Kur'an-ı Kerim'de "öldürme" eylemine atıfta bulunan ayetler,
İslam'ın genel ilkesi olan
hayatın kutsallığı çerçevesinde anlaşılmalıdır. Bu ayetler, keyfi ve sebepsiz yere can almayı kesin bir dille yasaklar. İlgili ayetler genellikle üç ana bağlamda incelenir:
1) Meşru Müdafaa ve Savaş Hukuku, 2) Kısas (Adli Ceza), 3) Bozgunculuk ve Terörle Mücadele.
İslam'ın insan hayatına verdiği değeri en net şekilde ortaya koyan ayetlerden biri şudur:
Mâide Suresi, 32. Ayet: "...Kim, bir cana kıymayan veya yeryüzünde bozgunculuk çıkarmayan bir kimseyi öldürürse, bütün insanları öldürmüş gibi olur. Kim de bir canı kurtarırsa, bütün insanları kurtarmış gibi olur..."
Bu ayet, haksız yere bir insanı öldürmenin ne kadar büyük bir
günah olduğunu ve bir hayatı kurtarmanın ne kadar değerli olduğunu vurgular. Savaş ve öldürme ile ilgili diğer tüm ayetler bu temel prensip ışığında yorumlanmalıdır.
Kur'an'daki savaşla ilgili ayetler, genellikle ilk Müslümanların maruz kaldığı yoğun baskı, zulüm ve saldırılara bir cevap olarak inmiştir. Bu ayetler, savaşa ancak son çare olarak ve belirli kurallar çerçevesinde izin verir.
Bakara Suresi, 190. Ayet: "Sizinle savaşanlarla Allah yolunda siz de savaşın, fakat aşırı gitmeyin. Çünkü Allah aşırı gidenleri sevmez."
Bu ayet, savaşın sadece saldıran tarafa karşı yapılabileceğini ve savaş sırasında bile haddi aşmanın, zulmetmenin yasaklandığını belirtir. Savaşmayan sivillere, kadınlara, çocuklara, din adamlarına ve hatta doğaya zarar vermek yasaklanmıştır.
Nisâ Suresi, 90. Ayet: "...Eğer onlar sizden uzak durur, sizinle savaşmaz ve size barış teklif ederlerse, Allah size onlara karşı bir yol (savaşma yetkisi) vermemiştir."
Bu ayet, düşman taraf barış istediğinde savaşın derhal durdurulması gerektiğini emreder. Amaç, öldürmek değil, saldırganlığı durdurmak ve barışı tesis etmektir.
En çok yanlış anlaşılan ayetlerden biri Tevbe Suresi'ndedir.
Tevbe Suresi, 5. Ayet: "Haram aylar çıkınca, o müşrikleri bulduğunuz yerde öldürün, yakalayın, kuşatın ve her gözetleme yerinde onları bekleyin. Eğer tevbe eder, namazı kılar ve zekâtı verirlerse, yollarını serbest bırakın. Şüphesiz Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir."
Bu ayeti doğru anlamak için bağlamını bilmek şarttır:
- Belirli Bir Gruba Yöneliktir: Bu ayet, o dönemde Müslümanlarla yaptıkları barış antlaşmalarını defalarca bozan, onlara savaş açan ve ihanet eden belirli saldırgan Arap pagan kabileleri hakkındadır. Tüm gayrimüslimlere yönelik genel bir emir değildir.
- Savaş Halinde İnmiştir: Bu ayet, barış zamanında değil, antlaşmaları bozan bu gruplarla fiili bir savaş halinin devam ettiği bir sırada inmiştir.
- Barış ve Güvence Kapısı Açıktır: Ayetin devamı ve bir sonraki ayet (Tevbe, 6), af ve barış kapısını açık bırakır: "Ve eğer müşriklerden biri senden eman dilerse (güvence isterse), ona eman ver ki Allah'ın kelamını dinlesin. Sonra onu güven içinde olacağı yere ulaştır..." Bu, savaş ortamında bile can güvenliği isteyen bir düşmana dokunulmayacağını gösterir.
Kur'an, kasten ve haksız yere birini öldüren kişi için
kısas cezasını öngörür. Bu, kişisel bir intikam değil, devletin hukuk sistemi aracılığıyla uyguladığı adil bir cezadır.
Bakara Suresi, 178. Ayet: "Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında size kısas farz kılındı..."
Ancak aynı ayetlerin devamında, öldürülen kişinin ailesinin katili affetme veya
diyet (kan bedeli) alarak davadan vazgeçme hakkı olduğu belirtilir. Affetmek teşvik edilir. Bu durum, kısasın amacının intikam değil, caydırıcılık ve adaleti sağlamak olduğunu gösterir.
Kur'an'daki "öldürme" ile ilgili ayetler, bir bütün olarak incelendiğinde, keyfi şiddete ve teröre asla izin vermediği görülür. Bu ayetler;
- Hayatın kutsallığını temel ilke olarak kabul eder.
- Savaşa sadece saldırganlığa ve zulme karşı meşru müdafaa amacıyla izin verir.
- Savaşta bile sivillerin ve masumların korunması gibi ahlaki sınırlamalar getirir.
- Düşman barış istediğinde savaşı bitirmeyi emreder.
- Haksız yere adam öldürme suçuna karşılık, adil bir yargılama sonucu uygulanan kısas cezasını düzenler.
Bu nedenle, ayetleri kendi bağlamlarından kopararak
İslam'ı bir şiddet dini olarak göstermeye çalışan yorumlar, Kur'an'ın bütüncül mesajıyla çelişmektedir.
