Tasavvufta maneviyat kavramı, mutasavvıfların dünya nimetlerinden ve zahiri olan her şeyden el çekmesi, sadece Allah ve ahiret için yaşamasını ifade eder. Maneviyat, dervişlere mahsus sırların da içerisinde bulunduğu ruhsal bir boyuttur. Bu şekilde insanın maddi dünyaya ve dünyevi zevklere karşı olan bağlılığı azalır ve manevi yönü ön plana çıkar.

Tahalluk, tasavvufun eğitim boyutunu ifade eder. Tasavvufi hayat, tarikatlar, manevi makamlar, seyr u sülûk ve âdâb gibi konuları içerir. Tahakkuk ise tasavvufun ma'rifet, işaret ve bilgi boyutunu ifade eder. Bu kavramlar, tasavvuf yolunda ilerleyen kişilerin ruhsal ve manevi gelişim sürecini anlamak için önemlidir.

Tasavufta "hâl" kelimesi, Arapça kökenli olup "durum, tavır" gibi anlamlara gelir. Birçok sûfi, hali geçici ve sürekli değişen bir durum olarak nitelendirir. Hâl, insanın içsel durumunu, ruh hâlini ve manevi tecrübelerini ifade eder. Sözgelimi, bir sûfiyi etkileyen manevi bir tecrübe veya duygu durumu olarak da açıklanabilir.

Pir, tasavvuf yolunu gösteren rehber ve önder anlamında kullanılan bir terimdir. Tarikat pirleri, genellikle bir tarikatın kurucusu veya önde gelen mutasavvıflardır. Pirlere saygı duyulur ve onların rehberliğinde tasavvuf yolculuğu yapılır. Pirlere olan bağlılık, tarikat mensupları için önemli bir spiritüel bağdır.

Tasavvufun temel ilkesi olan "kal ilmi değil hal ilmidir" ifadesiyle, tasavvufun özünün sadece kitaplardan öğrenilen bilgilerle sınırlı olmadığı, aynı zamanda yaşantı ve davranışlar aracılığıyla tecrübe edilmesi gerektiği vurgulanır. Yani, tasavvuf öğretilerini sadece bilgi düzeyinde değil, hayatın her alanında uygulama ve yaşama sanatı olarak algılar.

Tarikatlar, tasavvufî kurumların temsilcileri olarak kabul edilebilir. Tarih boyunca tarikatlar, sosyo-kültürel çeşitliliği korumak, hoşgörü ve kardeşlik gibi evrensel değerleri yaşatmak gibi önemli roller üstlenmişlerdir. Tarikatlar, tasavvuf yolunda ilerleyen kişilere rehberlik eder, manevi destek sağlar ve sosyal dayanışmayı güçlendirirler. Bu yönleriyle tasavvufî değerlerin yaşatılmasında etkili bir rol oynamışlardır.

Tarikatlar, insanların zihinsel ve manevi ihtiyaçlarını karşılamak, Allah'a yaklaşmak ve ruhsal gelişimlerine destek olmak amacıyla ortaya çıkmıştır. Tarikatlar, insanların manevi huzur bulabileceği bir yol ve rehberlik sistemi sunar. Bu kurumlar aracılığıyla tasavvuf öğretileri yayılır ve manevi gelişim desteklenir.