Ahzâb Suresi, 37. Ayet

Ahzâb Suresi, 37. Ayet

وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَن تَخْشَاهُ ۖ فَلَمَّا قَضَىٰ زَيْدٌ مِّنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا ۚ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا

Genişletmek için tıkla ...

Hani sen, Allah'ın kendisine nimet verdiği ve senin de kendisine iyilik ettiğin kişiye (Zeyd'e), "Eşini yanında tut ve Allah'tan kork!" diyordun. İçinde ise Allah'ın ortaya çıkaracağı bir şeyi gizliyor ve insanlardan çekiniyordun. Oysa asıl korkman gereken Allah'tır. Zeyd o kadından ilişiğini kesince, biz onu sana nikâhladık ki evlatlıkları, eşleriyle ilişkilerini kestiklerinde onlarla evlenmek konusunda müminlere bir zorluk olmasın. Allah'ın emri mutlaka yerine getirilir.

Genişletmek için tıkla ...

Ayetin Nüzul Sebebi (İniş Nedeni) ve Tarihsel Arka Planı

1. Hz. Zeyd'in Konumu: Hz. Zeyd, Peygamber Efendimizin peygamberlikten önce azat ettiği kölesi ve daha sonra evlat edindiği kişiydi. Araplar ona "Muhammed'in oğlu Zeyd" derlerdi.
2. Evliliğin Gerçekleşmesi: Peygamberimiz, cahiliye döneminden kalma sınıf ayrımlarını (soylu-köle) ortadan kaldırmak için soylu bir kadın olan halasının kızı Zeynep'i, azatlı bir köle olan Zeyd ile bizzat kendisi evlendirmek istedi. Başta Hz. Zeynep ve ailesi bu duruma statü farkı nedeniyle sıcak bakmasa da, Ahzâb Suresi'nin 36. ayeti ("Allah ve Resûlü bir işe hükmettiği zaman, mümin bir erkek ve mümin bir kadının o işi kendi isteklerine göre seçme hakkı yoktur.") nazil olunca Allah'ın emrine itaat ederek evlendiler.
3. Evlilikteki Geçimsizlik: Ancak bu evlilik, mizaç ve sosyal konum farklılıkları nedeniyle yürümedi. Hz. Zeyd, eşiyle geçinemediğini belirterek birkaç kez Peygamberimize geldi ve boşanmak istediğini söyledi.
4. Peygamberimizin Tutumu: Peygamberimiz her defasında ona, "Eşini yanında tut ve Allah'tan kork!" diyerek yuvasını kurtarmasını tavsiye etti.

Ayetteki Kilit Kavramların Açıklaması

• "Allah'ın ortaya çıkaracağı bir şeyi gizliyordun ve insanlardan çekiniyordun."Peygamberimizin içinde gizlediği şey, bazı müsteşriklerin (oryantalistlerin) iddia ettiği gibi Hz. Zeynep'e karşı duyduğu bir arzu değildi. Gizlediği şey şuydu: Allah Teâlâ, vahiy yoluyla Peygamberimize, Zeyd'in Zeynep'i boşayacağını ve cahiliye döneminin köklü bir âdetini yıkmak için Zeynep ile kendisinin evlenmesi gerektiğini bildirmişti.Peygamberimizin "insanlardan çekinmesi" ise, bu evlilik gerçekleştiğinde münafıkların ve toplumun, "Muhammed, evlatlığının boşadığı karısıyla evlendi!" diyerek dedikodu yapmasından, İslam'a ve Müslümanlara zarar vermesinden endişe etmesiydi. Çünkü cahiliye âdetine göre evlatlığın boşadığı eş, öz oğulun boşadığı eş gibi görülür ve onunla evlenmek büyük bir ayıp sayılırdı.
• "Oysa asıl korkman gereken Allah'tır."Bu ifade, ilahi bir uyarıdır. İnsanların ne diyeceğini düşünerek Allah'ın bir emrini uygulamaktan çekinmenin doğru olmadığını, asıl korkulması ve saygı duyulması gerekenin Allah olduğunu hatırlatır.
• "Zeyd o kadından ilişiğini kesince, biz onu sana nikâhladık..."Bu ifade çok önemlidir. Hz. Zeynep ile Peygamberimizin evliliğinin kişisel bir tercih değil, doğrudan Allah'ın emriyle gerçekleştiğini gösterir. Ayet, nikâhın Allah tarafından kıyıldığını belirtir. Bu, olayın tamamen ilahi bir plan dahilinde olduğunu vurgular.
• "...ki evlâtlıkları, eşleriyle ilişkilerini kestiklerinde onlarla evlenmek konusunda müminlere bir zorluk olmasın."Ayetin asıl amacı ve hikmeti bu cümlede açıklanır. Bu evliliğin temel gayesi, evlatlık kurumuna dair yanlış bir cahiliye âdetini bizzat Peygamberin uygulamasıyla ortadan kaldırmaktır. Böylece, evlatlığın hukuki olarak öz evlat gibi olmadığı, evlatlığın boşadığı eşle evlenilebileceği hükmü kesinleşmiş oldu.

Ayetin Getirdiği Hüküm ve Toplumsal Değişim

• Evlatlık, öz evlat değildir: İslam'da evlat edinmek (bakımını üstlenmek, himaye etmek) çok sevaptır ancak evlat edinilen çocuk, biyolojik evlat ile aynı hukuki haklara (miras, evlenme yasağı vb.) sahip değildir.
• Cahiliye Âdetinin Yıkılışı: Evlatlığın eşi, onu evlat edinen kişiye ebediyen haram değildir. Boşanma durumunda aradaki evlilik engeli kalkar.