Yüzde gerçekleştirilen hareketler 7. Kafa siniri olan yüz siniri aracılığıyla sağlanır. Bu yüz sinirine tıpta fasyal sinir adı verilir. Bu sinirler beyin sapından çıkmakta ve kulağın ön tarafından yüze ulaşmaktadır. Yüz sinirinin amacı beynimizden gelen hareket emirlerini yüz kaslarına ileterek yapmak istediğimiz hareketleri gerçekleştirmektir. Ancak beyinde ya da yüz sinirinde oluşan bazı çeşitli nedenlerle oluşan hasarlar ya da hastalıklar bu durumu engellerse o zaman yüz kaslarında meydana gelen hareketler ya tamamen kaybolur ya da kısmi engellenir. İşte bu duruma da yüz felci denir. Yüz felci yüzün bir ya da iki tarafında görülebilir. Birden ortaya çıkabilir ya da bir zaman dilimi içerisinde aşamalı olarak da görülebilir. Yüz felcinin ortaya çıkmasındaki sebebe bağlı olarak kısa sürede geçebilir ya da uzun bir süre devam edebilir. Yüz felcine tıp dilinde fasyal paralizi adı verilir. Yüz felcinin her yaşta görülebilme durumu vardır. Yenidoğan bebeklerde doğum sırasında travma nedeniyle görülebilir.
Yüz Felcinin Nedenleri
- Bell Paralizisi: Yüz felcinin en sık görülen nedenlerindendir. Yüzün sadece bir tarafındaki kasları etkiler ve kaslar güçsüz düşer. Aniden gelişir ve nedeni bilinmez. Yüz sinirlerinin iç kulak çevresindeki bir bölümünde iltihap oluşması sonucu viral enfeksiyonla ortaya çıktığı düşünülmektedir. Soğuk ve rüzgara maruz kalmanın da etkili olduğu söylenmektedir. Genellikle 6 ay içerisinde iyileşme gerçekleşmektedir.
- İnme: Yüz felcinin önemli bir nedenidir. Yüz kaslarının kontrol eden sinir hücrelerinin beyinde inme sonucu hasarlanmasıyla yüz felci oluşur. Beyin hasarı ve mesajların yüz sinirine doğru şekilde aktarılamamasından kaynaklanır. Beyin hücrelerinin zarar görmesinin nedenleri arasında oksijen eksikliği ve beyin kanaması nedeniyle beyin hücrelerinde aşırı basınç oluşması durumu vardır. Yüz felciyle birlikte genellikle kol ve bacakta kuvvetsizlik, bilinç bulanıklığı, denge sorunları, mesane ve bağırsak fonksiyonlarında bozulma gibi durumlar da yaşanır. Alın ve göz kapağı kasları fonksiyonlarını yerine getirmektedir.
- Diğer Nedenler: Kafatasında kırık, kulak çevresine veya yüze gelen travmalar, baş-boyun tümörleri, orta kulak iltihapları ve kulakta görülen diğer hasarlar, yüz yaralanmaları, sistematik hastalıklar (şeker hastalığı, hipertansiyon, sinir iltihabı (nörit), vitamin eksikliği), Ramsay-Hunt Sendromu (su çiçeği etkeni olan varisella zoster virüsünün tekrarlaması durumudur ve hastalık sonucunda yüz siniri zedelenmesiyle oluşur), kene ısırmasıyla bulaşan bakteriyel bir enfeksiyon hastalığı olan Lyme hastalığı, tümöral hastalıklar, cerrahi müdahaleler (kafa içinde, kulakta ya da tükrük bezinde başka sebeplere bağlı yapılan ameliyatlarla yüz sinirinin hasara uğraması), doğum travmasına bağlı ortaya çıkan geçici yüz felci gibi nedenler yüz felcinin diğer nedenleri arasındadır.
Yüz Felci Belirtileri
Bell Paralizisinde yüzün genellikle tek tarafında felç ortaya çıkar. Felcin ortaya çıktığı taraftaki göz kırpılamaz, istemsiz göz yaşı akımı artar ve alın kırıştırma kontrolü azalır. Ağız köşesi düşer ve sarkma meydana gelir. Etkilenen tarafta tat duyusu da azalır. Kaşlarda seğirme gibi istemsiz hareketler ortaya çıkabilir. Dilde peltekleşmeyle konuşma bozukluğu oluşabilir. Aşırı salya üretimiyle tükürük sıvısı ağız dışına akabilir. Etkilenen tarafta kulak içinde ya da arkasında ağrı hissedilebilir. Ayrıca sese karşı da aşırı hassasiyet oluşur. Yeme ve içmede zorluklar yaşanabilir. Çene eklemi çevresinde ağrı oluşabilir.
İnmeye bağlı ortaya çıkan yüz felcinde de Bell Paralizisindeki belirtiler görülür ancak bazı ek olarak bazı belirtiler de görülebilir. Bunlar; bilinç değişikliği, baş dönmesi, kafa karışıklığı, uykuya meyil, denge bozukluğu, görmede değişiklikler ve problemler, epileptik nöbetler, vücudun tek tarafında kol ve bacakta güçsüzlük durumudur. İnmeye bağlı olan yüz felçlerinde Bell Paralizisinden farklı olarak hastalar etkilenen taraftaki gözlerini kırpabilir ve alınlarını kırıştırabilirler.
Yüz Felci Tanısı ve Tedavisi
Yüz felci tanısı için öncelikle belirtiler sorgulanır ve fiziksel muayene edilir. Muayene sırasında hastadan kaşlar kaldırma ve çatma, gözleri kapama, alnı kırıştırma, gülümseme gibi mimiklerin yapılmasını istenir ve böylece kas hareketleri değerlendirilir. Bunun yanı sıra ayrıca elektromiyografi (kasların ve onları kontrol eden sinirlerin sağlığını kontrol eden test), bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme, kan tetkikleri tanıyı doğrulamak ve olası diğer nedenleri dışlamak amacıyla yapılabilir.
Yüz felci tedavisi sebebe göre değişmektedir. Buna göre;
- Bell Paralizisine bağlı ortaya çıkan yüz felci yaşayan kişilerin büyük çoğunluğu herhangi bir tedaviye ihtiyaç duymadan kendi kendine zamanla iyileşmektedir. Ancak erken dönemde, kortizon içeren ilaçlar ve antiviral ilaçlar kullanılırsa hastaların tam iyileşmesi şansı daha da artmaktadır. İlaç tedavisinin yanı sıra uygulanacak fizik tedavi de önerilmektedir. Böylece kasların güçlenmesine ve kalıcı hasar oluşumuna engel olmaktadır. Fizik tedavi; duyusal uyarılar, masaj, esneklik egzersizleri, mimik egzersizleri, elektrik stimülasyonu ile yapılır.
Bell Paralizisi bir ya da iki göz kapağının kapanmasını önlediği için göz kırpmada sorun ortaya çıkar. Bu durum da gözde korneanın kurumasına neden olur ve yabancı cisimler göze girip zedelenmeye neden olabilir. Bunu engellemek için hastalara suni göz yaşı damlası ve gece göz nemlendiricisi kullanması önerilir. Gözün nemli kalması ve korunmasını sağlamak için a şeffaf plastikten yapılmış bir aparat ve gece gözü kapatmak için de göz bantları kullanılabilir.
İnmeye bağlı yüz felci tedavisinde öncelikle inmenin tedavi edilmesi gerekmektedir. İnme yeni olmuşsa ve bu durumun nedeni pıhtıysa o zaman pıhtının çözülmesine yönelik bir tedavi uygulanmaktadır. Eğer inme daha önce olmuşsa beyinde daha fazla hasar riski oluşmaması için ilaç tedavisine başlanır. Burada en önemli unsur inmenin kalıcı hale gelmesini engellemektir.
Diğer nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan yüz felci tedavisinde cerrahi müdahaleye başvurulabilir. Hasarlı sinirleri veya kasları onarmak veya varsa tümörleri çıkarmak için ameliyat yapılabilir. Göz kapaklarının kapatılmasına yardımcı olmak için küçük ağırlıklar cerrahi yolla yüz felcine bağlı olarak kapanmayan göz kapağının içine yerleştirilebilir. Kontrolsüz kas hareketi yaşayan kişilere botoks enjeksiyonları uygulanarak bu durum kontrol altına alınabilir. Fizik tedavi de istemsiz kas hareketlerini kontrol altına almak için uygun bir tedavi yöntemidir. Hasta düzelmeyi hızlandırmak için yüz kaslarına masaj uygulayabilir ve yüz kaslarını çalıştırmak için sık sık mimik hareketleri yapabilir. Aynı zamanda dikkat edilmesi gereken bir durum da soğuk havalarda boyun ve baş bölgesini sıcak tutma ve korumadır.
Yüz Felcinin Nedenleri
- Bell Paralizisi: Yüz felcinin en sık görülen nedenlerindendir. Yüzün sadece bir tarafındaki kasları etkiler ve kaslar güçsüz düşer. Aniden gelişir ve nedeni bilinmez. Yüz sinirlerinin iç kulak çevresindeki bir bölümünde iltihap oluşması sonucu viral enfeksiyonla ortaya çıktığı düşünülmektedir. Soğuk ve rüzgara maruz kalmanın da etkili olduğu söylenmektedir. Genellikle 6 ay içerisinde iyileşme gerçekleşmektedir.
- İnme: Yüz felcinin önemli bir nedenidir. Yüz kaslarının kontrol eden sinir hücrelerinin beyinde inme sonucu hasarlanmasıyla yüz felci oluşur. Beyin hasarı ve mesajların yüz sinirine doğru şekilde aktarılamamasından kaynaklanır. Beyin hücrelerinin zarar görmesinin nedenleri arasında oksijen eksikliği ve beyin kanaması nedeniyle beyin hücrelerinde aşırı basınç oluşması durumu vardır. Yüz felciyle birlikte genellikle kol ve bacakta kuvvetsizlik, bilinç bulanıklığı, denge sorunları, mesane ve bağırsak fonksiyonlarında bozulma gibi durumlar da yaşanır. Alın ve göz kapağı kasları fonksiyonlarını yerine getirmektedir.
- Diğer Nedenler: Kafatasında kırık, kulak çevresine veya yüze gelen travmalar, baş-boyun tümörleri, orta kulak iltihapları ve kulakta görülen diğer hasarlar, yüz yaralanmaları, sistematik hastalıklar (şeker hastalığı, hipertansiyon, sinir iltihabı (nörit), vitamin eksikliği), Ramsay-Hunt Sendromu (su çiçeği etkeni olan varisella zoster virüsünün tekrarlaması durumudur ve hastalık sonucunda yüz siniri zedelenmesiyle oluşur), kene ısırmasıyla bulaşan bakteriyel bir enfeksiyon hastalığı olan Lyme hastalığı, tümöral hastalıklar, cerrahi müdahaleler (kafa içinde, kulakta ya da tükrük bezinde başka sebeplere bağlı yapılan ameliyatlarla yüz sinirinin hasara uğraması), doğum travmasına bağlı ortaya çıkan geçici yüz felci gibi nedenler yüz felcinin diğer nedenleri arasındadır.
Yüz Felci Belirtileri
Bell Paralizisinde yüzün genellikle tek tarafında felç ortaya çıkar. Felcin ortaya çıktığı taraftaki göz kırpılamaz, istemsiz göz yaşı akımı artar ve alın kırıştırma kontrolü azalır. Ağız köşesi düşer ve sarkma meydana gelir. Etkilenen tarafta tat duyusu da azalır. Kaşlarda seğirme gibi istemsiz hareketler ortaya çıkabilir. Dilde peltekleşmeyle konuşma bozukluğu oluşabilir. Aşırı salya üretimiyle tükürük sıvısı ağız dışına akabilir. Etkilenen tarafta kulak içinde ya da arkasında ağrı hissedilebilir. Ayrıca sese karşı da aşırı hassasiyet oluşur. Yeme ve içmede zorluklar yaşanabilir. Çene eklemi çevresinde ağrı oluşabilir.
İnmeye bağlı ortaya çıkan yüz felcinde de Bell Paralizisindeki belirtiler görülür ancak bazı ek olarak bazı belirtiler de görülebilir. Bunlar; bilinç değişikliği, baş dönmesi, kafa karışıklığı, uykuya meyil, denge bozukluğu, görmede değişiklikler ve problemler, epileptik nöbetler, vücudun tek tarafında kol ve bacakta güçsüzlük durumudur. İnmeye bağlı olan yüz felçlerinde Bell Paralizisinden farklı olarak hastalar etkilenen taraftaki gözlerini kırpabilir ve alınlarını kırıştırabilirler.
Yüz Felci Tanısı ve Tedavisi
Yüz felci tanısı için öncelikle belirtiler sorgulanır ve fiziksel muayene edilir. Muayene sırasında hastadan kaşlar kaldırma ve çatma, gözleri kapama, alnı kırıştırma, gülümseme gibi mimiklerin yapılmasını istenir ve böylece kas hareketleri değerlendirilir. Bunun yanı sıra ayrıca elektromiyografi (kasların ve onları kontrol eden sinirlerin sağlığını kontrol eden test), bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme, kan tetkikleri tanıyı doğrulamak ve olası diğer nedenleri dışlamak amacıyla yapılabilir.
Yüz felci tedavisi sebebe göre değişmektedir. Buna göre;
- Bell Paralizisine bağlı ortaya çıkan yüz felci yaşayan kişilerin büyük çoğunluğu herhangi bir tedaviye ihtiyaç duymadan kendi kendine zamanla iyileşmektedir. Ancak erken dönemde, kortizon içeren ilaçlar ve antiviral ilaçlar kullanılırsa hastaların tam iyileşmesi şansı daha da artmaktadır. İlaç tedavisinin yanı sıra uygulanacak fizik tedavi de önerilmektedir. Böylece kasların güçlenmesine ve kalıcı hasar oluşumuna engel olmaktadır. Fizik tedavi; duyusal uyarılar, masaj, esneklik egzersizleri, mimik egzersizleri, elektrik stimülasyonu ile yapılır.
Bell Paralizisi bir ya da iki göz kapağının kapanmasını önlediği için göz kırpmada sorun ortaya çıkar. Bu durum da gözde korneanın kurumasına neden olur ve yabancı cisimler göze girip zedelenmeye neden olabilir. Bunu engellemek için hastalara suni göz yaşı damlası ve gece göz nemlendiricisi kullanması önerilir. Gözün nemli kalması ve korunmasını sağlamak için a şeffaf plastikten yapılmış bir aparat ve gece gözü kapatmak için de göz bantları kullanılabilir.
İnmeye bağlı yüz felci tedavisinde öncelikle inmenin tedavi edilmesi gerekmektedir. İnme yeni olmuşsa ve bu durumun nedeni pıhtıysa o zaman pıhtının çözülmesine yönelik bir tedavi uygulanmaktadır. Eğer inme daha önce olmuşsa beyinde daha fazla hasar riski oluşmaması için ilaç tedavisine başlanır. Burada en önemli unsur inmenin kalıcı hale gelmesini engellemektir.
Diğer nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan yüz felci tedavisinde cerrahi müdahaleye başvurulabilir. Hasarlı sinirleri veya kasları onarmak veya varsa tümörleri çıkarmak için ameliyat yapılabilir. Göz kapaklarının kapatılmasına yardımcı olmak için küçük ağırlıklar cerrahi yolla yüz felcine bağlı olarak kapanmayan göz kapağının içine yerleştirilebilir. Kontrolsüz kas hareketi yaşayan kişilere botoks enjeksiyonları uygulanarak bu durum kontrol altına alınabilir. Fizik tedavi de istemsiz kas hareketlerini kontrol altına almak için uygun bir tedavi yöntemidir. Hasta düzelmeyi hızlandırmak için yüz kaslarına masaj uygulayabilir ve yüz kaslarını çalıştırmak için sık sık mimik hareketleri yapabilir. Aynı zamanda dikkat edilmesi gereken bir durum da soğuk havalarda boyun ve baş bölgesini sıcak tutma ve korumadır.