Zekat ne zaman verilir?
imageszekatnezamanodenirayrintilibilgi5ae00783311e3
Nisap miktarı altın, gumuş ve paralar ile ticaret malları ve zekata tabi hayvanlarda zekat, bir kameri yılın tamamlanması ile toprak urunlerinin zekatı ise hasat elde edilince farz olur Musluman’ın, bunların zekatlarını hemen vermesi gerekir Cunku zekatnı odenmesi “fevri olarak farzdır (Kasani, 11,3)
“Fevri, zekata tabi nisap miktarı malın, urunun, servetin paranın uzerinden bir yıl gecince derhal geciktirilmeden odenmesi demektir Zekatın, geciktirilmesi kul hakkının ertelenmesi anlamına gelir Bu konuda butun muctehitler ittifak etmişlerdir Yuce Allah, “Hayırlı işleri yapmada yarışın (Maide, 548) buyurmuştur
Uzerinden bir yıl gectiği halde zekatını mazeretsiz olarak geciktiren kimse gunahkar olur
Cunku bu malın verilmesi gereken zekatı artık onun değil,fakirlerin hakkıdır Yanında duran bir emanet hukmundedir Emaneti yanında alıkoyup sahibine teslim etmeme hakkı olmadığı gibi bu malın zekatını da yanında tutup fakirlere vermeme hakkı yoktur Zira zekat, fakirin ihtiyacını karşılamak icin farz kılınmıştır
Verilmesini gerektiren şartlar tahakkuk ettikten hemen sonra verilmemesi durumunda maksat hasıl olmaz Ancak uzak bir yerden gelecek olan yoksul bir akraba veya komşusu yahut cevresindeki yoksullardan daha yoksul biri icin bekletebilir Ama yine de cevresindeki yoksullara bu durumda aşın derecede zarar vermemesi şarttır (İbn Abidin, 11, 2712 72)
Hanefi fakihlerinden Cassas, zekatın fevri olarak değil terahi olarak farz olduğu goruşundedir (Kasani, II, 3)
“Terahi, nisap miktarı malın uzerinden bir yıl gecince hemen verilmesi gerekmez, devam eden gunlerde verilebilir, demektir
Mesela verilecek zekat, taksitlerle verilebilir
Altın, gumuş ve paralar ile ticaret malları ve zekata tabi hayvanların zekatı yılda bir defa, uzerinden bir yıl gecince verilir Toprak urunlerinin zekatı ise, senede kac kere urun alınıyorsa her defasında verilir Mesela bir araziden senede iki kere urun elde ediliyorsa iki kere zekat verilir
Toprak urunleri hasat edilince, meyveler toplanınca, madenlerelde edilince zekatı verilir
Toprak urunleri ve meyveler hasattan sonra ureticinin kusuru olmaksızın telef olursa veya calınırsa zekatı duşer
Madenelrede ise Şafii, Maliki ve Hanbeli muctehitlere gore nisap miktari madenin elde
edilmesiyle zekat farz olur
Ebu Hanife, İmam Şafii ve Ahmed ibn Hanbel’e gore zekata tabi mallarin zekatlan, uzerinden bir yıl gecmeden de odenebilir (Kasani, II, 5051)
Peygamberimizin
amcası Abbas’ın, zekatını vaktinden once odeyip odeyemeyeceğini sorması uzerine Peygamberimiz (sas) ona odeyebileceğini bildirmiştir (Ebu Davud, “Zekat, 21, No: 1624; İbn Mace, “Zekat, 7, N0: 1796)
Maliki muctehitlere gore, zekata tabi nisap miktarı malın uzerinden bir yıl gecmeden zekatı verilemez (Kasani, ıı, 5051)
Oteden beri Muslumanlar zekatlannı Ramazan ayında verirler Bunun sebebi bu ayda
“Hz Peygamber (sas)’e, Ramazan orucundan sonra hangi oruc daha faziletlidir diye soruldu ’Ramazan ayına saygıdan dolayı Şaban ayında tutulan oructur’ buyurdu Hangı sadaka daha faziletlidir diye soruldu ’Ramazan ayında verilen sadaka daha faziletlidir’ buyurdu (Tirmizi, “Zekat , 28, No:657)
Ancak Ramazan ayı, zekatın odenmesinin zorunlu olduğu bir ay değildir Zekatı odemek icin Ramazan ayını beklemek gerekmez, malın uzerinden yıl gecince yılın herhangi bir ayında odenebilir
Bir Musluman, uzerinde zekat borcu varken olse, zekat borcu duşer Odenmesini vasiyet etmiş ise mirasının ucte bir miktarından zekat borcu odenir Vasiyet etmemiş ise varisleri olenin zekat borcunu odemek zorunda değillerdir, ancak isterlerse odeyebilirler fakat odedikleri nafile sadaka yerine gecer Cunku zekat bir ibadettir İbadetler ancak niyetle yerine getirilir Zekat borclusu olduğu icin niyet etme imkanı kalmamıştır Dolayısıyla namaz ve oruc borcu ile olen kimse gibi zekat borcu ile olen kimse de gunahkar olarak olmuştur
Yakınlan, olen kimsenin
namazını kılmakla ve orucunu tutmakla yukumlu olmadıkları gibi zekat borucunu odemekle de yukumlu olmaz
Zekatın, niyete bağlı bir ibadet olma niteliğinden daha cok ihtiyac sahiplerinin hakkını ilgilendirme yonunu on palan cıkaran Şafii, Maliki ve Hanbeli muctehitlere gore zekat borcu Musluman’ın olmesi ile ortadan kalkmaz Vasiyet etmese bile zekat borcu ğeriye bıraktığı malından odenir Zekat mali bir ibadettir, fakirin hakkını ilgilendirmektedir Namaz ve oruc gibi değildir Namaz ve oruc bedeni bir ibadettir Namaz ve oruc ibadetinin ifası vekil tayini ile mumkun değildir Fakat mali bir ibadet olan zekatta vekalet gecerlidir Cocuk ve akıl hastasının mallarından velileri nasıl zekat odemekle mukellefse olenin varisleri de onun zekat borcunu odemekle sorumludur (Zuhayli, III, 379; İlmihal, I, 470471)
Zekat vermekle yukumlu olan bir Musluman, zekata tabi malının uzerinden bir yıl gectikten sonra zekatı odemeden malı telef olsa, kaybolsa veya calınsa, Hanefi muctehitlere gore zekat verme yukumluluğu duşer, diğer muctehitlere gore duşmez Bir fariza kişinin zimmetine girdikten sonra, fitre, hac ve şahıs alacaklarında olduğu gibi o şahsın odeme gucluğu icine girmesi, onu zimmetindeki bu yukumlulukten kurtarmaz Zekat da mal sahibinin zimmetine yerleşen bir haktır
Hak sahibine ulaşmadan telef olursa, tıpkı şahıs alacağında olduğu gibi borclu, bunu odemedikce sorumluluktan kurtulamaz Bir kişi malının bir kısmını zekat olarak vermek niyetiyle bir tarafa ayırır, ancak ayırdığı bu miktar, fakire verilmeden telef olursa, mal sahibi yine sorumludur Vermeye gucu yetse de yetmese de zekat yukumluluğu devam eder (Şirbini, ıı, 136137; Tahtavi, 391, Zuhayli, ııı, 269270)
Bir kimse zekatının verilmesi farz olduktan sonra zekata tabi bir malı tuketirse, zekatını verme yukumluluğu ortadan kalkmaz Cunku boyle bir mal, zekatını verme vecibesi tahakkuk ettikten sonra artık sahibinin yanında bir emanet hukmunde olur Bundan sonra sahibi onu tuketecek olursa, tıpkı emanet malı sahibine teslim etmekle yukumlu olduğu gibi zekatını fakirlere vermekle yukumlu olur
Nisap miktarına ulaşmış ve uzerinden bir yıl gecmiş bir hayvan, tahıl, hurma ve zekata tabi bir mal zekatı verilmeden satılırsa bu satış, malın zekat olarak yoksullara verilmesi gereken kısmında gecersiz olur
imageszekatnezamanodenirayrintilibilgi5ae00783311e3
Nisap miktarı altın, gumuş ve paralar ile ticaret malları ve zekata tabi hayvanlarda zekat, bir kameri yılın tamamlanması ile toprak urunlerinin zekatı ise hasat elde edilince farz olur Musluman’ın, bunların zekatlarını hemen vermesi gerekir Cunku zekatnı odenmesi “fevri olarak farzdır (Kasani, 11,3)
“Fevri, zekata tabi nisap miktarı malın, urunun, servetin paranın uzerinden bir yıl gecince derhal geciktirilmeden odenmesi demektir Zekatın, geciktirilmesi kul hakkının ertelenmesi anlamına gelir Bu konuda butun muctehitler ittifak etmişlerdir Yuce Allah, “Hayırlı işleri yapmada yarışın (Maide, 548) buyurmuştur
Uzerinden bir yıl gectiği halde zekatını mazeretsiz olarak geciktiren kimse gunahkar olur
Cunku bu malın verilmesi gereken zekatı artık onun değil,fakirlerin hakkıdır Yanında duran bir emanet hukmundedir Emaneti yanında alıkoyup sahibine teslim etmeme hakkı olmadığı gibi bu malın zekatını da yanında tutup fakirlere vermeme hakkı yoktur Zira zekat, fakirin ihtiyacını karşılamak icin farz kılınmıştır
Verilmesini gerektiren şartlar tahakkuk ettikten hemen sonra verilmemesi durumunda maksat hasıl olmaz Ancak uzak bir yerden gelecek olan yoksul bir akraba veya komşusu yahut cevresindeki yoksullardan daha yoksul biri icin bekletebilir Ama yine de cevresindeki yoksullara bu durumda aşın derecede zarar vermemesi şarttır (İbn Abidin, 11, 2712 72)
Hanefi fakihlerinden Cassas, zekatın fevri olarak değil terahi olarak farz olduğu goruşundedir (Kasani, II, 3)
“Terahi, nisap miktarı malın uzerinden bir yıl gecince hemen verilmesi gerekmez, devam eden gunlerde verilebilir, demektir
Mesela verilecek zekat, taksitlerle verilebilir
Altın, gumuş ve paralar ile ticaret malları ve zekata tabi hayvanların zekatı yılda bir defa, uzerinden bir yıl gecince verilir Toprak urunlerinin zekatı ise, senede kac kere urun alınıyorsa her defasında verilir Mesela bir araziden senede iki kere urun elde ediliyorsa iki kere zekat verilir
Toprak urunleri hasat edilince, meyveler toplanınca, madenlerelde edilince zekatı verilir
Toprak urunleri ve meyveler hasattan sonra ureticinin kusuru olmaksızın telef olursa veya calınırsa zekatı duşer
Madenelrede ise Şafii, Maliki ve Hanbeli muctehitlere gore nisap miktari madenin elde
edilmesiyle zekat farz olur
Ebu Hanife, İmam Şafii ve Ahmed ibn Hanbel’e gore zekata tabi mallarin zekatlan, uzerinden bir yıl gecmeden de odenebilir (Kasani, II, 5051)
Peygamberimizin
amcası Abbas’ın, zekatını vaktinden once odeyip odeyemeyeceğini sorması uzerine Peygamberimiz (sas) ona odeyebileceğini bildirmiştir (Ebu Davud, “Zekat, 21, No: 1624; İbn Mace, “Zekat, 7, N0: 1796)
Maliki muctehitlere gore, zekata tabi nisap miktarı malın uzerinden bir yıl gecmeden zekatı verilemez (Kasani, ıı, 5051)
Oteden beri Muslumanlar zekatlannı Ramazan ayında verirler Bunun sebebi bu ayda
“Hz Peygamber (sas)’e, Ramazan orucundan sonra hangi oruc daha faziletlidir diye soruldu ’Ramazan ayına saygıdan dolayı Şaban ayında tutulan oructur’ buyurdu Hangı sadaka daha faziletlidir diye soruldu ’Ramazan ayında verilen sadaka daha faziletlidir’ buyurdu (Tirmizi, “Zekat , 28, No:657)
Ancak Ramazan ayı, zekatın odenmesinin zorunlu olduğu bir ay değildir Zekatı odemek icin Ramazan ayını beklemek gerekmez, malın uzerinden yıl gecince yılın herhangi bir ayında odenebilir
Bir Musluman, uzerinde zekat borcu varken olse, zekat borcu duşer Odenmesini vasiyet etmiş ise mirasının ucte bir miktarından zekat borcu odenir Vasiyet etmemiş ise varisleri olenin zekat borcunu odemek zorunda değillerdir, ancak isterlerse odeyebilirler fakat odedikleri nafile sadaka yerine gecer Cunku zekat bir ibadettir İbadetler ancak niyetle yerine getirilir Zekat borclusu olduğu icin niyet etme imkanı kalmamıştır Dolayısıyla namaz ve oruc borcu ile olen kimse gibi zekat borcu ile olen kimse de gunahkar olarak olmuştur
Yakınlan, olen kimsenin
namazını kılmakla ve orucunu tutmakla yukumlu olmadıkları gibi zekat borucunu odemekle de yukumlu olmaz
Zekatın, niyete bağlı bir ibadet olma niteliğinden daha cok ihtiyac sahiplerinin hakkını ilgilendirme yonunu on palan cıkaran Şafii, Maliki ve Hanbeli muctehitlere gore zekat borcu Musluman’ın olmesi ile ortadan kalkmaz Vasiyet etmese bile zekat borcu ğeriye bıraktığı malından odenir Zekat mali bir ibadettir, fakirin hakkını ilgilendirmektedir Namaz ve oruc gibi değildir Namaz ve oruc bedeni bir ibadettir Namaz ve oruc ibadetinin ifası vekil tayini ile mumkun değildir Fakat mali bir ibadet olan zekatta vekalet gecerlidir Cocuk ve akıl hastasının mallarından velileri nasıl zekat odemekle mukellefse olenin varisleri de onun zekat borcunu odemekle sorumludur (Zuhayli, III, 379; İlmihal, I, 470471)
Zekat vermekle yukumlu olan bir Musluman, zekata tabi malının uzerinden bir yıl gectikten sonra zekatı odemeden malı telef olsa, kaybolsa veya calınsa, Hanefi muctehitlere gore zekat verme yukumluluğu duşer, diğer muctehitlere gore duşmez Bir fariza kişinin zimmetine girdikten sonra, fitre, hac ve şahıs alacaklarında olduğu gibi o şahsın odeme gucluğu icine girmesi, onu zimmetindeki bu yukumlulukten kurtarmaz Zekat da mal sahibinin zimmetine yerleşen bir haktır
Hak sahibine ulaşmadan telef olursa, tıpkı şahıs alacağında olduğu gibi borclu, bunu odemedikce sorumluluktan kurtulamaz Bir kişi malının bir kısmını zekat olarak vermek niyetiyle bir tarafa ayırır, ancak ayırdığı bu miktar, fakire verilmeden telef olursa, mal sahibi yine sorumludur Vermeye gucu yetse de yetmese de zekat yukumluluğu devam eder (Şirbini, ıı, 136137; Tahtavi, 391, Zuhayli, ııı, 269270)
Bir kimse zekatının verilmesi farz olduktan sonra zekata tabi bir malı tuketirse, zekatını verme yukumluluğu ortadan kalkmaz Cunku boyle bir mal, zekatını verme vecibesi tahakkuk ettikten sonra artık sahibinin yanında bir emanet hukmunde olur Bundan sonra sahibi onu tuketecek olursa, tıpkı emanet malı sahibine teslim etmekle yukumlu olduğu gibi zekatını fakirlere vermekle yukumlu olur
Nisap miktarına ulaşmış ve uzerinden bir yıl gecmiş bir hayvan, tahıl, hurma ve zekata tabi bir mal zekatı verilmeden satılırsa bu satış, malın zekat olarak yoksullara verilmesi gereken kısmında gecersiz olur