zorlanır yapılamayan kısım diğer kaşla simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Gözler kapatılır , problemli taraf aktif olarak yapmaya çalışılır yapamadığı göz kapağını eliyle kapatır.
Burun kırıştırılır problemli taraf istemli olarak yapmaya zorlanır yapılamayan kısım diğer burun tarafıyla simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Dişler kapalı şekilde dudaklar açılmaya çalışılır( Dişleri gösterme ) problemli kısım aktif yapılmaya çalışılır, yapılamayan kısım elle simetrik olacak şekilde tamamlanır.
Üflemeye çalışılır, problemli kısım aktif olarak yapılmaya çalışılır, yapılamayan kadarı ise simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Gülümsemeye çalışılır , problemli taraf aktif olarak yapılmaya çalışılır, yapılamayan kısım simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Çene kası kırıştırılır, problemli taraf aktif olarak yapılmaya çalışılır , yapılamayan kadarı simetrik olacak şekilde elle tamamlanır.
Tüm bu egzersizler 8-10 tekrar günde 3-4 kez yapılabilir.
Diğer Öneriler: Yüz felcinde daha kısa sürede kurtulmak için gün içinde bol bol sakız çiğneyip balon şişirilerek kasların gelişmesine yardımcı olunabilir.