Zekat Sadaka nedir?
Zekat Nedir?
Sadaka Nedir?
Zekatın kelime anlamı “artma, coğalma, arıtma ve berekettir “Doğru soylemek, sozunu tutmak anlamına gelen sıdk kokunden alınmış olan ve Kur’an ve Sunnet’te zekat anlamında da kullanılmış olan sadaka kelimesi, daha sonraki devirlerde gonullu mali odemeler icin kullanılmaya başlanmıştır
Fıkıh terminolojisinde ise zekat, Allah’ın, belirli yerlere sarfedilmek uzere dince zengin sayılan kişilerin mallarından belli bir payın alınması işlemini ifade eder
imageszekatinonemi5ad2bdb953185
Kur’anı Kerim’de zekat kelimesi iki yerde (elKehf 1881; Meryem 1913) sozluk anlamında; sekizi Mekke doneminde nazil olan sUrelerde olmak uzere otuz ayette ise terimsel anlamda kullanılmıştır Bu ayetlerin yirmi yedisinde namazla birlikte zikredilmiştir Bundan anlaşıldığına gore, İslam’ın ilk donemlerinden itibaren muslumanlar zekat fikrine alıştırılmış, daha sonra da, zengin olanların bu imkanını belli oranda fakirlerin ve toplumun ihtiyacı icin harcaması gerektiği, bunun namaz ibadeti kadar onemli olduğu hususu vurgulanmıştır
Zekatın Medine doneminde farz kılındığı bilinmekle birlikte bunun hangi yılda gercekleştiği tartışmalıdır Bir tesbite gore zekat hicretin 2 yılında ramazan orucundan once, diğer bir tesbite gore ise aynı yıl ramazan orucundan sonra farz kılınmıştır Buhari’nin rivayet ettiği bir hadiste Hz Peygamber’in zekat farz olmadan once fıtır sadakasını vermeyi emrettiği, zekat farz kılındıktan sonra ise fıtır sadakası konusuna değinmediği, ancak muslumanların her ramazan ayında bayram namazından once fıtır sadakası vermeye devam ettikleri belirtilmektedir (Buhari, “Zekat, 76) Bu hadis, fıtır sadakasının zekatın farz olmasından once emredildiğini gosterdiğine gore ve orucun farz kılındığını bildiren ayet hicretin 2 yılında indiğine gore, zekatın ramazan orucundan sonra farz olması gerekmektedir
Kur’anı Kerim’de ve Hz Peygamber’in sunnetinde zekat daima namazla birlikte zikredilmiştir Bu husus namazla zekat arasındaki kuvvetli bağlılığa, kişinin Muslumanlığının ancak bu ikisini eda etmekle olgunluk derecesine ereceğine bir delildir Namaz bedeni, zekat ise mali bir ibadettir İkisine hakim olan ruh Allah’a yaklaşmak ve onun rızasını kazanmaktır
Kur’an zekat vermeyi, muminlerin, muhsinlerin, iyi ve muttaki kulların vasıflarından saymıştır O halde muminler, muhsinler, muttakiler zumresinde yerini almak isteyen bir zengin, zekatını verecek namazını da kılacaktır Zira Cenabı Allah kurtuluşa erecek muminlerin bir ozelliğinin de zekatlarını vermeleri veya zengin olup da zekat verebilmek icin calışmaları olduğunu haber vermektedir (elMu’minUn 2314) Yine bir hadiste, her insanın sadaka vermesi bir odev olarak telakki edilmiş ve bu uğurda calışması teşvik edilmiştir (Buhari, “Zekat, 30)
Kur’anı Kerim’de zekatın mana ve oneminden bahseden bircok ayet vardır:
“Hidayet ve mujde namaz kılan, zekat veren muminler icindir (Lokman 3134)
“Yuzlerinizi doğu ve batı tarafına cevirmeniz iyi olmak demek değildir Asıl iyi olan, Allah’a, ahiret gunune, meleklere, kitaba, peygamberlere inanan, yakınlarına, yetimlere, duşkunlere, yolculara, yoksullara ve kolelere sevdiği maldan harcayan, namaz kılan ve zekat verenler… dir (elBakara 2177)
Kur’anı Kerim muşrikleri kotulerken onların vasıflarından birinin zekat vermemek olduğunu zikreder:
“Yazıklar olsun o muşriklere ki, onlar zekat vermezler ve ahireti de inkar ederler (Fussilet 4167) Burada hem onların toplumdaki ihtiyac sahibi kimseler icin harcama yapmadığı, bencil davrandığı ifade edilmiş hem de zekatın ve ahirete imanın muminlerin iki temel ozelliği olduğu vurgulanmıştır
Zekat vermeyen bir zengin Allah’ın geniş rahmetine, Allah ve Resulu’nun dostluğuna da hak kazanamaz Zira Allah Teala şoyle buyurur:
“Rahmetim her şeyi kuşatmıştır Ben onu, sakınan, zekat veren ve ayetlerime iman edenlere has olmak uzere tesbit edeceğim (elA`raf 7156)
“Sizin dostunuz ancak Allah, O’nun elcisi ve boyun bukerek namazı kılan, zekatı veren muminlerdir (elMaide 555)
Butun bu ayetler zekatın ne buyuk onem taşıdığının acık delilleridir
Zekat, fıkıh dilinde sadece “farz diye bilinen hukumlerden biri olmayıp, aynı zamanda İslam binasının uzerine inşa edildiği beş buyuk sutundan biridir; İslamiyet’i karakterize eden kurumlardandır İslam’ın beş şartından biri olan namaz bedeni ibadetleri, zekat ise mali ibadetleri simgeler Zekat her şeyden once bir ibadettir Musluman bu ibadeti Allah’ın emrine uyarak, O’nun rızasına kavuşmayı dileyerek gonul hoşnutluğu ve halis bir niyetle yerine getirmelidir Cunku, ancak bu şekilde eda edilen zekat Allah katında kabul gorebilir
Zekatını oncelikle zamanı ve mekanı yaratan yuce Allah’ın emri olduğu icin odeyen, bu ve diğer ibadetleri O’na yakın olmak, O’na şukretmek amacıyla yerine getiren musluman, ahiret hayatının nimetlerine ve cennette Allah’a yakın olmaya ehil olur
Zekatın bu ibadet manası yanında bir de yuce insani hedefleri, ustun ahlaki değerleri ve iktisadi gayeleri vardır Kur’anı Kerim zekatın hedeflerini “tathir (temizleme) ve “tezkiye (arıtma) kelimeleriyle ozetler:
“Onların mallarından sadaka (zekat) al Onunla kendilerini temizlemiş ve tezkiye etmiş olursun (etTevbe 9103) Bu iki kelime zenginin ruh ve nefsinin, mal ve servetinin hem maddi hem de manevi yonden temizlenme ve arınmasını icine almaktadır Bunları şoyle acıklamak mumkundur: Zekat veren, başta cimrilik olmak uzere bircok kotu huy ve alışkanlıktan arınır Cimrilik fert ve toplum icin kotu bir hastalıktır Bu hastalık kişiyi mal uğruna kan dokmeye, vatana ihanete, devlet malını yemeye kadar goturur İşte zekat verildiği oranda odeyenin duygularını mala tutkunluk zilletinden temizler, paraya kulluk bağından kurtarır
İslam dini insanın sadece Allah’a kul olmasını, Allah’tan başka her şeyin esaretinden kurtulmasını, yaratılmışların efendisi olma ozelliğini korumasını arzu etmektedir Bunun bir yolu da zenginin her sene malının zekatını vererek hem Allah’ın emrine boyun eğmesi hem de dunya malının kendisine gecici bir sure icin tevdi edilmiş bir emanet olduğunun bilincine varmasıdır
Bencillikten kurtulan, paraya ve mala duşkunlukten temizlenen, darda kalmışların yardımına koşmayı huy edinen kimseler Allah’ın ve elcisinin ahlakı ile ahlaklanırlar
Zekat, Allah’ın verdiği nimetlere şukurdur Namaz, oruc gibi bedeni ibadetler, Allah’ın ihsan ettiği vucut sıhhat ve selametinin şukrudur Başta zekat olmak uzere yapılan gonullu mali odemeler de mal nimetinin şukrudur Bu duygularla zekatını veren mumin her nimetin, mesela sağlığın, ilmin, sanatın şukurlerinin o nimetlerle odeneceğinin şuuruna varır
Zekat, zenginin sadece kotu huy ve duygularını gidermekle kalmaz, onun malını da başkalarının haklarından temizler Zenginin malında fakirin ve ihtiyac sahibinin hakkı bulunduğundan bu hak ayrılıp verilmedikce mal temizlenmiş sayılmaz
Sosyal dayanışma sisteminin temelini oluşturan zekatın, bir ibadet anlayışıyla ele alınması ve fakir, kimsesiz, muhtac, yetim, yolda kalmış ve borclu gibi yardıma muhtac butun sınıfları kapsayacak kadar geniş olması, İslam dininin toplumsal butunleşme, kaynaşma ve dayanışmaya buyuk bir onem atfettiğini gosterir Gunumuzde insanların devletten vergi kacırmak icin ince muhasebe hesapları yaptırdıkları duşunulurse, modern vergilendirme prensiplerinin hemen hepsini bunyesinde taşıyan zekatın bu yaklaşımla ele alınmasının sağladığı yararlar daha iyi anlaşılır Zekat, sosyal guvenliğin finansmanında, herhangi bir zarar ve felakete uğrayan insanlara yardım elinin uzatılmasında mukemmel bir aractır
Zekat teriminin taşıdığı artma ve ureme (nema) dikkat cekicidir Yoksul zumrelerin eline gecen para her şeyden once insan onurunu geliştirir, iş gucu kalitesini artırır, bunun yanında artan satın alma gucu sayesinde yukselen umumi, talep hacmi ekonomik hayata dinamizm getirir
İslam ekonomisinin ekseni olan zekatın en dikkate değer ozelliği İslam’ın şartlarından sayılıp tek tek fertlerin vicdanlarına mal edilmiş olmasıdır Asrımızda devletlerin yukledikleri vergilerden her ulkedeki vatandaşların kacmaya cabaladıkları ve bu uğurda ceşitli muhasebe oyunları geliştirdikleri goz onunde bulundurulursa zekatın bu yonu daha iyi anlaşılır
Zekat, servet biriktirip onu atıl hale getirmenin amansız duşmanıdır Biriken servet zekatın tarhedildiği birinci kalem matrahtır Aşağıdaki ayetleri duşunerek okuyan muslumanların, imkan sahibi olduklarında zekat vermemeleri mumkun değildir
“Altını ve gumuşu biriktirip de onları Allah yolunda harcamayanlar icin acıklı bir azabı mujdele O gun (bu altın ve gumuşler) cehennem ateşinde kızdırılıp bunlarla onların alınları, boğurleri, sırtları dağlanacak ve (o esnada) işte nefisleriniz icin toplayıp, sakladıklarınız; artık saklayıp istifcilik ettiğiniz bu nesnelerin acısını haydi tadın! (denilecek) (etTevbe 93435)
Zekat sermayeyi yatırıma zorlar Cunku elde atıl tutulup yatırıma yonlendirilmeyen sermaye, yıldan yıla zekat odemeleri sebebiyle erimeye yuz tutar
Zekat sayesinde zenginle fakir arasında guven, saygı ve sevgi oluşur Zengin zekatını verirken fakiri incitmemek icin azami titizliği gosterir Cunku Kur’an bu şekilde muamele edenleri ovmuş, iyilik yapıp da bunu insanların başına kakmanın yapılan iyiliğin, değerlerini duşurduğunu haber vermiştir
Zekat Nedir?
Sadaka Nedir?
Zekatın kelime anlamı “artma, coğalma, arıtma ve berekettir “Doğru soylemek, sozunu tutmak anlamına gelen sıdk kokunden alınmış olan ve Kur’an ve Sunnet’te zekat anlamında da kullanılmış olan sadaka kelimesi, daha sonraki devirlerde gonullu mali odemeler icin kullanılmaya başlanmıştır
Fıkıh terminolojisinde ise zekat, Allah’ın, belirli yerlere sarfedilmek uzere dince zengin sayılan kişilerin mallarından belli bir payın alınması işlemini ifade eder
imageszekatinonemi5ad2bdb953185
Kur’anı Kerim’de zekat kelimesi iki yerde (elKehf 1881; Meryem 1913) sozluk anlamında; sekizi Mekke doneminde nazil olan sUrelerde olmak uzere otuz ayette ise terimsel anlamda kullanılmıştır Bu ayetlerin yirmi yedisinde namazla birlikte zikredilmiştir Bundan anlaşıldığına gore, İslam’ın ilk donemlerinden itibaren muslumanlar zekat fikrine alıştırılmış, daha sonra da, zengin olanların bu imkanını belli oranda fakirlerin ve toplumun ihtiyacı icin harcaması gerektiği, bunun namaz ibadeti kadar onemli olduğu hususu vurgulanmıştır
Zekatın Medine doneminde farz kılındığı bilinmekle birlikte bunun hangi yılda gercekleştiği tartışmalıdır Bir tesbite gore zekat hicretin 2 yılında ramazan orucundan once, diğer bir tesbite gore ise aynı yıl ramazan orucundan sonra farz kılınmıştır Buhari’nin rivayet ettiği bir hadiste Hz Peygamber’in zekat farz olmadan once fıtır sadakasını vermeyi emrettiği, zekat farz kılındıktan sonra ise fıtır sadakası konusuna değinmediği, ancak muslumanların her ramazan ayında bayram namazından once fıtır sadakası vermeye devam ettikleri belirtilmektedir (Buhari, “Zekat, 76) Bu hadis, fıtır sadakasının zekatın farz olmasından once emredildiğini gosterdiğine gore ve orucun farz kılındığını bildiren ayet hicretin 2 yılında indiğine gore, zekatın ramazan orucundan sonra farz olması gerekmektedir
Kur’anı Kerim’de ve Hz Peygamber’in sunnetinde zekat daima namazla birlikte zikredilmiştir Bu husus namazla zekat arasındaki kuvvetli bağlılığa, kişinin Muslumanlığının ancak bu ikisini eda etmekle olgunluk derecesine ereceğine bir delildir Namaz bedeni, zekat ise mali bir ibadettir İkisine hakim olan ruh Allah’a yaklaşmak ve onun rızasını kazanmaktır
Kur’an zekat vermeyi, muminlerin, muhsinlerin, iyi ve muttaki kulların vasıflarından saymıştır O halde muminler, muhsinler, muttakiler zumresinde yerini almak isteyen bir zengin, zekatını verecek namazını da kılacaktır Zira Cenabı Allah kurtuluşa erecek muminlerin bir ozelliğinin de zekatlarını vermeleri veya zengin olup da zekat verebilmek icin calışmaları olduğunu haber vermektedir (elMu’minUn 2314) Yine bir hadiste, her insanın sadaka vermesi bir odev olarak telakki edilmiş ve bu uğurda calışması teşvik edilmiştir (Buhari, “Zekat, 30)
Kur’anı Kerim’de zekatın mana ve oneminden bahseden bircok ayet vardır:
“Hidayet ve mujde namaz kılan, zekat veren muminler icindir (Lokman 3134)
“Yuzlerinizi doğu ve batı tarafına cevirmeniz iyi olmak demek değildir Asıl iyi olan, Allah’a, ahiret gunune, meleklere, kitaba, peygamberlere inanan, yakınlarına, yetimlere, duşkunlere, yolculara, yoksullara ve kolelere sevdiği maldan harcayan, namaz kılan ve zekat verenler… dir (elBakara 2177)
Kur’anı Kerim muşrikleri kotulerken onların vasıflarından birinin zekat vermemek olduğunu zikreder:
“Yazıklar olsun o muşriklere ki, onlar zekat vermezler ve ahireti de inkar ederler (Fussilet 4167) Burada hem onların toplumdaki ihtiyac sahibi kimseler icin harcama yapmadığı, bencil davrandığı ifade edilmiş hem de zekatın ve ahirete imanın muminlerin iki temel ozelliği olduğu vurgulanmıştır
Zekat vermeyen bir zengin Allah’ın geniş rahmetine, Allah ve Resulu’nun dostluğuna da hak kazanamaz Zira Allah Teala şoyle buyurur:
“Rahmetim her şeyi kuşatmıştır Ben onu, sakınan, zekat veren ve ayetlerime iman edenlere has olmak uzere tesbit edeceğim (elA`raf 7156)
“Sizin dostunuz ancak Allah, O’nun elcisi ve boyun bukerek namazı kılan, zekatı veren muminlerdir (elMaide 555)
Butun bu ayetler zekatın ne buyuk onem taşıdığının acık delilleridir
Zekat, fıkıh dilinde sadece “farz diye bilinen hukumlerden biri olmayıp, aynı zamanda İslam binasının uzerine inşa edildiği beş buyuk sutundan biridir; İslamiyet’i karakterize eden kurumlardandır İslam’ın beş şartından biri olan namaz bedeni ibadetleri, zekat ise mali ibadetleri simgeler Zekat her şeyden once bir ibadettir Musluman bu ibadeti Allah’ın emrine uyarak, O’nun rızasına kavuşmayı dileyerek gonul hoşnutluğu ve halis bir niyetle yerine getirmelidir Cunku, ancak bu şekilde eda edilen zekat Allah katında kabul gorebilir
Zekatını oncelikle zamanı ve mekanı yaratan yuce Allah’ın emri olduğu icin odeyen, bu ve diğer ibadetleri O’na yakın olmak, O’na şukretmek amacıyla yerine getiren musluman, ahiret hayatının nimetlerine ve cennette Allah’a yakın olmaya ehil olur
Zekatın bu ibadet manası yanında bir de yuce insani hedefleri, ustun ahlaki değerleri ve iktisadi gayeleri vardır Kur’anı Kerim zekatın hedeflerini “tathir (temizleme) ve “tezkiye (arıtma) kelimeleriyle ozetler:
“Onların mallarından sadaka (zekat) al Onunla kendilerini temizlemiş ve tezkiye etmiş olursun (etTevbe 9103) Bu iki kelime zenginin ruh ve nefsinin, mal ve servetinin hem maddi hem de manevi yonden temizlenme ve arınmasını icine almaktadır Bunları şoyle acıklamak mumkundur: Zekat veren, başta cimrilik olmak uzere bircok kotu huy ve alışkanlıktan arınır Cimrilik fert ve toplum icin kotu bir hastalıktır Bu hastalık kişiyi mal uğruna kan dokmeye, vatana ihanete, devlet malını yemeye kadar goturur İşte zekat verildiği oranda odeyenin duygularını mala tutkunluk zilletinden temizler, paraya kulluk bağından kurtarır
İslam dini insanın sadece Allah’a kul olmasını, Allah’tan başka her şeyin esaretinden kurtulmasını, yaratılmışların efendisi olma ozelliğini korumasını arzu etmektedir Bunun bir yolu da zenginin her sene malının zekatını vererek hem Allah’ın emrine boyun eğmesi hem de dunya malının kendisine gecici bir sure icin tevdi edilmiş bir emanet olduğunun bilincine varmasıdır
Bencillikten kurtulan, paraya ve mala duşkunlukten temizlenen, darda kalmışların yardımına koşmayı huy edinen kimseler Allah’ın ve elcisinin ahlakı ile ahlaklanırlar
Zekat, Allah’ın verdiği nimetlere şukurdur Namaz, oruc gibi bedeni ibadetler, Allah’ın ihsan ettiği vucut sıhhat ve selametinin şukrudur Başta zekat olmak uzere yapılan gonullu mali odemeler de mal nimetinin şukrudur Bu duygularla zekatını veren mumin her nimetin, mesela sağlığın, ilmin, sanatın şukurlerinin o nimetlerle odeneceğinin şuuruna varır
Zekat, zenginin sadece kotu huy ve duygularını gidermekle kalmaz, onun malını da başkalarının haklarından temizler Zenginin malında fakirin ve ihtiyac sahibinin hakkı bulunduğundan bu hak ayrılıp verilmedikce mal temizlenmiş sayılmaz
Sosyal dayanışma sisteminin temelini oluşturan zekatın, bir ibadet anlayışıyla ele alınması ve fakir, kimsesiz, muhtac, yetim, yolda kalmış ve borclu gibi yardıma muhtac butun sınıfları kapsayacak kadar geniş olması, İslam dininin toplumsal butunleşme, kaynaşma ve dayanışmaya buyuk bir onem atfettiğini gosterir Gunumuzde insanların devletten vergi kacırmak icin ince muhasebe hesapları yaptırdıkları duşunulurse, modern vergilendirme prensiplerinin hemen hepsini bunyesinde taşıyan zekatın bu yaklaşımla ele alınmasının sağladığı yararlar daha iyi anlaşılır Zekat, sosyal guvenliğin finansmanında, herhangi bir zarar ve felakete uğrayan insanlara yardım elinin uzatılmasında mukemmel bir aractır
Zekat teriminin taşıdığı artma ve ureme (nema) dikkat cekicidir Yoksul zumrelerin eline gecen para her şeyden once insan onurunu geliştirir, iş gucu kalitesini artırır, bunun yanında artan satın alma gucu sayesinde yukselen umumi, talep hacmi ekonomik hayata dinamizm getirir
İslam ekonomisinin ekseni olan zekatın en dikkate değer ozelliği İslam’ın şartlarından sayılıp tek tek fertlerin vicdanlarına mal edilmiş olmasıdır Asrımızda devletlerin yukledikleri vergilerden her ulkedeki vatandaşların kacmaya cabaladıkları ve bu uğurda ceşitli muhasebe oyunları geliştirdikleri goz onunde bulundurulursa zekatın bu yonu daha iyi anlaşılır
Zekat, servet biriktirip onu atıl hale getirmenin amansız duşmanıdır Biriken servet zekatın tarhedildiği birinci kalem matrahtır Aşağıdaki ayetleri duşunerek okuyan muslumanların, imkan sahibi olduklarında zekat vermemeleri mumkun değildir
“Altını ve gumuşu biriktirip de onları Allah yolunda harcamayanlar icin acıklı bir azabı mujdele O gun (bu altın ve gumuşler) cehennem ateşinde kızdırılıp bunlarla onların alınları, boğurleri, sırtları dağlanacak ve (o esnada) işte nefisleriniz icin toplayıp, sakladıklarınız; artık saklayıp istifcilik ettiğiniz bu nesnelerin acısını haydi tadın! (denilecek) (etTevbe 93435)
Zekat sermayeyi yatırıma zorlar Cunku elde atıl tutulup yatırıma yonlendirilmeyen sermaye, yıldan yıla zekat odemeleri sebebiyle erimeye yuz tutar
Zekat sayesinde zenginle fakir arasında guven, saygı ve sevgi oluşur Zengin zekatını verirken fakiri incitmemek icin azami titizliği gosterir Cunku Kur’an bu şekilde muamele edenleri ovmuş, iyilik yapıp da bunu insanların başına kakmanın yapılan iyiliğin, değerlerini duşurduğunu haber vermiştir
